Vertaalproject van hindoeïstische bronteksten

Hoofdredactie

Wim van de Laar, zeer gewaardeerd auteur en lid van de Redactieraad van het Wijsheidsweb — Quest for wisdom zoekt financiële bijdragen voor zijn vertaalproject van een drietal hindoeïstische bronteksten uit het Sanskriet naar het Nederlands.

De hoofdredactie ondersteunt deze oproep van harte met publiciteit via het Wijsheidsweb, omdat zij het grootse belang van het ontsluiten van klassieke bronnen van deze wijsheidstraditie onderstreept en dit initiatief van Wim harte toejuicht.

Het succesvol afronden van dit project betekent een onschatbare aanwinst voor het Nederlandstalige publiek en voor wie zich naast de fysieke yoga beoefening ook wil verdiepen in de spirituele discipline en achtergronden.

We laten Wim daarom graag zelf aan het woord en hopen zowel op uw tips en mogelijke ondersteuning:

QFWF, 20 maart 2019

Wim van de Laar

Laat ik eerst vertellen waarom het gaat. Het betreft de vertaling van:

de Bhagavad Gītā, dé spirituele kerntekst van het Mahābhārata epos,
de Yoga Sūtra van Patañjali en
de Sāṁkhya Kārikā van Īshvarakrishna

Het gesprek tussen Krishna en Arjuna uit de Bhagavad Gītā**^[1]**

Voor het begrijpen van de Indiase filosofie, en met name de yoga-traditie, zijn deze geschriften van cruciaal belang. De teksten zijn poëtisch, rijk aan beeldspraak, en werpen een groots en intrigerend licht op het menselijke bestaan.

De datering van de drie teksten ligt naar schatting tussen 200 v.o.j. tot 300 n.o.j.
De Sāṁkhya Kārikā is niet eerder volledig in een Nederlandse vertaling verschenen. Bovendien zal ook de vertaling van de Bhagavad Gītā — een van de grote spirituele werken in de menselijke geschiedenis — een vijftigtal verzen meer bevatten dan de tot nog toe verschenen edities. Deze zijn afkomstig uit manuscripten die afwijken van de versie van de zogenoemde ‘kritische editie’ uit 1966. De Yoga Sūtra van Patañjali is dé klassieke tekst waar het gaat om yoga als weg van meditatie. Het beschrijft uiterst nauwkeurig hoe onze geest werkzaam is en geeft een methode waarin het denken zich als het ware bevrijdt van zichzelf en vervulling vindt.

In totaal gaat het om ruim duizend verzen. De vertaling zal een kleine 35.000 woorden omvatten, los van inleiding, toelichting en begripsomschrijving.

Het is naar mijn mening van groot belang dat deze teksten opnieuw in Nederlandse vertaling verschijnen. Niet alleen omdat eerdere edities verouderd zijn. Meer recente versies zijn vergeven van onjuistheden en een zekere vooringenomenheid. De kwaliteit van die vertalingen doet de poëzie en zeggingskracht van de oorspronkelijke tekst vaak tekort.
Een kritische, eigentijdse vertaling met een objectieve toelichting en een heldere omschrijving van begrippen wordt dan ook node gemist.

De drie teksten geven elk een bepaalde uiteenzetting van yoga als weg van verlossing of vrijheid. De bundeling van de drie teksten schept duidelijkheid in wat deze fundamentele teksten verbindt én waarin ze verschillen. Dat is iets wat in het verleden zeer te wensen heeft overgelaten. Het is met name de daardoor ontstane verwarring en vaagheid die een nieuwe vertaling nodig maakt.

Los daarvan is het zo dat op dit moment bijna een half miljoen landgenoten een of andere vorm van yoga beoefenen. Voor veel mensen biedt het ontspanning en verfrissing. De nadruk ligt daarbij hoofdzakelijk op de lichamelijke beoefening. Het fysieke aspect overvleugelt zogezegd het filosofische.
Dit leidt tot oppervlakkigheid en verarming, terwijl er zo veel rijkdom in yoga verborgen ligt. Het boek zou een steen kunnen bijdragen aan die verrijking en inzichtelijkheid in het Nederlandse taalgebied. Het is van belang dat de vertaling exact is, en dat die precisie niet alleen het hoofd, maar ook het hart bereikt.

Eerder verscheen van mijn hand De Upanishads, een vertaling van achttien Upanishads, de klassieke bronteksten van het hindoeïsme. Het boek lijkt de Nederlandse standaardvertaling van deze teksten te worden, ook omdat het een zevental teksten bevat die tot dan toe niet in Nederlandse vertaling verschenen waren.
Het werd in 2015 uitgegeven door Uitgeverij Nachtwind en zal na de zomer zijn 3^e druk beleven. Dat is wat je in dit genre een succes mag noemen.

De beweegredenen tot het vertalen van De Upanishads, waaraan ik zeven jaar heb gewerkt, zijn dezelfde als waarom ik nu alweer enige tijd doende ben met de huidige vertalingen.

Mijn achtergrond is dat ik behalve vertaler en taalliefhebber al sinds 1991 yogadocent ben. Als zodanig heb ik me al even lang in de Indiase filosofie verdiept.
Ik heb een vertalersopleiding Engels gevolgd en korte tijd Sanskriet gestudeerd aan de Universiteit van Nijmegen. Echter de vertaling van deze teksten van zo lang geleden en uit zo’n andere cultuur vraagt daarnaast voortdurende bestudering van secundaire literatuur.

Het vertalen van deze teksten is een intensief en minutieus werk. Ik werk vanuit de oorspronkelijk Sanskriettekst en gezaghebbende Engelstalige vertalingen. Dat is nodig omdat veel begrippen en woorden een gelaagdheid hebben die zich moeilijk in het Nederlands laat ‘vangen’.
Ik verkeer daarbij in de gelukkige omstandigheid dat ik (toen en nu) word ondersteund door Philip Renard, zelf schrijver-vertaler en een van de kenners van Indiase filosofie in Nederland.

Shankara met Discipelen — Raja Ravi Varma (1904)**^[2]**

Tijd is in deze een groot goed. Om goed te kunnen werken zou ik me graag vrijmaken van andere werkzaamheden. Een ‘werkbeurs’ zou daarom van grote steun zijn. Hoewel een deel van het werk inmiddels is gedaan, verwacht ik met zo’n beurs toch zeker nog een jaar nodig te hebben. Zonder financiële ondersteuning ben ik nog drie jaar bezig.

Goed ook om te weten dat er geen sprake is van een vertaalcontract in de zin dat de uitgever mij voor mijn vertaalwerk betaalt. Mij komt te zijner tijd een deel van de opbrengst toe, de royalty’s. En ook de uitgever werkt feitelijk zonder winstmotief.
Het is de waarde en het toegankelijk maken van deze (en andere) teksten die ons beiden drijven. De uitgever, Hapé Smeele, is overigens zeer genegen het nieuwe boek op de markt te brengen, met dezelfde zorg en kwaliteit als die hij aan de dag heeft gelegd bij de uitgave van De Upanishads.