Mensis Maius, bloeimaand, Mariamaand
Machteld Roede
calendarium 1, calendarium 2, calendarium 3 en calendarium 4 — januari 1, januari 2 en januari 3 — februari 1, februari 2 en februari 3 — maart 1, maart 2, maart 3, maart 4 en maart 5 — april 1, april 2, april 3 en april 4 — mei 1, mei 2, mei 3, mei 4 en mei 5 — juni 1, juni 2 en juni 3 — juli 1, juli 2 en juli 3 — augustus 1, augustus 2 en augustus 3 — september 1, september 2, september 3 en september 4 — oktober 1, oktober 2, oktober 3 en oktober 4 — november 1, november 2, november 3 en november 4 — december 1, december 2, december 3 en december 4
Mei 2022, upgrade april 2025
Enkele jaarlijkse dagen uitgelicht (vervolg)
Dag van Europa
Sinds 1985 worden jaarlijks op 9 mei in de hele EU ter viering van de Dag van Europa verschillende evenementen georganiseerd. De Europadag geniet echter weinig bekendheid, al is het sinds 2019 is het in Luxemburg een publieke feestdag; in Kosovo is het een vrije dag.
Op de Europadag wordt herdacht dat 9 mei 1950 de toenmalige Franse Minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman op een persbijeenkomst onverwacht pleitte voor een nieuwe organisatie om de Franse en Duitse productie van kolen en staal onder een gezamenlijk beheer te plaatsen. Bedoeld om de vrede op het Europese continent te bewaken en alle burgers in de EU een goede levensstandaard te garanderen.
Citaten uit de historische Schumanverklaring[2]
“De wereldvrede kan slechts worden bewaard door inspanning van alle positieve krachten welke hem tegen de dreigende gevaren kunnen beschermen.”
“De vereniging van Europa kan niet ineens worden verwezenlijkt noch door een alles omvattende schepping tot stand worden gebracht: het verenigd Europa zal moeten worden opgebouwd door middel van concrete verwezenlijkingen, waarbij een feitelijke solidariteit als uitgangspunt zal moeten worden genomen.”
“Door de samenvoeging van de kolen- en staalproductie … zal er een wending optreden in het lot van deze gewesten welke lange tijd oorlogswapens hebben moeten vervaardigen waarvan zij zelf regelmatig het slachtoffer zijn geweest.”
De Fransman Jean Monnet stelde in zijn Verklaring van 9 mei 1950 op over de nieuwe vorm van politieke samenwerking in Europa die oorlog tussen de Europese naties ondenkbaar zou maken:
De wereldvrede kan alleen worden beschermd door een krachtsontplooiing die evenredig is aan de gevaren die haar bedreigen.
Door de gezamenlijke productie van de oorlogsindustrieën onder gezag te plaatsen van een nieuwe Hoge Autoriteit, wier beslissingen bindend zijn voor Frankrijk, Duitsland en de andere landen die zich aansluiten, legt dit voorstel de eerste concrete fundamenten voor een Europese federatie, die onontbeerlijk is voor het handhaven van de vrede.
Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS)
Hun Schumanplan resulteerde op 18 april 1951 in het Verdrag van Parijs. Hierbij besloten Frankrijk, West-Duitsland, Italië, Nederland, België en Luxemburg tot de oprichting van De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS). Deze trad in 1952 in werking, met Jean Monnet als eerste voorzitter.
Het was het eerste samenwerkingsverband om de twee strategisch zeer belangrijke basisproducten, de kolen- en staalproducties, te bundelen. Het vormde de gemeenschappelijke grondslag voor een forse naoorlogse Europese economische ontwikkeling. Een nieuwe oorlog tussen de voormalige aartsrivalen Frankrijk en Duitsland werd zo niet alleen ondenkbaar maar ook materieel onmogelijk.
De EGKS was de eerste in een reeks supranationale Europese instellingen die leidde tot de bij het Verdrag van Rome in 1957 opgerichte Europese Economische gemeenschap (EEG) en Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom).
