Marie-Claire Marx, verslag en foto’s
8-10 maart 2014
Kampot
Klokslag 7:00 a.m. reden wij op 8 maart 2014 vanuit Phnom Penh richting Kampot gelegen aan de zuidkust van Cambodja. Kampot ligt enkele km stroomopwaarts van het estuarium van de Prek Kampong Bay River, een brede rivier.
De stad dankt zijn charme aan de Franse koloniale architectuur.
Een kamer was gereserveerd in La Java Bleue Hotel dicht bij de rivier. Omdat het een verlengd weekend was en bovendien toeristen seizoen, was het moeilijk geweest een hotelkamer te boeken. Rond 10:00 a.m. arriveerden wij in het hotel uitgebaat door een Fransman.
De gereserveerde kamer was niet beschikbaar want er was iets fout gelopen met de administratie. Wij stonden geboekt voor de week nadien. Het hotel was volzet.
Eerst dronken wij koffie in een guesthouse langs de rivier en gingen toen op zoek naar Les Manguiers, ons aanbevolen door vrienden.
Over een rode aarden weg reden wij de stad uit en bereikten wij na enkele kilometers het hotel gelegen in een mooie tuin langs de rivier.
Het hotel bleek een familiehotel te zijn, ideaal om te zwemmen, kajakken en andere watersporten. Er waren veel gezinnen met kleine kinderen. Helaas was er geen kamer meer vrij.
In deze omgeving lagen meerdere hotels maar wij besloten terug te gaan naar stad want wij waren niet gekomen voor watersport. Uiteindelijk vonden wij een kamer op de 3de verdieping van Kampot Riverside Hotel langs de rivier.
Er was geen lift, zodat wij telkens 66 treden moesten lopen, maar het was een comfortabele kamer. Wij gebruikten de lunch in het hotel.
Tek Chhou Zoo
Ons eerste bezoek was aan Tek Chhou Zoo die in 2000 opende. De oprichting van de Zoo was een privéinitiatief om mensen vertrouwd te maken met het leven van wilde dieren om op die manier stropen tegen te gaan.
Helaas was de dierentuin in deplorabele toestand toen begin jaren 2010 een NGO Wildlife Alliance met Nick Marx aan het hoofd, de uitbating van de dierentuin op zich nam.
De dieren waren ondervoed, de kooien onverzorgd en niet beveiligd. De NGO heeft het leven van de dieren zoals tijgers, leeuwen, olifanten, apen, beren, vele soorten vogels, krokodillen en vissen aanzienlijk verbeterd, maar heeft het bestuur terug overgedragen aan Cambodja.
De kooien van de dieren liggen in een groot park wat kitcherig aandoet door de vele cementen dieren en vruchten die in het park als decoratie staan. Er zijn veel plantensoorten waaronder vruchtenbomen zoals durian, rambutan en mango.
Kamchay hydro dam
Na ons bezoek aan de Zoo reden wij naar de Kamchay hydrodam, onlangs door Chinezen gebouwd en ingehuldigd op 9 december 2011, voor het opwekken van hydro-elektriciteit.
Over de weg was een barricade waar men moest betalen want verderop zijn de ‘Tek Chhou Rapids’ waar een picknickplaats met mogelijkheid tot zwemmen ingericht is.
In het weekend is dit een druk bezochte plaats door Cambodjanen. Iets verderop zagen wij de dam maar het was verboden het terrein te betreden.
Tenslotte dronken wij ijskoffie in een restaurant gerund door gehandicapten. De jonge dame die ons bediende was doofstom. Zij overhandigde ons een voorgedrukt papier waarop wij onze bestelling konden aankruisen. Een nieuwe ervaring.
Zodra de hitte van de dag voorbij was, werd het druk langs de rivier.
Waar mensen zijn, is vertier. Kramen met snacks en dranken stonden in het gelid langs de rivier.
Alle mogelijke soorten gefrituurde insecten werden als lekkernij aangeboden.
Wij streken neer in Wunderbar langs de rivier waar wij genoten van een koud bier.
