Noord <—> Zuid – uitwisseling

Hoofdredactie

Ether — wegen van de quintessence — Prehistorie <—> historie en spiltijdSpiltijd van culturenModern <—> postmodernOost <—> West – uitwisselingNoord <—> Zuid – uitwisseling
Vergelijkbaar met ‘het oriëntalisme’ op de Oost-West as bestond er een geromantiseerd beeld van ‘de vreemde ander’ op de Noord-Zuid as.

Het zwarte Afrika, de Aboriginal en de Indiaanse culturen golden ten opzichte van de ‘beschaafde’ volkeren op het noordelijke afrond als primitieve culturen.

Identificaties en projecties op de Noord-Zuid as

Behalve incidentele uitwisseling ontwikkelden er zich in het kielzog van de ‘ontdekkingsreizen’ en de kolonisering van werelddelen ook structurele wetenschappelijke studies van andere volkeren en culturen (onder andere door de antropologie, etnografie en etnologie, de vergelijkende cultuur- en godsdienstwetenschappen).

Deze studies ademden evenwel dikwijls een etnocentrische geest. Bekend is hoe de Duitse filosoof Hegel in de 19e eeuw filosofie identificeerde met de westerse vorm van de steeds rationeler en academisch wordende wijze van filosoferen. Hij schreef de Afrikanen een kinderlijke ziel toe, als zijnde nog niet tot filosoferen in staat.
Echter zijn er ook pogingen ondernomen het etnocentrisme van de Westerse geschiedschrijving te ontmaskeren en aandacht te geven aan de eigenheid en eigen geschiedenis en leefwijze van de overwonnen volkeren en culturen.
In die zin zijn er ook steeds onderstromen in de Westerse cultuur waarneembaar, waarin een open interesse voor ‘het andere’ en er ruimte in het dominante discours ontstond.

In een wijsgerig antropologische studie heeft Ton Lemaire gereconstrueerd hoe de Indiaan in ons ‘bewustzijn’ als een cultureel projectiescherm fungeerde: enerzijds om de westerse identiteit en beeldvorming van culturen in een wetenschappelijk debat vorm te geven; en anderzijds om de overheersing van ‘primitieve’ volkeren (die net wel of nog niet de grens van mens-zijn zijn gepasseerd) — ook op filosofisch, spiritueel en religieus gebied — te legitimeren.

  • Kimmerle, H. (1991) Philosophie in Afrika — Afrikanische Philosophie. Frankfurt/ New York: Edition Qumran inm Campus Verlag.
  • Kimmerle, H. (2015). Interculturele filosofie. Een studieboek. Antwerpen/ Apeldoorn: Garant.
  • Laar, W. van de (2015) De Upanishads. Hilversum: uitgevrij Nachtwind.
  • Lemaire, T. (1986) De indiaan in ons bewustzijn. De ontmoeting van de Oude met de Nieuwe Wereld. Baarn: Ambo.
  • Libbrecht, U., Kimmerle, H. & Janssens (red) (2016) Filosofie zonder grenzen. Antwerpen/ Apeldoorn: Garant.
2017-12