Grenzen, muren en een tussenruimte …

voor interculturele levenskunst

Hoofdredactie

Verslag Tweede ontmoetingsdag op 23 juni 2017

Na de presentatie van het digitale spel, de Game Quest for wisdom op 12 februari 2016 en het oprichtingsfeest van de stichting op 22 december 2016 organiseerde de Quest for wisdom foundation op vrijdagmiddag 23 juni 2017 een ontmoetingsdag rond het thema Grenzen, muren en een tussenruimte voor interculturele levenskunst.

Een video van de ontmoetingsdag op 23 juni 2017: opname: Jeffrey Mohammad – montage: Tycho Muijen

Over het programma

In dialoog met gastsprekers en gastkunstenaars, en andere betrokkenen bij de stichting onderzochten we, mede aan de hand van muziek en spel en dialoog de filosofische questie: Hoe goed om te gaan met (be)grenzen? Biedt interculturele levenskunst een richting voor glocale vormen — een samentrekking tussen globaal en lokaal — voor de inrichting van het goede samenleven en voor de ontwikkeling van wereldburgerschap?
Het bestuur kijkt terug op een bijzondere bijeenkomst waarin mensen uit verschillende culturen en netwerken — onder meer de stichting Culturele Droomwevers en het UTA-genootschap en gastsprekers — een intercultureel programma hebben vormgegeven en eraan participeerden: naast gesprek is er muzikaal, speels en poëtisch rond het thema van de dag met elkaar gedialogeerd.

De dag werd muzikaal geopend door het Droomwevers Ensemble onder leiding van zanger/componist Henry Muldrow met Maestraccio, pianist en muziekarrangeur, Faïza El Madani, zang en Lisa Huang, viool en Arend Smit, dichter in een muzikaal lint dat door het programma heenliep. Tussendoor klonk er ook steeds een poëtisch lint door leden van het Uta Genootschap ― met Paul Mercken, Nico van den Raad en Maya Plas (die ook met verve waarnamen voor de door zijn rug gevelde Simon Buschman) ­— met haiku, haibun, renga, tanbun en persoonlijke reflecties.
Om te onderstrepen dat de stichting wijsheid verzamelt en aanbiedt — zowel receptief en ter bezinning als met interactieve vormen — startte Joke Koppius, erelid van de Quest for wisdom foundation, met een presentatie over het Wijsheidsweb.
Na een toelichting op het thema door de dagvoorzitter Heidi Muijen ging filosoof Erik Hoogcarspel in op de vraag hoe je die filosofische levenskunst kunt beoefenen vanuit een fenomenologische levenshouding.
Midden in het programma werden we letterlijk en figuurlijk in beweging gebracht onder leiding van Maurice Willems van Stem en Ziel. Er ontstond een ‘muzikale polyloog’ door de wijze waarop hij iedereen wist mee te nemen naar een denkbeeldig ‘speelland’ en ‘zangland’.
De interculturele (Marokkaans ­— mediterrane) hapjes tijdens de pauze van het kookatelier van Najia Azizi vielen bijzonder in de smaak!
Na de pauze stond het programma in het teken van ‘spel en dialoog’, mede onder begeleiding van Marc Quaden en van Gea Smit.
De dialoog over het thema werd voortgezet: de dialoog werd spelenderwijs gevoerd vanuit de symboliek van de vier elementen aarde, water, lucht en vuur.
Kortom een bijzonder rijke ontmoetingsdag, die zonder de zorgzame handen en inzet van Tess van Dongen (organisatie), Jeffrey Mohammad (video), Marie Baijs (heerlijke lunch) en Kees IJsbrandy (foto’s) niet op deze manier tot stand had kunnen komen!

Het Wijsheidsweb, wat is het en wat beogen we?

Joke Koppius

Het Wijsheidsweb is een forum voor interculturele levenskunst waar de waarde van het verschil en de schoonheid van het anders zijn, centraal staan.

Het Wijsheidsweb is een organisch groeiend web met teksten en ander materiaal zoals poëzie, muziek en zang, kunst, foto’s, afbeeldingen en filmpjes over wijsheidstradities uit Oost en West, Noord en Zuid in de vorm van een Rad van interculturele levenskunst.

Wat komt erop?

Bestaande en nieuwe teksten, poëzie, muziek en zang, kunst, foto’s, afbeeldingen, filmpjes, … over wijsheidstradities: artikelen, audio- en videobestanden, boekpresentaties, boekrecensies, blogs, columns, cursusmateriaal, essays, hoofdstukken uit boeken, interviews, lezingen, publicaties, scripties en heel veel links!