Het Rikitikitavi restaurant is bekend bij buitenlanders om zijn lekker eten.
Vanaf de 1ste verdieping heeft men zicht op de rivier en de Elephant Mountains. De amok van vis smaakte voortreffelijk.
Helaas lag ons hotel niet ver van een terrein waar de hele avond oorverdovende muziek gespeeld werd en nog luider gezongen werd. Uiteindelijk verstomde alle geluid.
Bokor Hill Station
‘s Anderendaags om 7:00 a.m. genoten wij van een smakelijk ontbijt. Nog voor 8:00 a.m. waren wij op weg naar Bokor Mountain, 1080 m hoog. Tijdens de Franse koloniale tijd werd boven op de berg, begroeid met oorspronkelijk tropisch regenwoud, het French colonial hill station gebouwd in de jaren 1920.
De 34 km lange weg naar de top van de berg was aangelegd door gevangenen waarvan velen stierven (900) tijdens de aanleg van de weg.
In 1925 openden Bokor Palace Hotel, een casino, een katholieke kerk, een school en postkantoor, een buitenverblijf voor de koning en huizen. Het waren buitenverblijven voor rijke Fransen die in het weekend de hitte en vochtigheid van Phnom Penh ontvluchtten en hier vaak buitensporige feesten organiseerden.
Het oude casino staat op de rand van een klif en kijkt bij helder weer uit over de Golf van Thailand en Vietnam en de kustlijn van de provincie Kampot ongeveer 1000 m lager gelegen.
Vooral Chinezen kwamen naar het casino. Soms sprongen zij van de klif als zij alles vergokt hadden.
Het raamloze oude casino moet in zijn glorietijd een mooi gebouw geweest zijn. De vrij kleine tuin achter het casino geeft uit op de klif die echter niet afgeschermd is door een muur of hek.
House of spirits
Vaak hangt er een hardnekkige mist of laaghangende wolken zodat van de spectaculaire vergezichten niets te zien is en zelfs het casino soms in de wolken verdwijnt. Dat was ook het geval bij ons bezoek. Dichtbij het casino, op de hoogste plaats van de berg, stond het ‘house of spirits’.
Cambodjanen zullen niet nalaten een offerande achter te laten en even te bidden tot boeddha.
In 2002 werd in Cambodja de film ‘City of Ghosts’ met acteur Matt Dillon opgenomen. Er werden opnames gemaakt in Phnom Penh maar ook in Bokor Hill.
Het hill station werd een spookstad met ruïnes.
Door laaghangende wolken is de zichtbaarheid vaak zeer beperkt. Tot tweemaal toe werd het hill station verlaten en was het overgeleverd aan loeiende winden. Een eerste keer werd Bokor Hill verlaten gedurende de First Indochina War van 19 december 1946 tot 1 augustus 1954 waarbij gestreden werd door de Fransen tegen de Viet Minh waarbij ook de Franse protectoraten betrokken raakten.
Terreur van de Rode Khmer
Cambodja werd op 9 november 1953 onafhankelijk van Frankrijk. Na het verdrijven van de Fransen werd Bokor Hill het buitenverblijf van rijke Cambodjanen en Vietnamezen. Bokor Hill werd een tweede keer verlaten in 1972 tijdens het Lon Nol regime toen Bokor Hill het bolwerk werd van de Khmer Rouge strijdkrachten. Bij de Vietnamese invasie in 1979 streden de Vietnamezen maanden op deze plaats tegen de Khmer Rouge die zich verschanst had in de katholieke kerk. Tot de beginjaren van 1990 bleef Bokor Hill het bolwerk van de Khmer Rouge. Pas bij het overlijden van Pol Pot in 1998 waren alle Khmer Rouge verdwenen.
Het blijft echter gevaarlijk van de gebaande paden af te gaan omdat de Khmer Rouge veel landmijnen in het tropisch regenwoud gelegd heeft, een vorm van verdediging tegen de vijand.
