Nieuw leven voor de narcistische mens!

Heidi Muijen

Wijsheidsweb, Queeste en Questies, 5 april 2019

Wat hebben de narcis, misschien wel de schoonste lentebloem, en de narcistische mens met elkaar te maken?

Is er een sterkere tegenstelling denkbaar tussen de stralende schoonheid en kwetsbaarheid van deze bloem en de hedendaagse mens met een ‘dik ik’ voor wie alles ‘leuk’ moet zijn …?!

En toch als we maar ver genoeg terug gaan in de nevelen van de geschiedenis ontwaren we een mythisch-filosofische verknoping. Lees hieronder hoe aan de eerste narcistische mens nieuw leven werd geschonken …!

Net als de narcis is de mens een natuurwezen, opgebouwd uit de natuurlijke elementen. Volgens het oude natuurfilosofische debat een paar eeuwen voor onze jaartelling, is alles in het ondermaanse ontstaan uit een samenspel van aarde, water, lucht en vuur. In de speculaties van de hellenistische natuurfilosofen was er sprake van een vijfde element, de ether; in de Latijnse vertaling, de quinta essencia ofwel de quintessence. De ether zou een ijlere, verheven sfeer zijn tussen het natuurlijke samenspel der elementen in het ondermaanse en de hogere sferen van de kosmos, waarin de sterren volgens vaste regelmaat en in harmonieuze cirkels rond de aarde bewegen.

Volgens dit oude pythagoreïsche wereldbeeld is de mens meer dan alleen een natuurwezen. Als microkosmos en weerspiegeling van de macrokosmos heeft z/hij ook deel aan het eeuwige en oneindige van de kosmos. Onbegrensd is de menselijke ziel, zo sprak de wijze Herakleitos in de 6^e eeuw vC. De vraag naar een kosmische herkomst en goddelijke kern van de mens is ook in mystieke en gnostieke tradities besproken; zo spreekt de mysticus Eckhart van een goddelijk vonkje in de ziel.

De klassieke mythen vertellen over goden, halfgoden en helden: mensen die de goden, hoog huizend op het Olympos gebergte in de ethersfeer, in essentie nabij komen: in lijfelijke schoonheid, met een goede inborst en filosofische geest. Heeft deze archaïsche taal uit oude filosofische en mythische verhalen ons heden ten dagen nog wel iets te zeggen?

Misschien wel dat de verhalen over de beproevende weg van de held en het nastreven van goddelijke wijsheid juist geen elitaire of achterhaalde weg is maar een spiegel voor ‘de gewone mens’ biedt: namelijk levenslessen voor de opgave waarlijk mens te zijn! Die weg vraagt de moed beproevingen in het leven aan te gaan en oude zekerheden los te laten.

Uiteindelijk ook het narcistische beeld van zichzelf als held(in) los te laten en zich te openen voor de oneindige diepte van de ziel!

De mythe van Narcissus vertelt dat die beproevende weg risico’s kent en weerbarstig is. Deze werd Narcissus zelfs fataal …

Is dit geen mooie spiegel voor het huidige ‘selfie’ — tijdperk?**^[3]**

“Narcissus was een knappe, atletisch gebouwde en zelfingenomen jongeling. Met zijn verblindende schoonheid had hij menig hart gestolen — echter geen geliefde was hem goed genoeg en zo liet hij alle aanbidders in droefenis achter.

Op een dag wees hij ook de schone bergnimf Echo af. Ontzet verloor zij haar spraak en kon alleen nog maar herhalen wat anderen zeiden. Als straf voor Narcissus’ ongevoeligheid lieten de goden hem verliefd worden op zijn spiegelbeeld in het water, terwijl hij dronk uit een bron in een grot. Betoverd door de aanlokkelijke gestalte in het water, strekte hij zijn armen in een omhelzing uit naar … en viel hij de koude diepte in en verdronk!

Na enige tijd groeiden daar narcissen langs het water: de goden hadden Narcissus nieuw leven geschonken als een schone lentebloem …”