De wijsheid van het ‘even pauze’ - Wijsheidsweb

Wim Lamfers

Wijsheidsweb, 2019-04

De mannen op sjabbath bij de synagoge^[1]

Om de sleur van de werkweek te kunnen onderbreken ontvangen de Joden een Godsgeschenk: de sjabbath.
Omdat wij niet leven om te werken (hoewel dat in ons land vaak wel zo schijnt te zijn), maar werken om te leven en werken dus niet de zin van het leven is, komt in Genesis 2 de sjabbath op de eerste plaats en het werk pas daarna. Deze rustdag is dus niet bedoeld om even op adem komen om daarna weer des te harder te kunnen werken, maar om de weldadige gevoelens van rust en ontspanning intens te kunnen ervaren. Even niet moeten, heerlijk kunnen ontspannen na alle inspanning. Een bewust gekozen rustdag om te leren ont-haasten na al dat dwaze haasten, rennen en vliegen en zodoende te ervaren dat er belangrijker dingen in het leven zijn dan werken, werken en nog eens werken. Sjabbath is er om intens van het goede leven te kunnen genieten en zodoende het leven dankbaar te leren waarderen als een Godsgeschenk. Dit unieke geschenk, deze bewuste keuze voor rust kan niet hoog genoeg worden gewaardeerd.

Sjabbath is de tijd hebben om je te bezinnen op de vraag waar je in Godsnaam mee bezig bent, wat je met je leven wilt.
Wil je dat wel: al die werkdruk, al die stress, al die in wezen koude drukte, al die impulsen die via allerlei social media op je af komen, al die waan van de dag? Wil je dat eigenlijk wel: al die uren achter je laptop en daarna ‘s avonds bekaf uren voor de tv hangen?
Sjabbath is even niet verslaafd zijn aan je laptop, die in plaats van tijd te besparen (wat de bedoeling was) veeleer tijd kost. Sjabbath is even niet verslaafd zijn aan de (te) vele indrukken van de social media. Zijn al die berichten wel echt zo belangrijk voor je als ze pretenderen te zijn of zijn het veeleer stoorzenders die je verhinderen tijd en aandacht te geven aan wezenlijker zaken: aan je partner en je kinderen, in je relatie te investeren, wat meer oplevert dan een scheiding?

Kun je je tijd niet beter anders, beter besteden dan achter je laptop of tablet? Wil je die weinige vrije tijd eigenlijk heel anders doorbrengen? Door heerlijk ontspannend in de tuin te werken, net als Adam, DE mens, van je tuin te genieten: ecologie in plaats van economie geeft een heel andere kijk op het leven en de gang van zaken.

Sjabbath biedt de mogelijkheid om heerlijk ontspannend een eindje te gaan fietsen of wandelen. Die oude, vertrouwde wandeling op de zondagmiddag is zo gek nog niet. Naast elkaar lopend praat veel makkelijker. Een mens heeft als rustgevende factor beweging nodig om alleszins in beweging te kunnen blijven, niet vast te roesten, niet te verzuren. Beweging als tegenwicht tegen uitputting, een burn-out. Al tuinierend, wandelend en fietsend leer je weer om je heen te kijken en intens dingen te zien.
Zo kom je verder dan een kokervisie. Door te wandelen en te fietsen zie je dingen waaraan je in de auto razendsnel voorbij zou rijden en onthaast je bovendien. Pure winst dus, voor mens en milieu!

Der Sonntagsspaziergang — Carl Spitzweg^[2]

Wat wil je eigenlijk met je leven? Welke prioriteiten stel je in je leven, wil je zingeving en voldoening in het leven kunnen ervaren?
Van tijd tot tijd stilstaan bij die vragen, van tijd tot tijd je koers verleggen doorbreekt de sleur, die geestdodende routine, opent inspirerende perspectieven. Sjabbath biedt de gelegenheid om in alle rust te mediteren over je wijze van leven en te reflecteren op de dagelijkse gang van zaken en de dingen om je heen.
Hoe vaak vind je daarvoor de nodige rust: voldoende of te weinig? Leef ik zoals het moet (volgens anderen) of leef ik zoals ik dat zelf wil? Leef ik eigenlijk wel of word ik veeleer geleefd? Dat maakt nogal een verschil uit! Hoe komt het toch dat ik niet zo leef zoals ik zou willen?

Sjabbath is de tijd hebben om heerlijk rustig te kunnen lezen, weg te dromen bij een boek of met behulp van een boek je horizon te verruimen. Als leven niet ook lezen is, ontbreekt er een wezenlijke, geestverruimende dimensie in je leven. Leven is lezen om je de ogen te openen voor zoveel meer, om te voorkomen dat je in een neerwaartse spiraal terechtkomt en verpietert. Lezen is een geestverruimende activiteit die rust schept in je bestaan. Even afstand nemen van de dagelijkse gang van zaken werkt geestverruimend.