Enkele jaren geleden werd een nieuwe geasfalteerde weg aangelegd — geopend in 2012 — naar de top van Bokor Mountain. Het is een bergweg die door het tropisch regenwoud naar boven voert. Helaas werden veel bomen gekapt om de weg te verbreden voor de Lexus’s en Hummers van Cambodjanen die niet geven om het behoud van de natuur en zo snel mogelijk de top van de berg willen bereiken. Er is veel aandacht besteed aan de afwatering van de steile flanken en het voorkomen van landverschuivingen.
Godin van het geluk Lok Yeay Mao
Niet ver van de top staat een reuzengroot (afschuwelijk) beeld van godin Lok Yeay Mao (grootmoeder Mao), godin van de reizigers en het geluk. Busladingen stoppen hier om bij de godin geluk bij het gokken af te smeken. Wij stopten niet.
Hoog op Bokor Mountain staat de katholieke kerk die tijdens de Franse overheersing in gebruik was. In het begin van de 20ste eeuw was dit vrijwel de enige katholieke kerk in het boeddhistische land. Trouwplechtigheden en doopfeesten werden hier gehouden. De buitenkant van de katholieke kerk in Romaanse stijl is vrij goed bewaard gebleven.
Kogelgaten in de muren zijn de stille getuigen van de gevechten die zich hier afspeelden. Opvallend zijn de tibouchina met paarse bloemen in de omgeving van de kerk. Op Goede Vrijdag komt de bisschop de kruisweg houden in de voormalige katholieke kerk.
Bokor was een nationaal park met uitbundige flora en fauna en prachtige vergezichten over de Golf van Thailand.
Paradijzen voor rijken
Helaas, sinds 2008 is een projectontwikkelaar begonnen met het verwezenlijken van grootse plannen om Bokor Hill om te toveren tot een paradijs voor rijken.
Op de berg heeft een groot deel van het tropisch regenwoud plaats gemaakt voor kilometers betonnen wegen waarlangs prachtige villa’s gebouwd zullen worden.
In 2012 opende het Thansur Bokor Highland Resort zijn deuren. Het is een gigantisch gebouw, casino en hotel, omringd door planten en fonteinen.
Een enorme dam voor het opwekken van hydro-elektriciteit werd gebouwd op Bokor Mountain. Tweeduizend hectare ‘beschermd’ tropisch regenwoud werd gekapt om dit project te realiseren. Op het kunstmatig aangelegde meer wachten plezierbootjes op toeristen.
Een andere attractie is een natuurlijke waterval, Popokvil Falls. Op het einde van het droog seizoen is er nauwelijks water. In de omgeving van de waterval is er een rijke flora met o.a. vleesetende planten.
Helaas is veel van de charme van de waterval verloren gegaan door een gigantisch restaurant dat er gebouwd werd met aansluitend een picknickplaats.
Rond de middag waren wij terug in Kampot, tijd voor de lunch die wij gebruikten in een typisch Khmer restaurant waar geen toerist komt. Met Cambodjaanse collegae at Marcel hier regelmatig. Wij bestelden een vissoep die rijkelijk van vis voorzien was en een schotel van gebakken vis met groenten. Volgens Cambodjaans gebruik veegden wij kommetjes, borden en couvert schoon met papieren servetjes. Het eten, opgediend met rijst, smaakte voortreffelijk.
Zoutvelden
Na de lunch begaven wij ons naar de zoutvelden van Kampot die enkele km buiten stad liggen.
Bij het ontwikkelingsproces van zeezout komen er geen fabrieken aan te pas. Tussen Kampot en Kep strekken de zoutvelden zich uit over 4.476 hectare. Alleen tijdens het droge seizoen kan zeezout gewonnen worden.
De jaarlijkse productie van zeezout is erg afhankelijk van de weersomstandigheden. In droge jaren kan tot 140.000 ton zeezout gewonnen worden. Er zijn jaren met tegenvallende productie waardoor er te weinig zeezout geproduceerd wordt voor inlands gebruik. Er wordt nauwelijks zeezout uitgevoerd door Cambodja. Vooral vrouwen vinden werk in de zoutwinning.