Trefwoorden:

vijf elementen — de vijf elementaire velden —, zestien wegen, zes dimensies, auteurs, kunstenaars, opleiders en acteurs; moeilijkheidsniveau 1-5, primeurs, media: teksten, audio, video, foto, …

Het Rad van interculturele levenskunst met vijf elementaire velden, zestien wegen en zes dimensies

Het Wijsheidsweb schetst de wijsheidstradities van interculturele levenskunst, symbolisch geordend naar de vijf elementen — aarde, water, lucht, vuur en ether. Vervolgens zijn deze vijf elementaire velden ingedeeld in zestien wgen, steeds met aandacht voor cultureel-historische bronnen van de verschillende wijsheidstradities, breukvlakken in de geschiedenis en ontmoetingen tussen culturen.
De vijf elementaire velden en zestien (inter-)culturele wijsheidswegen krijgen ieder eigen — door Louis van Marissing — voor het Wijsheidsweb ontworpen pictogrammen.

De vijf elementaire velden van wijsheid

Het Rad van interculturele levenskunst schetst de quest for wisdom langs vijf elementaire velden, symbolisch geordend naar de vijf elementen — aarde, water, lucht, vuur en ether.

Daarbinnen krijgen zowel individuele, eigenzinnige expressies van wijsheid een plaats als zestien (inter-)culturele wijsheidswegen.

• Aarde — het oog — symbool van natuurlijke verbondenheid en lijfelijk, geaard present-zijn
• Water — het hart — symbool van liefdevol meanderen met de natuurlijke stromen en tegenstromingen
• Lucht — het hoofd (spiraal) — symbool van ademhaling, afstemming binnen en buiten, inzicht en aandachtig zijn
• Vuur — de hand — symbool van offeren, transformatie en handelend veranderen
• Ether — de quintessence (lemniscaat) — symbool van het samenspel van de vier elementen, van alchemie en ontmoetingen, verbindingen en breuken

Vruchten van persoonlijke, eigenzinnige en (inter)culturele tradities volgende wijsheden — van boeddhisme tot Noordse mythologie, van christelijke rituelen tot Indiaanse mythen; verstaan als vormen van levenskunst — krijgen door middel van het Rad van interculturele levenskunst een symbolische rangschikking:
als ‘elementaire’ — aardse, meanderende, luchtige, vurige, etherische — vormen hoe het leven goed te leven.

De zestien (inter)culturele wegen naar wijsheid zijn per elementair veld gegroepeerd.
Ze worden met een eigen pictogram weergegeven.

De drie wijsheidswegen in het elementaire veld ‘aarde’ zijn vooral ontleend aan culturele vruchten van traditioneel vanuit natuurlijke verbanden levende volkeren:
Afrikaanse; Indiaanse; en Aboriginal, Maori en andere oorspronkelijke volkeren uit Oceanië.

De drie wijsheidswegen in het elementaire veld ‘water’ zijn vooral ontleend aan natuurlijke (tegen) beweging en kosmische wetten volgende meanderende leefwijzen:
Confucianistische; daoïstische; en soefi stromingen.

De drie wijsheidswegen in het elementaire veld ‘lucht’ zijn vooral ontleend aan de op een pad van inzicht en adem gebaseerde tradities:
boeddhistische, advaita vedanta; gnostische en mystieke; Germaanse, Keltische en Noordse perspectieven.

De drie wijsheidswegen in het elementaire veld ‘vuur’ zijn karakteristiek voor religieuze en spirituele tradities, waarin de betekenis van het vuur en de thematiek van transformatie, liefde en strijd tussen goed en kwaad een belangrijke rol spelen en zijn vooral ontleend aan:
animistisch-sjamanistische; hindoe; en monotheïstische — zoroastrische, joodse, christelijke en islamitische — richtingen.

Het ‘etherveld’ verwijst naar het gegeven dat de zoektocht naar wijsheid, hoewel cultureel verschillend en kleurrijk vormgegeven, een in alle culturen voorkomend (transcultureel) element is en gevoed wordt door:
ontmoetingen tussen culturen; en profiel krijgt door raak-, snij- en breukvlakken in de geschiedenis en tussen tijdperken.

De zes dimensies

Het Wijsheidsweb besteedt op een gelaagde wijze aandacht aan de cultuurhistorische herkomst van wijsheidstradities.

Deze tradities omvatten immers zowel een visie als vormen van praxis, mythen en heldenverhalen, culturele gebruiken en rituelen, muzikale en andere kunstzinnige vormen van wijsheid. Door op het Wijsheidsweb ruimte te geven aan de diversiteit van uitingsvormen en media, zullen de verschillende wegen veelfacettig belicht worden. Ook zullen de grote wijsheidstradities naar (culturele) vertakkingen en (onder-)stromingen, dominante en minderheidsrichtingen verder onderverdeeld worden.
Zo zal er ‘onder’ het boeddhisme als een traditie op de elementaire weg van lucht (inzicht) ook het facet zenboeddhisme en mindfulness worden besproken.

• visies, filosofie
• verhalen, mythen,
• rituelen, ritualiteit
• symbolen, symboliek
• praxis, kunsten en ambachten
• maatschappelijke actualiteit en/of een persoonlijke visie of doorleving.