Samen met Robert Schuman wordt Jean Monnet tot de vaders van de EEG, gerekend. In 1988, op zijn honderdste geboortedag, werd het stoffelijk overschot van Jean Monnet overgebracht naar het Panthéon in Parijs.
Europese Unie (EU)
De Europese samenwerking groeide uit tot de Europese Unie (EU) met het Verdrag van Maastricht van 7 februari 1992. Daarin hebben deelnemende landen een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden overdroegen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
In de periode 1999-2004 werd in vijftien lidstaten de euro ingevoerd, de Unie uitgebreid met tien landen in Midden- en Oost-Europa, en werd het Verdrag van Nice gesloten.
In de EU zijn sinds 31 januari 2020 27 landen aangesloten.
Moederdag[4]
Op Moederdag wordt het moederschap geëerd en gevierd. De datum van de feestdag verschilt per land, en kan vallen in maart, april of mei. In grote delen van de wereld, ook in Nederland en België, valt Moederdag op de tweede zondag in mei.
In gezinnen die Moederdag vieren is het traditie moeder te verwennen met een feestelijk ontbijt op bed. Waarbij jonge kinderen een kort versje opzeggen, geoefend op kinderdagverblijven of school. Moeder is de rest van de dag zoveel mogelijk vrijgesteld van huishoudelijke taken.
Vrouwengeheim
De vrouw en haar moederschap is vanaf de vroegste oertijden lange tijden vereerd. De oudste bekende kunst is een verfijnd vrouwenkopje. In het laat-paleolithicum werden volumineuze figuurtjes gemaakt met prominente borsten en brede heupen (zie Obesitas). Ook uit het meer recente neolithicum zijn over heel Europa talloze vrouwenbeeldjes bekend. Aangenomen wordt dat het moedergodinnen zijn. Bij grotschilderingen zijn duidelijk vulva’s herkenbaar.
Na grondige studie schreven Duitse vrouwelijke wetenschappers dat deze afbeeldingen het respect symboliseerden voor het mystieke ondoorgrondelijke vrouwengeheim van het leven schenken. De moedergodinnen waren supermachtig, vrouwen hadden aanzien.
Er bestond geen machtsverschil tussen mannen en vrouwen, wel was er een duidelijke taakverdeling. De mannen (en wellicht een enkele nog kinderloze jonge vrouw) gingen, soms ver weg, op jacht. De vrouwen bleven met de kinderen bij de belangrijke tijdelijke vuurplaats, en verzamelden kruiden en vruchten. Zij ontdekten dat zaad is te zaaien; zij ontdekten de landbouw.
De mannenrol
Dit had grote gevolgen. Het leidde tot vastere verblijfplaatsen waarbij het temmen van tot dan wilde dieren mogelijk werd. Schapen, geiten en later de hond werden huisdieren. Zo werd hun paargedrag en dracht van dichtbij meegemaakt, en de relatie tussen seks en bevruchting werd duidelijk. Mannen gingen beseffen dat ook zij een rol speelden bij het scheppen van nieuw leven.
De mannen bewustwording werd voor de vrouwen desastreus. Zo’n 3000 jaar v.o.j. begint in Mesopotamië de dominantie van de mannen op te komen.
Een afspiegeling hiervan is herkenbaar in de klassieke godenwereld. Er zijn plekken gevonden met meerdere kapotgeslagen godinnenbeeldjes. Hera, eens de oppermachtige echtgenote van Zeus, verliest in recentere tijden veel aan haar aanzien, al blijft in Egypte Isis nog lang een belangrijke godin. Machtige goden beheersen nu het heelal en de wereld.
Cybele
Er bleven wel godinnen die barende vrouwen konden aanroepen. En belangrijk bleef de Magna Mater (grote moeder) of moedergodin Cybele. Zij werd vereerd als vruchtbaarheidsgodin van de 6e eeuw v.o.j. tot het einde van het Romeinse Rijk in de 5e eeuw o.j.
Cybele werd meer dan eens afgebeeld in een wagen getrokken door leeuwen en panters, of zittend in een door leeuwen gesteunde zetel. Sommige beelden worden gezien als een barende vrouw.
