Hoofdredactie
Water — wegen van het hart — Daoïstische stromingen — Enkele daoïstische grondbegrippen — Chinese filosofische scholen — Chinese klassieke werken — Chinese astrologie — Taijitu symbool
De betekenis van de basisbegrippen Dao (道) en De (德) zijn zowel te duiden als een vorm van levenskunst en ethiek — hoe op een ‘meanderende’ manier het leven goed te leven — als dat ze een visie op het leven en de plaats van de mens in de natuur en de kosmos (kosmologie en natuurfilosofie) bevatten — bijvoorbeeld de samenhang, spanning en polariteit, tussen levensgebieden zoals hemel en aarde, mannelijk en vrouwelijk, koud en warm, etc.
Dao
Dao, de onpeilbare oorsprong van alle dingen, kan niet worden benoemd. Het is het mysterie van het ontstaan van alles. Dat mysterie moet je openhouden, dat kun je niet benoemen. Al het spreken over Dao is daarom oneigenlijk spreken. Dat betekent echter — paradoxaal genoeg — dat je er volgens het daoïsme juist wel over moet spreken. Verwoorden van het onpeilbare mysterie dat door iedereen kan worden ervaren. Het zijn pogingen om iets te beweren dat niet te benoemen valt, een poging het onuitsprekelijke toch te zeggen. Juist het onbenoembare van Dao maakt het praktisch en voor alledaags gebruik.
Omkering is de beweging van Dao.
Het zwakke is de werking van Dao.
De 10.000 dingen in de wereld ontstaan vanuit iets.
Iets ontstaat vanuit het niets.
Laozi 40[1]
De
‘De’ of deugd (niet in moralistische zin) — capaciteit, creativiteit, creatieve kracht, werkingskracht, potentie — manifesteert zich in de 10.000 dingen. Dingen zijn passanten en een soort manifestatie. Dingen hebben een eigenheid in relatie tot elkaar.
De in de teksten genoemde ‘wijze mens’ is nooit een (historisch) iemand maar een prototype (van de wijze mens) die als attitude heeft belangeloos en onbaatzuchtig bezig te zijn, zonder zich daarop te beroemen noch naam en faam na te streven. De daoïstische wijze onderscheidt zich door zich niet te onderscheiden. Onderscheiding brengt een verwijdering, separatie.
De hoogste deugd is geen deugd, daarom is er deugd.
De laagste deugd is de falende deugd, daarom is er geen deugd.
De hoogste deugd betracht het niet-doen en handelt zonder opzet.
De laagste deugd betracht het niet-doen en handelt met opzet.
De hoogste menslievendheid onderneemt actie, maar handelt zonder opzet.
De hoogste rechtvaardigheid onderneemt actie, maar handelt met opzet.
De hoogste riten doen allerlei dingen, maar als niemand ze opvolgt,
Dan worden de armen uitgestrekt en worden ze meegesleept.
Daarom, zo gauw Dao is verloren is er de deugd.
Zo gauw de deugd is verloren, is er de menslievendheid.
Zo gauw de menslievendheid is verloren, is er de rechtvaardigheid.
Zo gauw de rechtvaardigheid is verloren, zijn er de riten.
Welnu, wat de riten betreft, de betrouwbaarheid is dun,
En het begin van de wanorde.
Voorkennis is de franje van Dao,
En het begin van dwaasheid.
Hierom houdt de man van groot karakter zich aan het substantiële,
Hij vertoeft niet bij het dunne.
Hij vertoeft bij de vrucht, niet bij de bloesem.
Daarom verwerpt hij het laatste en kiest het eerste.
Laozi 38[1]
Wu-wei
De ‘wijze mens’ dient volgens een daoïstische levenskunst een weg te vinden in dit krachtenveld, door niet tegen de natuurlijke stroom in te handelen.
Wu-wei (無為) niet(s) handelen — het niet-doen in de betekenis van het doen om niet.
Als men zich op het leren toelegt, is er dagelijks vermeerdering.
Als men zich op Dao, toelegt, is er dagelijks vermindering.
Verminderen en nog eens verminderen tot niet-doen wordt bereikt.
Wanneer niet-doen wordt gedaan, blijft niets ongedaan.
Als men de wereld wenst te besturen, dient men niet bedrijvig te zijn.
Zodra men bedrijvig wordt, is men niet meer in staat de wereld te besturen.
Laozi 48 [1]
Zi-ran
In deze levenshouding en leef- en handelwijze, gaat het erom in een situatie te doen wat nodig is: zi-ran (自然) — het vanuit zichzelf-zo, spontaan zijn, de weg van het natuurlijke, het vanzelfsprekende.
Dat wil zeggen op een spontane en natuurlijke wijze — niet interventionistisch, vanuit een bedacht plan of ‘agressief’ — en soms door juist niet ‘iets’ te doen.
Dat is de weg waar je het meest gelukkig van wordt, zonder je daar weer op vast te leggen…
Van de allerhoogste, weet men niet dat hij er is..
Daarop volgend: de mensen zijn aan hem gehecht en prijzen hem.
Daarop volgend: de mensen zijn bevreesd voor hem.
Daarop volgend: de mensen vernederen hem.
Indien het vertrouwen van de vorst in het volk niet toereikend is, dan is er bij het volk geen vertrouwen in hem.
Hoe ontspannen is hij in het schaars zijn met zijn woorden!
Wanneer hij zijn werken heeft voltooid en zijn zaken volbracht, zeggen de honderd families:
Wij zijn vanuit onszelf zo.
Laozi 17[1]
De vraag of de mens van nature goed of slecht is, wordt in het daoïsme niet beantwoord.
Het gaat erom te weten, dat genoeg ook genoeg is. Onthechten van wat te veel is. Ruimte laten, creativiteit zijn gang laten gaan, laten stromen.
Lao Zi en Zhuang Zi activeren die levenshouding.
- De Meyer, J. (2008) De geschriften van Liezi, de taoïstische kunst van het relativeren, vertaling en toelichting. Amsterdam: Uitgeverij Augustus.
- Martelaere, P. de (2011) Taoïsme, de weg om niet te volgen, Amsterdam: Ambo.
- Ransdorp, R. (2007) Zwervend met Zhuang Zi, wegwijs in de taoïstische filosofie. Budel: Damon.
- Schipper, K. (2007) Zhuang Zi, de volledige geschriften, het grote klassieke boek van het taoïsme, vertaling en toelichting. Amsterdam: Uitgeverij Augustus.
- Schipper, K. (2010) Lao Zi, het boek van de Tao en de innerlijke kracht, vertaling en toelichting. Amsterdam: Uitgeverij Augustus.
Noten
[1] Uit: Koppius, J.M. en H.D., Laozi — Daodejing aantekeningen bij de leescursus (2006-2011) in Utrecht o.l.v. René Ransdorp
[2] Bron: Zhuang Zi’s droom
[3] Bron: Icon of Daoist founder Lao Zi . This shows the famous scene of him pausing while leaving the West Gate of the Chinese kingdoms in the 6th Cen BCE, composing the Dao De Ching at the request of the Gatekeeper. (19th-Century Korean Daoist Painting)
[4] Bron: Lie Zi
[5] Bron: Lao Zi statue, located north of Quanzhou at the foot of Mount Qingyuan