Met deze zes dimensies wordt zowel de (inter-)culturele diversiteit als de gelaagdheid van historische wortels naar actuele praktijken van levenskunst in beeld gebracht.
De tijdelijke en cultureel-historisch bepaalde antwoorden op de vraag hoe het leven goed te leven zullen zo in kleurrijke vormen verschijnen in het continuüm tussen theorie en praktijk.

Aanleveren van bijdragen voor het Wijsheidsweb

Richtlijn voor acteurs, auteurs, kunstenaars en andere participanten op het gebied van ambachten en kunsten en overige betrokkenen bij de Quest for wisdom foundation.

Wat zoekt de stichting?

Waar zien we naar uit?

Hoe kun je dat invullen?

• Vijf elementaire wegen
• Zestien wijsheidstradities
• Zes dimensies

De rol van de webredactie

Wat voor bestanden kun je aanleveren?

Hoe kun je je bestanden aanleveren?

Wat bieden we?

Geïnteresseerd? Klik ‘het Aanleveren van bijdragen voor het Wijsheidsweb’.

Wie hebben al toegezegd en/of bijdragen aangeleverd?

Angela Roothaan, Bram Moerland, Dirk De Wachter, Erik Hoogcarspel, Laszlo Zsolnai, Gea Smit, Giovanni Rizzuto, Han de Wit, Hans de Louter, Heidi Muijen, Henry Muldrow, Jeffrey Mohammad, Joke Koppius, Marc Quaden, Mieke Berger, Paul Mercken, Paul Mulders, Ronald de Caluwé, Sieth Delhaas, Simon Buschman, Willem Voois, Wim Couwenberg, Wim van de Laar, Wim Lamfers, Wite Carp, …

… met al zo’n 60 concrete bijdragen en … in de wacht!

Wie volgen … ?

Wanneer gaat de site online?

Ons streven is … nog deze zomer!

Hoe lang gaat het duren?

Het web zal organisch meegroeien met onze groei en met die van ons ons netwerk …!

Verkozen symbool voor het Wijsheidsweb

‘Waarheid is de schoonheid van de ziel’

Uit de dialogen rond de vier elemententafels zijn heel diverse symbolen ontstaan. Als symbolisch motto voor het Wijsheidsweb en de Quest for wisdom foundation voor de komende tijd tot de volgende ontmoetingsdag is ‘Waarheid is de schoonheid van de ziel’ verkozen.

Grenzen, muren en… een tussenruimte voor interculturele levenskunst

Heidegger: “Alleen een god kan ons nog redden”

Heidi Muijen

In een berucht geworden interview over zijn (vermeende) nazistische sympathieën — verschenen in mei 1976 in het Duitse weekblad ‘Der Spiegel’ — sprak de filosoof Martin Heidegger de legendarische woorden “Alleen een god kan ons nog redden”. Hij zegt daarmee onder meer dat vraagstukken van onze tijd de grenzen van het menselijk verstand en technische mogelijkheden overschrijden. Hij schreef visionair dat het wezen van de techniek zich volledig aan menselijke beheersing onttrekt. En dat de filosofie geen verandering meer in de hedendaagse wereldsituatie kan brengen. De cybernetica zou volgens Heidegger de plaats van de filosofie hebben ingenomen.

De mens is een ‘cyborg’ geworden: een hybride wezen dat niet alleen organisch van aard is maar evenzeer cybernetisch. We zijn in ons alledaagse leven fundamenteel afhankelijk geworden van allerlei apparaten, machines en systemen. Zowel in en aan ons lichaam (van smartphone tot pacemaker), als voor het organiseren van ons leven en werk (sociale media en ICT-systemen in organisaties). Al in 1985 schreef filosofe Donna Haraway A Cyborg Manifesto, waarin ze pleit voor het afschaffen van ‘dichotoom denken’ in starre tegenstellingen. De rigide grenzen tussen mensen en dieren, organismen en machines, mannen en vrouwen, natuur en cultuur zijn een achterhaalde realiteit geworden.

Dit paradoxale thema grijpen we aan omdat we geloven dat het nog meer dan in de tijd van deze filosofen actueel is geworden: “Hoe goed om te gaan met verschillen? Verschillen tussen mensen en tussen culturen, tussen natuur en cultuur, tussen natuur en techniek”? We stuiten hierbij op een bijzondere paradox: hoe meer we oude scheidslijnen ter discussie stellen en beseffen dat we in ‘vloeibare tijden’ leven — zoals de socioloog Zygmund Bauman treffend typeerde — hoe meer er ook een tegenreactie lijkt te ontstaan: reactief en reactionair duiken de oude sjablonen en clichébeelden weer op (roze voor meisjes en blauw voor jongens).
Hoe meer vooruitgang we met behulp van wetenschap en techniek, economie en politiek boeken hoe zwaarder de kostenkant op onze planeet drukt: klimaat verandering, vluchtelingenstromen, droogte, hongersnood en economische en andere crises wisselen elkaar af, mede door het overschrijden van natuurlijke, culturele en morele grenzen.

