Hoofdredactie
Zoroastrische, joodse, christelijke, islamitische richtingen — Zoroastrische richtingen — De zoroastrische leer — Zoroastrische rituelen, feesten en bedevaarten — Fravahar
Het Zoroastrisme kent zowel monotheïstische — Ahura Mazda als schepper-God en symbool voor verlichtende wijsheid — als dualistische aspecten (de strijd tussen goed en kwaad, die zich zowel in de menselijke ziel als kosmisch plaatsvindt).
Oorsprong en ontwikkeling
Zoroastrisme — of voor de aanhangers zelf Mazdayasna (een samenvoeging van Mazda en yasna dat aanbidding, devotie betekent) — is een religie die in Perzië, min of meer het tegenwoordige Iran, is ontstaan.
De mythisch-historische figuur Zarathustra, Zartosht of (Grieks Zoroaster) zou de profeet en stichter zijn geweest, die eerst als herder leefde en na een crisis rond zijn 20e levensjaar ging ronddwalen. Tien jaar later kreeg hij aan de oever van de rivier de Oxus een visioen. Zarathustra ontving daarbij zijn openbaringen direct van Ahura Mazda (de wijze god van het licht; letterlijk de schepper god) en van zijn aartsengelen (Amesha Spentas).
Als profeet verkondigde Zarathustra een leer over de wereld als schouwtoneel van een goddelijke strijd tussen goed en kwaad. De plaats van de mens in dit grootse kosmische drama bestaat uit de oproep daarin te participeren door steeds een ethische keuze te maken…
Van polytheïsme naar monotheïsme
Het polytheïstische en animistische wereldbeeld van zijn stam zag Zarathustra als ‘terreur en willekeur van de tirannen’ en stelde er ‘de ene, rechtvaardige lichtgod Ahura Mazda’ voor in de plaats. Volgens Zarathustra is Ahura Mazda de ware god en zijn alle andere goden halfgoden. Tegenover ‘de murmelaars’ — priesters die de rituelen uitvoerden — spreken de gatha’s van Zarathustra dat hij Ahura’s boodschap van hoop, liefde en rechtvaardigheid in visioenen had ontvangen en die wilde doorgeven opdat mensen zelf de keuze tussen goed en kwaad kunnen maken.
Als historische figuur zou Zarathustra volgens de meeste bronnen het eind van het tweede millennium tot begin van het eerste millennium v.o.j. zijn.
(Sommige bronnen noemen dat hij rond 600 v.o.j. zou hebben geleefd, maar dat is minder waarschijnlijk).
Hij zou als priester-sjamaan van één van de nomadische Indo-Iraanse stammen zijn visioenen en leer hebben doorgegeven tussen 1500 en 1200 v.o.j., in een vergelijkbare culturele context waarin de oudste Vedische geschriften zijn ontstaan.
In de 3e eeuw werd het zoroastrisme ten tijde van de Sasanidische dynastie door Sjapur I (241-272) tot staatsgodsdienst uitgeroepen. (Sommige bronnen noemen dat al eeuwen eerder het geval is, maar dat is minder aannemelijk).
Toen werd de leer ook op schrift gesteld en geformuleerd en daarmee strakker en dogmatischer.
Spanningen tussen Islam en Zoroastrisme
Na 637 werd heel Iran veroverd door het Arabische leger. Joden en christenen konden rekenen op een redelijke mate van tolerantie en mochten hun godsdiensten blijven praktiseren tegen betaling van een soort belasting. In de 7e eeuw werd het zoroastrisme door de Islam teruggedrongen. De Zoroasters werden doelwit van repressie. Vele priesters vonden de dood en vuurtempels werden verwoest.
Aanhangers werden gedwongen zich tot de Islam te bekeren. Zij die dat weigerden werden ‘gabar’ genoemd — verbastering van het Arabische kāfir (‘ongelovige’) waar ons woord ‘kaffer’ van afstamt.
De aantallen Zoroasters nemen wereldwijd af
Toen in de 10e eeuw de vervolging vanuit de Islam verhevigde, zagen veel Zoroasters in Iran zich genoodzaakt onder meer naar India uit te wijken en ook de afgelopen decennia vertrokken nog velen naar het buitenland.
Naar schatting zijn er nog tussen de 124.000 en 190.000 aanhangers over de wereld, van Azerbeidzjan, India, Irak, Turkije en de Oostkust van Afrika tot in Singapore, Australië, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten.
In India leven zij tot op de dag van vandaag in gemeenschappen, die zich Parsis noemen. In Iran leven nog zo’n 25.000 (2011) Zoroasters met name in de omgeving van de woestijnstad Yazd, in Kerman en in Teheran.
Het aantal Zoroasters neemt ook af doordat vrouwen, die trouwen met een niet-Zoroaster en kinderen krijgt vervolgens geen Zoroaster meer is.
Andersom, dus wanneer een man met een niet-Zoroaster trouwt geldt dat niet.
Drie informatieve video’s over de Zoroasters
The Zoroastrian religion (2 min)
A brief overview of Zoroastrianism (9 min)
Van Ninevé naar Nazareth: De Zoroasters (Iran) (circa 40 minuten).
Kefah Allush bezoekt enkele heiligdommen en (sport)scholen van de Zoroasters in Iran in alwaar hij spreekt met aanhangers van deze religie.
- Borchert, B. (1994) Het verschijnsel, de geschiedenis, de nieuwe uitdaging. Haarlem: J.H. Gottmer.
- Boyce, Mary (1975) A History of Zoroastrianism: Vol. 1, The Early Period. Leiden: Brill.
- Boyce, Mary (1982) A History of Zoroastrianism: Vol. 2, Under the Achaemenians. Leiden: Brill.
- Boyce, Mary (1991) A History of Zoroastrianism: Vol. 3, Zoroastrianism under Macedonian and Roman rule. With Frantz Grenet, Leiden: Brill.
- Humbach, H. (1959) Die Gathas des Zarathustra Vol. I Einleitung, Text, Übersetsung, Paraphrase, Vol. II Kommentar. Heidelberg: Carl Winter.
- Humbach, H. (1991) The Gathas of Zarathustra and other old Avestan texts. In collaboration with J. Elfenbein and P.O. Skjaervo. Part I: Introduction — Text and Translation. Part II: Commentary. Heidelberg: Indogermanische Bibliotek. Reihe 1, Lehr- und Handbücher: Carl Winter.
- Kefah Allush (2017) “Van Ninevé naar Nazareth De Zoroasters (Iran)”.
- Metah, P. (1985) Zarathoestra, het transcendente zien. Katwijk aan zee: Servire.
- Praag, H. van (1967) Het wonder van Perzië. Hilversum: W de Haan.
- Rashad, Mahmoud (2011) Iran, geschichte, Kultur und lebendige Traditionen — antike Stätten und islamische Kunst in Persien. DuMont Kunstreiseführer. Ostfildern: DuMont Reisverlag.
- Sarkhosh Curtis, V. (1993) Perzische mythen, legenden uit een ver verleden. Baarn: Tirion.
- Verbruggen, H. (1973) Het land van Zarathustra. Antwerpen: Standaard Uitgeverij.
- Vries, J. (1995) De gatha’s van Zarathustra. Den Haag: Mirananda.
- Yazd museum, Informatie op panelen in het museum van de vuurtempel in Yazd, geraadpleegd en gefotografeerd in oktober 2017.
- avesta.org
- heritageinstitute.com
- iranicaonline.org