In Vergilius’ Aeneas staat dat ze stamt uit Kreta. Maar algemeen wordt ze gezien als een van oorsprong Frygische godin: haar cultus kwam tot ontwikkeling in het Midwesten van de Anatolische hoogvlakte. Vandaar verspreidde haar verering zich over vele volkeren. Bij de Armenen was zij godin Nane, de Hittieten noemden haar Kubala of Kubebe. In het antieke Griekenland werd ze Rhea, de grote moeder van de goden.
In haar heiligdom in Anatolië werd zij gepersonifieerd door een zwarte steen. Deze werd in 204 v.o.j. overplaatst naar een tempel op de Palatijn (een van de zeven heuvels van Rome). Zo werd de profetie vervuld dat als de Grote Moeder naar Rome zou komen, de oorlog met Hannibal zou worden gewonnen.
Zij was de moedergodin voor vruchtbaarheid en verzorging, maar ook voor de bescherming van natuur en wildernis. Zij had ook macht; men kon haar smeken om bescherming.
De moedercultus werd overal in Klein-Azië gevierd op een dag in maart. Het oude Rome vierde op de 15 maart een Moederdag festival ter ere van Cybele met processies, muziek en dans. Deze ceremonieën waren vrij hectisch. De cultus ter ere van de ook in Rome vereerde Isis, en ook Demeter, verliepen aanzienlijk rustiger.
Een ijzige wintertijd
Voor de sterfelijke vrouwen brak een koude wintertijd aan. Dit is onder andere duidelijk in de latere Griekse oudheid. Mannen overheersen, trekken met mannen op; vrouwen zijn er alleen om te baren, ze zijn gereduceerd tot een soort kweekbak. Velen overlijden in het kraambed; maar alleen wanneer ze overleed bij het werpen van een zoon kreeg ze een grafsteen.
De genadeslag komt in Bijbelboek Genesis. Eva wordt voor het willen eten van de vrucht van de kennis het paradijs uitgegooid en vervloekt tot een haar kinderen baren in pijn en bloed.
Het aandeel van vrouwen aan de voorplanting blijft lang totaal onbegrepen. Volgens de eeuwenlang gevolgde Aristoteles was alleen het sperma leven schenkend. In de 17e eeuw ontdekt de Nederlandse Reinier de Graaf de eierstokken, die hij vrouwelijke testes noemt. Maar nog lang werd de vrouw anatomisch als een soort mislukte man beschouwd, met de manlijke geslachtsorganen zielig naar binnen geklapt: de penis werd vagina, de testes de eierstokken. Wel groeide de verering voor Maria, de moeder van Jezus.
Verenigde Staten
In de tweede heft van de 19e eeuw ontstaat in Amerika weer enig respect voor het moederschap. In 1870 startte rechter Julia Ward Howe in Philadelphia een grote publiciteitscampagne om een Moederdag te vieren, met de nadruk op pacifisme en de ontwapening van vrouwen.
Het idee sloeg echter pas aan toen in 1907 Anna Maria Jarvis uit West Virginia een Moederdag ging promoten als waardering voor moeders. In 1908 organiseerde zij de eerste Moederdag; mede om haar moeder Ann Reeves Jarvis te eren. Zij had tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog Mother’s Day Work Clubs georganiseerd, om voor voedsel en medicijnen voor hulpbehoevende moeders te zorgen.
In 1914 besloot president Woodrow Wilson dat elke tweede zondag in mei voortaan Mother’s Day een nationale feestdag zou zijn. Deze viering verspreidde zich over de rest van de westerse wereld.
Antwerpen
Het bisdom Antwerpen viert Moederdag (ook wel Mariadag, Moederkesdag of Sainte Marie genoemd) op 15 augustus.
Dit is terug te voeren tot 1913. Toen introduceerde de Antwerpse kunstenaar en schepen Frans van Kuyck een Moederdag op 15 augustus, de feestdag van Maria Hemelvaart. De heilige moeder Maria is sinds 1124 de patrones van de stad Antwerpen, gevierd met op 15 augustus de grote Mariaprocessie.