We leven op een breukvlak in de geschiedenis. In aanloop naar dit nieuwe millennium vlamde een positief elan op van een komend nieuw en beter tijdperk met openheid voor spiritualiteit, het Aquariustijdperk, de New Age. Al wil haast niemand meer met die namen geassocieerd worden. Op het politieke toneel schudden partijen oude ‘ideologische veren’ af en weerklonken hoopvolle geluiden van ‘anders globalisten’, ‘slow food’ en andere vernieuwingsbewegingen. Balancerend tussen hoop en vrees dreigen we steeds sterker in de greep van toenemende angst en haat voor ‘de vreemde ander’ te komen. Zoals het vallen van de Berlijnse muur symbool staat voor de hoop op toenemende openheid voor elkaar, voor politieke ontspanning (Détente en Glasnost) in een ontwikkeling naar een mondiale samenleving, zo lijkt het tij gekeerd naar wanhoop en cynisme, angst en haat met het optrekken van nieuwe muren — rond het fort Europa, tussen Israëlische en Palestijnse gebieden in de heilige stad Jeruzalem, tussen de VS en Mexico enz.

De fenomenen roepen op tot bezinning: vraagt deze tijd om interculturele levenskunst en vrijere, opener wijzen van identiteitsvorming door verschillen te waarderen in plaats van te polariseren? Een filosofische kernvraag bij deze kwestie: hoe gaan we om met ‘het andere’ (wat buiten ons referentiekader valt) en wie is voor ons ‘de (vreemde) ander’? Wat ligt er voorbij de angst voor angstbeelden de eigen identiteit te verliezen? Hoe met verschillen tussen ik en ander, tussen wij en zij om te gaan? Hoe op een goede manier te begrenzen in plaats van rigide muren op te trekken? Welke morele respons is er mogelijk in plaats van agressie als reactie op de opgeroepen angst voor de (vreemde) ander?

Het waarderen van verschillen en includerende identiteitsvorming is zowel relevant op kleine schaal, in onze straten en buurten — en ook achter de voordeur!, als op grote schaal in de context van globalisering. Enerzijds erkennen we de multiculturele rijkdom — op culinair gebied en in muziek, dans en beeldende kunst bijvoorbeeld. Anderzijds spreken we over ‘het multiculturele drama’, over de vluchtelingencrisis en schelden we over en weer elkaar de huid vol wanneer de Hollandse traditie van het Sinterklaasfeest ter discussie staat. Een beroep op oude waarden en traditionele symbolen, rituelen en feesten die onze identiteit bevestigen, is niet meer genoeg en evenmin andersom: een beroep op ‘onze identiteit’ legitimeert niet langer dat eens gevonden culturele vormen voor altijd heilig zijn. Er is voor iedereen de noodzaak onze identiteiten en interculturele omgangsvormen te bevragen en deze ook als vloeibare en veranderlijke constructies te doorzien, ermee te kunnen ‘spelen’. Het vanzelfsprekende van ‘onze’ cultuur en religie, ‘normen en waarden’ is problematisch geworden. Vanuit vanzelfsprekende reflexen schieten we in de verdediging en trekken een muur om ons heen òf we gaan in de aanval om de ander pijn te doen, diens leefruimte en rechten te beperken of in het uiterste geval algeheel te vernietigen. Het optrekken van muren tussen cultuurgebieden en landen als antwoord op problemen is geen oplossing maar creëert een nieuw probleem.

De questie achter deze kwestie, die we op deze ontmoetingsdag centraal stelden, luidt:
Is er een derde weg mogelijk tussen een geweldspiraal — de Clash of Civilizations — volgens Samual P. Huntington — en het optrekken van muren tussen culturen? Die derde weg zou een interculturele vorm van symbolische uitwisseling kunnen zijn (dialogisch — polylogisch): het ontwikkelen van levenskunst door het slijpen van inzichten en het wegen van belangen en verlangens in plaats van te vechten of te vluchten.

Tijdens het oprichtingsfeest van de Quest for wisdom foundation kreeg de stichting de filosofische lantaarn als symbool voor 2017. Het schijnsel van de lantaarn is zacht en sfeervol; duisternis blijft bestaan in de wijdere ruimte om haar heen: wijsheid ‘tussen’ de glasheldere duidelijkheid van ‘regel is regel’ en het vanzelfzwijgende van impliciete wijsheid, geborgen in het duistere niet-weten…

In de geest van de ‘filosofische lantaarn’ laten we een filosofisch licht op deze questie schijnen.
Dirk De Wachter — erelid van onze stichting — schrijft:

