Hoofdredactie
Zoroastrische, joodse, christelijke, islamitische richtingen — Zoroastrische richtingen — Joodse richtingen — Christelijke richtingen — Islamitische richtingen
Voordat de monotheïstische religies van het zoroastrisme, het jodendom, het christendom en de islam in het Midden-Oosten ontstonden werd het gebied bevolkt door nomadenstammen en volken, met uiteenlopende polytheïstische visies en mythologieën.
Wanneer je deze monotheïstische richtingen — in plaats vanuit godsdienstige leerstelligheid — beschouwt als (inter)culturele gemeenschappen dan vallen zowel interessante verschillen als een overeenkomstige rode draad op.
Ze vertonen naast eigenheid een gedeeltelijk verwante oorsprong door de overlevering van soms overeenkomstige verhalen, symboliek en rituelen.
Gedeelde uitgangspunten en patronen zijn onder meer het geloof in één God, die schepper en hoeder van de wereld is, het belang van profeten en een door hen geschouwde en bemiddelde waarheid, en een beloning (in het hiernamaals) voor het naleven van Gods wetten en wil.
Ook is er bij alle richtingen een parallelle ontwikkeling op te merken van mondelinge overlevering van mythen, fabels, legenden, voorschriften voor gebeden, offers en voedsel naar het op schrift stellen en canoniseren van welke geschriften als heilig beschouwd dienen te worden.
Canonieke geschriften
De verschillen treden naar voren bij de vraag welke geschriften volgens deze richtingen uiteindelijk als canon gelden — respectievelijk de Avesta, de Thora, de Bijbel en de Koran.
Onder invloed van meningsverschillen en (macht)strijd tussen machthebbers en geestelijke klasse (priesters, imams en rabbi’s) resulteert ‘de strijd om de waarheid’ in het vaststellen van een ‘canon’ van orthodoxe geschriften, die de betrouwbare leer als het woord van god bevatten — zoals in het jodendom de halachische boeken — versus andere, heterodoxe geschriften die als minder geloofwaardig gelden, zoals in het christendom de apocriefe bijbelteksten. Ook heilige plekken in Jeruzalem (de tempelberg en de grot der patriarchen bij Hebron) worden door joden, christenen en islamieten betwist.
Deze uitgangspunten van de drie monotheïstische wereldreligies zijn mede gevoed door de uit het Perzische rijk afkomstige richting van het Zoroastrisme. Dat ze met een couleur locale ook deel uitmaken van een groter cultureel verband, geeft een interessante achtergrond voor de eeuwenlange strijd die er ook tussen deze religies bestaat. De gedeelde verhalen, heilige plekken en symboliek van offer- en andere rituele praktijken, waarin het vuur en transformatie, liefde en strijd tussen goed en kwaad een belangrijke rol spelen, kenmerkt hen als ‘vurige weg’ van interculturele levenskunst.
Invulling op het Rad
Op het Rad van interculturele levenskunst kregen deze richtingen — op mythologische en filosofische gronden daarom een gedeelde plek — door buiten de waarheidsvraag te blijven en de claim van ‘het woord van god’ op te geven.
In plaats van een buiten tijd en ruimte gelegen ‘oorsprong’ in het woord van god letterlijk te nemen, opent een intercultureel perspectief een ruimte deze claim als een symbolische wegwijzer op te vatten voor het ontwikkelen van levenskunst. Daarmee kunnen we de verhalen, symboliek en rituelen als een rijke voedingsbodem zien. Zowel voor mensen persoonlijk als voor groepen teneinde de cultureel-historisch gedeelde wortels te onderzoeken, en zich te laten inspireren uit de rijke overlevering van verschillende en gedeelde verhalen en mogelijke leefregels, visies, mythen en rituelen.
Zo komt er vooral aandacht voor wat deze richtingen verbindt, waar een accent op godsdienstige leerstelligheid de geesten scheidt en olie op het vuur van ideologische en daadwerkelijke strijd gooit.