Zoutwinning
De zoutvelden zijn aangelegd in een schaakbordpatroon zoals de aanleg van rijstvelden. De terreinen hebben de grootte van voetbalvelden die afgezoomd zijn met aarden walletjes.
De bodem van de velden wordt met een zware wals vastgereden zodat het zoutwater niet in de bodem kan dringen. De velden staan door een buizensysteem in verbinding met de zee. De veldjes worden gevuld met zeewater en vervolgens afgesloten van de zee.
Het verdampingsproces duurt tussen 30 en 45 dagen. Zoutkristallen worden gevormd. Het ruwe zout wordt bijeengeharkt in rijen en nadien in hoopjes om opgeschept te worden in korven die aan een juk naar een magazijn gedragen worden.
Per keer wordt door mannen en vrouwen ongeveer 50 kg nat zeezout naar de magazijnen gedragen waar het zeezout in grote hopen verzameld wordt.
Alle zoutwinning wordt gedaan zonder machines, alles gebeurt handmatig. Het ruwe zeezout wordt naar een zoutfabriek gebracht waar het gezuiverd wordt en waar jodium aan het zout toegevoegd wordt. Tenslotte worden zakken van 50 kg gevuld met het gezuiverde zeezout, klaar voor consumptie.
Mangrove
De dag werd besloten met een boottocht van ruim 2 uur op de Kampot River. Wij voeren onder de oude en nieuwe brug door in noordelijke richting naar de spoorwegbrug. Een gele goederentrein stoomde over de spoorwegbrug. Het is uitzonderlijk in Cambodja een trein te zien. Toch is in de laatste jaren veel geïnvesteerd om de spoorlijn Phnom Penh richting kust opnieuw aan te leggen.
Langs de rivier is nog een dichte begroeiing van o.a. mangrove bomen en palmbomen. Meerdere resorts hebben zich genesteld aan de oevers van de rivier zoals Les Manguiers en Champa Lodge, uitgebaat door een Belg. Deze hotels liggen kilometers van het centrum en zijn enkel te bereiken via pistes van rode aarde of via de rivier.
Na de boottocht streken wij neer in een restaurant langs de rivier. Daarna trotseerden wij tot laat in de avond de luide muziek met gezang. Tenslotte werd alles rustig.
Peperplantages
‘s Anderendaags vertrokken wij vroeg in de ochtend richting Kep naar de peperplantages. Door het hoge zoutgehalte in de lucht en de mineraal rijke bodem en de overvloedige neerslag (tropische regens) zijn sommige districten van Kampot provincie bij uitstek geschikt voor Kampot’s zwarte goud.
De specerij groeit enkel in sommige districten ingesloten door bergen en zee. Kampot is wereldwijd bekend om zijn peper en produceert een van de beste pepersoorten ter wereld. Vroeger gebruikten gerenommeerde Franse restaurants uitsluitend peper uit Kampot.
Toen in 1975 het Khmer Rouge communisme het land regeerde en de steden leegliepen waarbij de ganse bevolking gedwongen werd op collectieve rijstvelden te werken, verdween de produktie van peper van de ene dag op de andere. Rijst werd verhandeld om wapens te kopen.
De peperplantages werden omgevormd tot rijstvelden. Helaas, tijdens het Pol Pot regime werden de peperplantages verwaarloosd en is de faam van Kampot peper verloren gegaan.
De faam van Cambodjaanse Kampot
Sinds het begin van de jaren 2000 wordt er alles aan gedaan om de peperplantages van Kampot nieuw leven in te blazen en de peper opnieuw de faam te geven die het verdient. In culinaire kringen verdringt de Cambodjaanse Kampot peper het Himalayan rock salt, een vulkanisch steenzout met een zwavelachtig aroma bekend als Kala Namak, als specerij.
Uitgestrekte peperplantages liggen langs stoffige pistes van rode aarde. Jonge peperplanten worden langs stevige palen geplant. Het zijn slingerplanten. Het duurt ongeveer drie jaar voor men met oogsten mag beginnen.