“We stellen ons de vraag welke veranderingen aan de grondslag liggen van dat algemeen verspreide toegenomen gevoel van ‘stuurloosheid’ of ‘gebrekkige plaatsbepaling’- onduidelijke identiteit dus — dat de moderne mens zo kenmerkt. We schuiven er vijf naar voren:
1. het verdwijnen van traditionele sjablonen;
2. Het vervagen van sekserollen;
3. De dwingende alleenheerschappij van mode, lifestyle, looks en design;
4. De dominantie van beelden & het gebrek aan woorden; en
5. De ‘dood’ van de mens als subject.
Met als gevolg: al wat in voorbije tijden bijdroeg tot het uitzetten van de lijnen van iemands identiteit, is nu verworden tot een vage zone, een diffuus gebied. Het wegvallen van grenzen betekent in de eerste plaats vooruitgang, want een grens beperkt, maakt de actieradius kleiner enz. De globalisering heeft de landsgrenzen doen vervagen, de bijna totale individuele vrijheid is in de plaats gekomen van de beknotting van de menselijke ontplooiing. Er zijn voor iedereen nu meer kansen dan ooit, alles ligt als het ware voor het grijpen, kinderen hebben een overmaat aan keuze in alles. Het ‘beperkte’ leven van onze voorouders is vervangen door een grenzeloosheid die geen einde kent… {Borderline times, pp.97-98}

We maken in deze questie een onderscheid tussen drie niveaus:

1.    Ontwikkeling naar wereldburgerschap

2.    Levenskunst in organisaties ter versterking van een sociaal en moreel maatschappelijk weefsel

3.    Kringen van bekommernis (Martha Nussbaum) met wijsheid uit verschillende culturele tradities

Een maatschappelijk alternatief voor de ‘borderline times’ volgens De wereld van De Wachter: “Het Onzichtbare Engagement” {pp.88-90}

“Onbetaalde inzet, het meermaals of regelmatig uitoefenen van een onbaatzuchtige daad, wordt ondanks zijn potentieel niet meegerekend in economische modellen.

Zouden we daarover niet verontwaardigd moeten zijn? Onbetaald werk is engagement van het zuiverste soort en zou het miskende kloppende hart van de economie, de samenleving en ons mens-zijn kunnen zijn. Het is een dagdagelijks staaltje engagez-vous zonder magie, tussen hebzucht en harmonie. (…)

Dat de waarde van vrijwilligerswerk wordt onderschat, heeft dus te maken met het feit dat vrijwilligerswerk een andere soort waarde betreft dan de dominante waarde. Hier vinden we weer de tegenstelling tussen de grote bestaande structuren en de micro-alternatieven. Hier zijn het de mensen zelf die vanuit hun eigen kern ageren, niet vanuit een economische waarde maar vanuit een maatschappelijke waarde pur sang. Wanneer we de impact van vrijwilligers op sociale cohesie, burgerschap of maatschappelijke verbinding in rekening brengen bij ons maatschappijmodel, komen we uit bij een waarde van onmetelijke grootte.

Wordt het niet tijd om die waarde de plaats te geven die ze verdient? Dat kunnen we door het engagement terug te claimen. Dat kan op een heel kleine manier gebeuren. De kleinste daden van medemenselijkheid zijn dikwijls de krachtigste. Maar als we geen ruimte en waardering of zelfs gepaste erkenning geven aan de ontwikkeling van het onzichtbare hart van onze samenleving, zal de onzichtbare hand van ons efficiëntiedenken ons meedogenloos wurgen. Wat blijft er dan over van het leven?
Misschien alleen maar hoop op het kleine goede. Laat het de hoop zijn, en het niet weten, dat overwint.”

Interculturele levenskunst door ‘het vreemde’ fenomenologisch te ontmoeten

Erik Hoogcarspel

Erik Hoogcarspel startte met inleidende vragen als ‘Wat is levenskunst?’ en ‘Wat verstaan we onder cultuur?’ Van daaruit onderstreepte hij hoe het menselijk bestaan structureel incompleet is en dat dit de openheid mogelijk maakt waardoor we elkaar überhaupt iets te zeggen hebben. De ontmoeting met het vreemde, in onszelf en in de ander, is ook een beetje eng. Het vreemde heeft een andere oorsprong, is heterogeen en daarom een bron van angst. De cultuur beschermt ons tegen het vreemde door rituelen en conventies; daarom zeggen de mensen: ‘Oost west thuis best’.

Er is echter een soort filosofie, een manier van denken die vooraf gaat aan de keuze tussen vreemd en eigen, deze heet ‘fenomenologie’. Daarin verschijnt het lichaam als zodanig als intercultureel en basis van elke cultuur. In deze beleving gaat het om thema’s als lijf, leven en dood. Dit is een ander niveau dan dat van de objectiverende wetenschap en de subjectiverende mythologie. Tenslotte moeten we dit niet zien als een afgerond betoog met conclusies, het ademt de geest van de eeuwige beginner.

Geïnteresseerd in de gehele voordracht? Klik op ‘Interculturele levenskunst door ‘het vreemde’ fenomenologisch te ontmoeten’.

Interculturele levenskunst in organisaties door spel en dialoog

Mark Quaden

Marc Quaden is supervisor, (team)coach, trainer en beleidsmedewerker opleidingen van SJSJ Het Keerpunt | Icarus een stichting voor jeugdzorg in Cadier en Keer.