Volgens de liberaal denkende Van Kuyck verstoorde de ingrijpende modernisering de sociale orde grondig. Hijwilde door een speciale dag aandachtvragen voor de rol van de moeder om de waardigheid van de familie te herstellen en cultiveren. Hij mobiliseerde de plaatselijke pers en kwam met een scenario voor de Moederdag viering.
Nederland
In 1916 probeerde het Leger des Heils tevergeefs Moederdag in Nederland te promoten. Het idee sloeg echter niet erg aan. Meer succes had in 1924 de Koninklijke Maatschappij voor Tuinbouw en Plantkunde met gerichte campagnes om de bloemenverkoop in Nederland te stimuleren. Sindsdien is een bos bloemen het populairste Moederdag cadeau.
Natuur
Pollennieuws
In mei zijn de berkenkatjes sterk allergeen.
Sterk allergeen zijn naast de grassoorten de grote vossenstaart, kropaar, het veldbeemgras, het gewoon reukgras en de gestreepte witbol, nu ook de rogge, het kamgras, het Engels raaigras, de glanshaver en het straatgras.
Het kruid klein glaskruid is zeer sterk allergeen.
Flora
Lelietjes van dalen
Veel steile groene punten verschijnen en ontvouwen tot de bladen van de lelietjes van dalen of het meiklokje. Al snel zijn ook de stengels met knoppen te zien, die uitgroeien tot naar een kant gekeerde trosjes van zes tot twaalf witte bloemen. Door de kruipende wortelstok verbreidt deze sterk aangenaam geurende, maar giftige plant zich en kan echt gaan woekeren. In de herfst vormen zich rode bessen, en tenslotte trekt de plant zich volledig onder de grond in de wortelstok terug.
In Frankrijk, en ook in België, is het op 1 mei Fête-du-Muguet. Boeketjes van de sierlijke welriekende (maar wel zwaar giftige) Lelietjes-van-Dalen (Convallaria majalis) worden aan familie en vrienden gegeven, door kinderen aan hun moeder en oma’s. Het schenkt voorspoed en geluk.
Het gebruik zou terug te voeren zijn op de Germaanse lente godin Ostara, de zachtmoedige zuster van dondergod Donar, die met haar geliefde lelietjes het voorjaar aankondigde. Zij vertoonde zich soms in de gedaante van vruchtbaarheidssymbool de haas. De gebroeders Grimm baseerden hierop hun verhaal over de paashaas.
Flora foto’s — Joke Koppius
Noten
[1] Bron: Europadag vlag
[2] Uit: Schumanverklaring, mei 1950 — Europese Unie
[3] Bron: EU landen (sinds 2020)
[4] Roede, M.J. (1992) Women and Anthropology. Implications of gender for health. An introduction to the theme. Collegium Antropologicum. 16 (1): 31-43.
Röder, Brigitte, Hummel, Juliane, Kunz, Brigitta. (1996). Göttinnen Dämmerung. Das Matriarchat aus archäologischer Sicht. München: Droemer Knaur.
[5] Bron: Cybele (circa 60 v.o.j.) — foto Jakub Hałun, Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhagen
[6] Bron: Cybele (hellenistisch) — Nouveau Larousse Illustre, 1894. Een illustratie van het originele beeld.
[7] Bron: Cybele op een kar getrokken door leeuwen (2e helft 2e eeuw, Romeins) — Metropolitan Museum of Art (NY)
[8] Bron: Fontijn van Cybele — foto Ank Kumar, Plaze de Cibiles, Madrid (ES)
[9] Bron: De vrouwelijke organen werden gezien als naar binnen geklapte manlijke geslachtsorganen— Uit: Weindler, Fritz (1908) Geschichte der gynäkologisch-anatomischen Abbildung, Wellcome Collection gallery (2018-03-30) L0043364
[10] Bron: Ostara (1888) — Johannes Gehrts, Uit: Dahn, Felix (1888) Walhall. Germanische Götter- und Heldensagen für Alt und Jung am deutsche Herd. Kreuznach: R. Voigtländer.
