Kathy Anita de Vries-de Graaf
Op een dag werd ik wakker, ik was veranderd in een vluchteling
Ekaterina Levental
Deze zin maakte diepe indruk op mij. Waarom vroeg ik mij af. Het was het woord veranderen dat mij zo raakte. Wat betekent het? Een mens is geen vluchteling, hij/zij is het geworden en dat laatste niet uit vrije keuze. Een mens kiest er nooit voor om vluchteling te worden, het is altijd de situatie die mensen vastgrijpt, hen dwingt tot het lot of beter gezegd het juk van vluchteling. De zin had een Kafka-achtige connotatie voor mij.
Een vluchteling verliest in het ergste geval alles …
Ja, soms wordt ook zijn of haar eigen wezen compleet opgeslokt door en in zijn of haar rol van vluchteling. Niet meer kunnen en mogen zijn diegene die jij diep van binnen bent. Jouw wezen is verwisseld met de rol die jou is opgedrongen en op die rol spreekt de buitenwereld je aan. Dit kan niet anders dan vervreemding oproepen, vervreemding die zowel van binnen als van buiten komt. Dit is een proces dat soms geleidelijk, maar ook snel als een roofdier dat jaagt op zijn prooi, binnendringt. De diaspora begint … en zal pas eindigen als jij de identificatie met de rol die je nooit hebt willen spelen, weer af kunt leggen en je eigen grondtoon mag laten resoneren in jezelf en in de wereld daarbuiten. Waarschijnlijk zal je een lange weg moeten afleggen om weer opnieuw deze eigenheid te ontdekken. Het zal pas eindigen als de rol van vluchteling zijn bestaansrecht verliest. Eigenlijk lijkt dit een paradox want een vluchteling heeft geen bestaansrecht. Zijn recht hiertoe is hem/ haar ontnomen.
Zoals iedere rol haar eigen kenmerken heeft, die bepalend zijn voor de karakteristiek van die rol, moet degene die de vluchteling aanspreekt zich in eerste instantie bewust zijn dat hij degene die de vluchteling in werkelijkheid is, niet aanspreekt. Hij raakt aan de kenmerken van een rol. De vluchteling bestaat daarom niet.
Er bestaan alleen mensen, mensen die in veel gevallen nabijheid tot alles wat hen dierbaar is, verloren hebben, ook nabijheid tot wie zijzelf zijn. Opnieuw op zoek gaan naar eigenheid is geen frase, maar bittere noodzaak. In die aanraking moet dat te vinden zijn waar hier, in de westerse wereld menigeen naar op zoek is …