Er waait een ‘frisse wind’ door organisaties in het denken omtrent leiderschap. Begrippen als transformatie, transitie, paradigmashift, het ‘roer moet om’, dienend en/of waardegestuurd leiderschap vieren hoogtij. De indruk wordt gewekt dat er een (ver)nieuw(end) tijdsbeeld ontstaat. Maar hoe fris is deze wind: Oude wijn in nieuwe zakken? Wat zou er ‘moeten’ veranderen?
Marc schetste vanuit zijn rol als beleidsmedewerker en begeleidingskundige een beeld van de praktijk zoals hij deze tegenkomt.

Marc is bezig een artikel voor het Wijsheidsweb te schrijven over zijn visie op ethisch leiderschap vanuit filosofische begrippen uit het ‘nomadisch denken’ (Deleuze) en ‘mediale levenskunst’ (Rizzuto). Daarin verwerkt hij zijn praktijk, die hij mede op basis van de filosofisch-mythische spel- en dialoogvormen (met name het Heldenspel en Gnossispel) van Heidi Muijen ontwikkelde tot een wandelworkshop voor leidinggevenden/directeuren/bestuurders.

Een ruimte tussen mensen door compassie in begeleiding

Gea Smit

Gea Smit heeft een praktijk voor persoonlijke begeleiding en fysiotherapie “Het koetshuis” in Nuenen, www.fysiotherapiehetkoetshuis.nl 

Gea Smit vertelt hoe zij in 2016 van Heidi Muijen begeleiding heeft gekregen voor het schrijven van een werkstuk over Compassie in supervisie. Daarna heeft zij een artikel voor het Wijsheidsweb geschreven over dit onderwerp.

Gea liet de aanwezigen bewegen als een kat teneinde in het bewegen een tussenruimte in jezelf te ervaren. Vervolgens vroeg zij twee vrijwilligers een fysiotherapeutische oefening  te doen, waarbij door het overgooien van een stok een tussenruimte tussen beiden ontstond. Zij gaf citaten van haar filosofische inspiratiebronnen — Goethe, Buber en Sartre — en verbond deze met de symbolen — de kat en de lantaarn, de handen en het vuur — die in december 2016 zijn gekozen voor het eerste jaar van de Stichting Quest for wisdom.

Tijdens het oprichtingsfeest van de Quest for wisdom foundation kreeg de stichting de kat als symbool voor 2017.
De ontmoetingsdag staat in het teken van de wijsheid van de kat: een sensitief wezen, dat met al haar haartjes voelt en met subtiele bewegingen van oren en staart ons laat voelen: wijsheid ‘tussen’ woord en daad …
Deze wijsheid hebben we nodig voor de grensoverschrijdende vraagstukken van onze tijd.

Vanuit deze symbolen sprak Gea over de betekenis van de vier elementen: hoe ze een rol spelen in haar creatieve werk toonde ze met viltkleden waarin de elementen zijn verweven.

Klik op ‘Een ruimte tussen mensen door compassie in begeleiding’

Rond de elemententafels: aarde, water, vuur en lucht

Intermezzo Heidi Muijen en Gea Smit

Rond vier tafels ― gekoppeld aan de vier elementen aarde, water, lucht en vuur ― voerden we met elkaar een co-creatieve dialoog. Dit is aan de hand van spelmateriaal van het filosofisch-mythische spel Mens, ken je zelf gedaan. De dialogen resulteerden in een quintessence — het vijfde element — symbolische creaties voor een goede start van het Wijsheidsweb en voor andere activiteiten van de stichting Quest for wisdom foundation!

Zo werkten deelnemers rond de aardetafel met het elementaire dat hier en nu aanwezig is. De groep liet zich inspireren door een uitspraak dat hen door het draaien van een tol toeviel op het speelveld Het Labyrint uit het Levensvisiespel.

Bij de uitspraak gaf iedere deelnemer een associatie en schreef deze op het papieren tafelkleed. Ten slotte maakte de groep een opstelling van de steentjes en elementjes op de tafel en gaven de vorm een titel.

Op vergelijkbare wijze gingen deelnemers rond de andere tafels te werk en als afronding van een lange middag bekeken en beluisterden we de zo ontstane rap, een haiku, een rich picture en een motto.

Muzikaal lint met de Stichting Culturele Droomwevers

www.droomwevers.nl

Optredende kunstenaars Culturele Droomwevers

Henry Muldrow, zang en composities
Maestraccio, pianobegeleiding en muziekarrangementen
Faïza El Madani, zang
Lisa Huang, viool
Arend Smit, dichter

Muren & Grenzen, tekst: Arend Smit

Even horen beste mensen,
Vertel me, waar stoppen de grenzen:
In gedachten van de buren…
Of bouwen we steeds hogere muren?

Waarom draaien we om onszelf en elkaar heen?
Heb je zelf een ideetje, jeetje waar gaan we heen?
Dat een mens niet eens meer geluk kan voelen,

Wijst u naar hem, naar haar, naar mij?
Wie van ons allen wordt hiervan nu blij?
Waarom staan we niet zij aan zij
Met genoeg ruimte voor hen, wij en jij?

