Sharifa de Vries
Bron: Soefi-Gedachte (juni 2013) p. 31
Essentie en vorm zijn hier op aarde onlosmakelijk met elkaar verbonden. Idealiter spiegelen zij elkaar, hoewel hun richting en intensiteit verschillen. Essentie wordt gekenmerkt door verstilling naar binnen, terwijl de vorm zich naar buiten beweegt waar deze zich manifesteert op een voor ons concreet waarneembaar vlak. Dat is dan een vorm die naar buiten toe flexibel is, maar toch zoveel mogelijk de essentie weerspiegelt.
De vraag die nu bij mij opkomt, is de volgende: aan welke kenmerken moeten vormen voldoen om zo goed mogelijk de essentie te spiegelen?
Hierover nadenkend ben ik tot de volgende drie kenmerken gekomen, te weten:
1) transparantie. 2) flexibiliteit. 3) integriteit.
De eerste moeilijkheid die hierbij rijst is, dat objectiviteit in het geding komt. Vormen ontstaan immers altijd uit een behoefte, uit de behoefte van iemand die iets zichtbaar of tastbaar wil maken.
Transparantie
Wanneer wij ons verdiepen in het Soefisme als het essentiële gedachtegoed van Hazrat Inayat Khan, is het in de eerste plaats de ander (of de anderen) waarop de uiterlijke vormen van het Soefisme als het ware moeten worden toegespitst.
De ander is een individu met verschillende behoeften en het Soefisme, dat zo rijk is aan kleurrijke facetten, speelt op die verschillende behoeften in. Dat kan het risico inhouden dat wij ons zouden verwijderen van de eenduidigheid van de essentie. Hieruit kan ik voorzichtig concluderen, dat een eerste kenmerk van een goede en passende vorm inderdaad transparantie zou moeten zijn. Dat is dan een vorm die naar buiten toe flexibel is en die toch steeds zoveel mogelijk de essentie weerspiegelt.
Flexibiliteit
Om zo’n vorm te kunnen bereiken is altijd weer toetsing aan het oeuvre van Hazrat Inayat Khan essentieel. Van belang is te herkennen, dat omgevingsfactoren hier een belangrijke rol spelen. Zo dragen culturele invloeden, maatschappelijke factoren en individuele ervaringen bij aan de wijze waarop de vorm zich uiteindelijk uitkristalliseert. Het is belangrijk zich hier bewust van te zijn, om zo de essentie zuiver te houden.
In feite zou je kunnen zeggen dat het juist omgevingsfactoren zijn, die een bepaalde ontwikkeling bewerkstelligen. Soms kan het nodig zijn dat een vorm met bijvoorbeeld een bepaalde maatschappelijke ontwikkeling meegroeit. Dit benadrukt de noodzaak tot flexibiliteit van de vorm, wat er overigens niet toe mag leiden dat een vorm een eigen leven gaat leiden. Wanneer dit wel gebeurt is er sprake van verwatering en onzuiverheid. Wat betreft de boodschap van Inayat Khan moeten we zorg dragen dat de essentie van de boodschap zich zo zuiver mogelijk in de vorm spiegelt.
Ook culturele aspecten en individuele ervaringen zijn bij uitstek in staat vorm(en) te kleuren en te veranderen. Zolang je in staat bent met een verfijnd onderscheidingsvermogen deze kleuring te zien en te scheiden van de essentie, blijft de urtext — om in muziektermen te spreken — behouden.
Een goede vorm komt dus in feite tot leven binnen de context van de essentie. Hoe verder de vorm zich van de essentie verwijdert, des te flauwer wordt het afgietsel.
Integriteit
Uit deze gedachte komt het derde en misschien wel meest belangrijke kenmerk aan de orde, namelijk integriteit.
Integriteit is kostbaar, kostbaar in die zin dat de vorm zelf weliswaar geen eigen identiteit heeft, maar dat de vorm de identiteit van de essentie in zich draagt. Wanneer dit op de meest heldere wijze plaatsvindt, bereiken vorm en essentie bijna een eenheid. In de mate van eenheid van vorm en essentie, eigenlijk ook het spanningsveld tussen beide, komt integriteit tot uitdrukking:
“verborgen op de bodem van de vorm is deze in staat de essentie te spiegelen”.
[1] Bron: Hazrat Inayat Khan: Naturmeditationen; Verlag Heilbronn, Heilbronn 2000, ISBN 3-923000-94-4