De eerste jaren moeten alle bloemen en vruchtbeginsels zorgvuldig verwijderd worden om de planten de kracht te geven te groeien. Peperplanten kunnen tot 15 m hoog worden maar kunnen zo geleid worden dat de plukhoogte 2 à 3 m bedraagt.
De planten houden van schaduw en worden tegen de zon beschut door gedroogde bladeren van palmbomen rondom de peperplantage te zetten en als een dak over de planten te leggen zonder de toppen van de planten te bedekken.
Met een mengsel van mest van koeien en vleermuizen
Aan de voet van de peperplanten is een uitsparing want tot driemaal per week krijgt iedere plant 30 liter water (droog seizoen).
De planten worden driemaal per jaar bemest met een mengsel van mest van koeien en vleermuizen.
In de nabij gelegen bergen zijn veel grotten die miljoenen vleermuizen huisvesten.
Het mest van deze dieren is van hoge kwaliteit als natuurlijke bemesting voor de peperplantages. De plant draagt bessen van 5 mm doorsnee die in pepertrosjes van ongeveer 12 cm lengte groeien, zoals aalbessen. De pluk is heel intensief en gebeurt handmatig. Hierbij wordt gebruik gemaakt van stevige ladders.
Er zijn 4 pepervariëteiten die in Kampot geproduceerd worden: rood, zwart, wit en groen.
Groene peper
Groene peper is bekend om zijn delicate citrussmaak en wordt geoogst wanneer de peperkorrels onrijp zijn.
Groene peperkorrels worden zorgvuldig geselecteerd. De groene pepers dienen voor onmiddellijk gebruik omdat zij beperkt houdbaar zijn, slechts 4 dagen.
Enkel in Cambodja kan men ten volle genieten van groene pepers.
Zwarte peper
Zwarte peper wordt verkregen door het laten drogen van net niet rijpe bessen. Deze variëteit heeft een dieper, sterker en vaag fruitig aroma met elementen van eucalyptus en pepermunt. Peper is een goede bron van koper, chroom en mangaan, spoorelementen die vooral in de zaadhuid voorkomen.
Rode peper
Rode peperkorrels verkrijgt men na het drogen van hele rijpe zaden. Rode peperkorrels zijn zoeter en minder scherp dan de zwarte peperkorrels.
Witte peper
Witte peperkorrels verkrijgt men na een langdurig productieproces waarbij de schillen van de rode peperkorrels verwijderd worden. Het aroma is vrij mild. Witte peper is de duurste peper.
Wij bezochten meerdere peperplantages. Op zeker ogenblik zagen wij het standbeeld van paus Johannes-Paulus II in een tuin. De plantage behoort toe aan het bisdom en wordt uitgebaat door een Cambodjaanse dame die jarenlang kloosterlinge in Frankrijk was. Haar plantage is in volle expansie.
Mango, dragon, durians, rambutans en cashew
Niet alleen komen in de streek van Kampot en Kep peperplantages voor maar ook uitgestrekte boomgaarden met mangobomen en dragon fruit – een vrucht die op cactusplanten groeit – durians, rambutans en cashew noten.
Blijkbaar worden mango’s veelvuldig uitgevoerd naar Vietnam voor de bereiding van een soort bier.
De oogst van mais was voorbij maar in een groentetuin stonden de sjalotten weelderig.
Er was ook een school voor de dorpskinderen maar die dag was de school gesloten.
De weg naar Phnom Penh was onder constructie zodat wij van Kampot tot de hoofdstad over stoffige wegen reden. De nieuw aangelegde wegen liggen soms een meter of meer hoger dan de velden.
Grote terreinen langs de wegen werden opgehoogd met vrachtwagens grond om te voorkomen dat bij tropische regens de terreinen en de toekomstige gebouwen onder water zullen lopen.
Misschien zijn al de werkzaamheden zoals de aanleg van wegen, het ophogen van terreinen en de constructie van vele gebouwen in en rond Phnom Penh de oorzaak van luchtvervuiling waardoor de zichtbaarheid soms beperkt is.