Zouden we als mensen niet kunnen accepteren
Dat een ieder van een ander en zichzelf kan leren?
Toch is het waar dat we elkaar soms de rug toe keren,

Door samen te zoeken naar een oplossing,
komen we sneller tot een verlossing.
Weten twee zeker twee keer meer dan één?
Lossen we het samen op of doe je het graag alleen?

Liedjes over wetenschappelijke en natuurlijke grenzen-1

N — Natuur

Natuur creëert haar eigen evenwicht
zonder tussenkomst van de mens.
Als we de aarde niet respecteren
stelt de natuur haar eigen grens.

Natuur beïnvloedt heel vaak ons gedrag
en heeft effect op onze bui.
Het maakt niet uit of je jong of oud bent,
gezond of ziek, actief of lui.

Liedjes over wetenschappelijke en natuurlijke grenzen-2

G — Genetische modificatie

Een plant, een dier of bacterie
wordt gemaakt tot een nieuwe creatie.
Er zijn reuze veel tegenstanders van de genetische manipulatie.
Genetische modificatie streeft om voedsel gezonder te maken.
Er bestaan vruchten die er prachtig uitzien maar niet heel erg lekker smaken.

X — Xenotransplantatie

Een vrouw krijgt de ogen van een kat
tijdens een ingewikkelde operatie.
Verplaatsing van organen van dier naar mens
noemt men xenotransplantatie.

Varkenshartkleppen worden vaak gebruikt
om de menselijke hartklep te vervangen.
Xenotransplantatie staat voor vooruitgang;
het behartigt onze belangen.

Liedjes op teksten van bekenden schrijvers, kunstenaars en filosofen-1

Het niets — Leonardo da Vinci, Italiaans schilder, ingenieur en musicus (1452-1519)

Het niets heeft geen centrum en zijn grenzen zijn het niets.
That which — occupies — no space is nothing.
That which — has no — limitations, — has no form.
Un point — invisible — n’occupe aucun espace.
Ce qui n’occupe aucun espace n’est rien.
Het niets heeft geen centrum en zijn grenzen zijn het niets.

Op de grens — Roan Harting, Nederlands columniste (geboren in 1981)

Op de grens van weten en niet weten ligt vergeten.
An der Grenze zwischen Wissen und nicht Wissen liegt Vergessen.
On the verge of knowing and not knowing lies forgotten.
Op de grens van weten en niet weten ligt vergeten.

Liedjes op teksten van bekenden schrijvers, kunstenaars en filosofen-2

Patience — George Lester Jackson (1941 –1971) Afro-Amerikaanse linkse activist, Marxistisch, auteur

Patience has its limits. Take it too far, and it’s cowardice.
Geduld heeft zijn grenzen. Als je die overschrijdt, wordt lafheid.
La pazienza ha i suoi limiti. Portala all’estremo, ed è codardia.
Patience has its limits. Take it too far, and it’s cowardice.

Vrijheid — Jiddu krishnamurti (1895 — 1986)

Vrijheid bestaat in het erkennen van grenzen.
La liberté consiste à reconnaître les frontières.
Freedom exists in recognizing boundaries.
Vrijheid bestaat in het erkennen van grenzen.

The human mind — Johann Wolfgang von Goethe

The human mind will not be confined to any limits.
De menselijke geest zal niet worden beperkt tot enige grenzen.
La mente umana non sarà mai limitata da nessun confine.
The human mind will not be confined to any limits.

Lekker op reis: Solo door Maestraccio, piano (3-5 min)

Grenzen rap door Henry Muldrow

Ben je bang voor mensen? Ben je bang voor grenzen?
Grote denkers hebben dromen; anderen hebben wensen.

Het refrein zowel als elk couplet worden door het publiek herhaald.

Dit liedje over grenzen is gericht op alle mensen:
mensen met en mensen zonder bril of contactlenzen,
grote mensen, kleine mensen, kalme of gestresste mensen,
mensen die op zoek zijn naar hun allerbeste wensen.

Ben je bang voor mensen? Ben je bang voor grenzen?
Grote denkers hebben dromen; anderen hebben wensen.

Een gelukkig mens bezit een rijkdom zonder grenzen.
Waar ware vrede heerst, zijn er weinig wensen.
Sluit jij je aan bij de wensen van de meeste mensen?
Of kies je heel graag om alleen te breakdancen?

Ben je bang voor mensen? Ben je bang voor grenzen?
Grote denkers hebben dromen; anderen hebben wensen.

Onze acties weerspiegelen ― verborgen wensen.
Argumenten zijn verlangens van de mensen.
Zal er ooit een einde komen aan onze wensen?
Kies je voor de vrijheid of beperk jij tot de grenzen?

Ben je bang voor mensen? Ben je bang voor grenzen?
Grote denkers hebben dromen; anderen hebben wensen.

Muzikale Polyloog met Stem en Ziel

Maurice Willems

Door Maurice Willems werden we meegenomen naar de grotere ruimte naast het zaaltje met de tafels en de power point, met een open midden om letterlijk in beweging te komen. Door met elkaar in een kring te staan ontstond er een ruimte binnen en buiten. Door de kracht van verbeelding en een aanstekelijke vreugde leidde Maurice ons ‘speelland’ binnen en daarna zelfs naar ‘zangland’ — een plek waar niemand zich een minuut eerder een voorstelling van had kunnen maken. In het vrije veld van verbeelding zag je alle deelnemers met elkaar lachend en bewegend de meest favoriete kinderspelletjes – zoals schommelen, tennissen, boomklimmen, enz. – met elkaar spelen. En even later klonk er een prachtige kakafonie van kinderliedjes. Eventjes waren we weer in het land waar de tussenruimte tussen elkaar gevuld was met de elementaire vreugde van het kinderspel.

Excerpten uit het Poëtisch lint met het Uta Genootschap

Door het zijn omgeven zijn

Over levenskunst en authentiek-zijn, aangereikt in klassieke Japanse teksten, weergegeven in haibun, renga, tanbun en persoonlijke reflectie.

Geïnteresseerd in meer dichtvormen? Klik op ‘Over tanka & tanbun, haiku & haibun, renga, van oudsher Japanse vertel-dichtvormen’.

Paul Mercken — haibun

De klassieken herlezen

Klik op Drie impressies bij drie haiku’s van Taniguchi Buson (1715-1783)

Simon Buschman ― haibun en Heidi Muijen – Persoonlijke reflectie op de haibun ‘Vroege dementie’ van Simon Buschman

Klik op: Vroege dementie en Het diepe vergeten

Nico van den Raad ― haibun

Hun late herfst

Haiku’s van Taniguchi Buson ― 1715-1783

Geen blad beweegt meer
― de stilte in het zomerbos:
huiveringwekkend.

We wonen met het ouderlijk gezin in een klein huis dat aan een losplaats voor kolen bij station Vogelenzang ligt; twee kilometer buiten het dorp. Voor ons kinderen een paradijs: volop speelruimte, sloten om in te vissen, uitzicht op bloemenbollenvelden en in de verte het bos van Ruigrok.

Een waar speelparadijs; vooral in de zomervakanties met vriendjes. We bouwen boomhutten, graven kuilen, maken pijl en bogen, verdelen elke keer de rollen voor het gevecht tussen indianen en cowboys. Het liefste ben ik (en die dan helemaal) Witte Veder of Winnetou; dat zijn mijn ware helden, meer dan Arendsoog of Old Shatterhand. Het spel eindigt als Vader op z’n vingers fluit … etenstijd.

Na de verhuizing: vanuit mijn slaapkamer in ons huis in het centrum van het dorp ― wat een uitzicht: in de lente komen de velden tot leven, raken in volle bloei en verwelken langzaamaan. Na het huiswerk sta ik voor het raam, genietend van al die weidsheid. Maar toch, zodra er ginds een trein voorbijrijdt, verlang ik terug naar de omgeving bij ons oude spoorhuis.

Dan, op een dag dringt het tot mij door dat na het examen mijn lente voorbij is; het moment om het ouderlijk huis te verlaten; op weg naar andere uitzichten en vergezichten. Maar, ben ik daar al aan toe?

De lente gaat heen,
maar zij lijkt te aarzelen
in late bloesems.

In hun aanleunflat met uitzicht op een straat, een plein en een rij huisjes, zitten mijn ouders altijd op dezelfde plek. Mijn Moeder in een leunstoel bij het raam, met een breiwerk, een kopje thee of een jonge borrel, wachtend op bezoek. Ze volgt nauwgezet wat er buiten allemaal gebeurt. Ze kijkt naar die wereld en geeft er ongezouten kritiek op. Mijn Vader zit in zijn stoel midden in de kamer. Hij bladert de krant door, schilt aardappels voor het avondmaal, zet thee, schenkt een borrel in, zwijgt en wacht tot zijn vrouw iets zegt of vraagt. Hij houdt zijn gedachten voor zich ― en de wereld ver van hem.

Het blad herfstgetint
― mijn oude ouders, hun dorp;
ver van de wereld.

Steeds wanneer ik in hun late herfst bij ze op bezoek kom, zitten ze daar op hun vaste plek, twee eilandjes, mijn ouders. Ik ben inmiddels in mijn eigen nazomer beland. Vaak neem ik me voor om ze de komende lente mee te nemen naar dat gindse spoorhuis bij station Vogelenzang en samen met hen uit te kijken over de nét bloeiende bloembollenvelden. ― Dan ga ik heerlijk spelen, Winnetou of Witte Veder, in het bos van Ruigrok; wachtend tot Vader op z’n vingers fluit … etenstijd.

Impressie in foto’s van de Ontmoetingsdag

Foto’s Kees IJsbrandij e.a.