Deze unieke rustdag is een stil protest tegen de werkdruk waaronder veel te veel mensen lijden in een 24-uurseconomie waarin wij niet langer de tijd beheersen, maar gebrek aan tijd ons gehaaste leven beheerst en maar al te vaak op lange termijn verziekt. De rustdag als mogelijkheid om tegengas te geven tegen het risico opgebrand te raken. Even niet moeten, maar jezelf kunnen zijn, zelf kunnen bepalen hoe je jouw tijd invult. Eindelijk dat doen waar je al zo lang niet aan toe kwam. Waardoor eigenlijk niet? Wat ga je doen om voortaan wel toe te komen aan wat je al lang zo graag wil doen?

Sjabbath is een pleidooi voor een heilzaam alternatief. Sjabbath pleit voor een andere wijze van leven dan men (‘das Man’ van Heidegger) gewoon vindt. Sjabbath is DE mogelijkheid om bewust te gaan leven. Sjabbath biedt de mogelijkheid om creatief in het leven te staan. Sjabbath biedt de mogelijkheid om je te wijden aan je naasten en aan je hobby in plaats van je te laten opslokken door het fantoom van de economie, waarvan we elkaar het belang vooral aanpraten. Er zijn belangrijker winsten te boeken dan economische winst!

Sjabbath is geen gewone dag, maar een feest-dag. Sjabbath vieren is vol vreugde het goede leven vieren vanuit het besef dat een mens meer is dan een economisch nuttig werk-tuig, iets wat vandaag de dag te weinig wordt beseft. Sjabbath koppelt ons los van de economie om ons heilzaam te bepalen bij indringende vragen vanuit de antropologie, omdat de mens een doel in zichzelf is, meer is dan een middel, meer is dan een wezen dat van jongs af aan wordt getraind om een economisch nuttig schakeltje in het arbeidsproces te zijn.

Sjabbath is een uitgelezen kans om je te wijden aan wat JIJ belangrijk vindt, om je te wijden aan elkaar. De rustdag is DE gelegenheid om de tijd te nemen voor elkaar, met elkaar een gesprek aan te gaan dat verder reikt dan onbeduidende woorden. Een dialoog die tot contact en toenadering leidt in plaats van een monoloog die nergens toe leidt is niet onbelangrijk in een tijd waarin veel relaties onder druk staan of eindigen in een altijd weer pijnlijke scheiding.
De tijd nemen voor de ander en daarmee voor jezelf is van wezenlijk belang in een tijd waarin mensen dreigen te verworden tot eilandjes in een atomaire maatschappij, in eenzaamheid dreigen te vervallen in plaats van te functioneren als sociaal wezen en daaraan plezier te beleven.
Sjabbath is een goede gelegenheid om je naaste in alle rust lief te hebben, intens van elkaars aanwezigheid te genieten, elkaar intens te ont-moeten. Wat heeft een mens meer nodig om te groeien aan het bestaan dan de inspirerende aanwezigheid van die onmisbare ander?

De rustdag als unieke gelegenheid om te ervaren dat zingen en bidden vanouds niet zomaar deel uitmaken van het alledaagse leven, maar een wezenlijk onderdeel van het leven vormen, omdat een leven zonder verdieping, muziek en kunst het nodige zogenaamd overbodige mist waar een mens niet buiten kan. Door te zingen kom je op adem, ervaar je hoe belangrijk goed ademhalen is voor een gezonde wijze van leven. Liederen kunnen je diep raken en voeren je binnen in de wereld van de poëzie, waardoor er een wereld voor je opengaat. Muziek, poëzie en kunst schenken inspiratie, vreugde, roepen creativiteit wakker. Muziek, schoonheid en verdieping openen de weg naar ongedachte mogelijkheden, ideeën en perspectieven. De schone kunsten zijn een fundamentele verrijking van ons bestaan.

Bidden is je openstellen voor de Ander. Bidden is een oefening in ontvankelijkheid. Bidden bepaalt je bij het lot van de ander die hulp nodig heeft: jouw hulp, jouw aandacht, wil er sprake zijn van een samen-leving in plaats van een atomaire maatschappij waarin men langs elkaar heen leeft. ‘Ora et labora’ (bid en werk) leidt tot diepgaande vormen van solidariteit, naastenliefde die meer is dan een kreet.

Bidden is God vol vreugde danken voor het goede dat je ten deel is gevallen. Dankbaarheid is het vanzelfsprekende van de consumptiemaatschappij voorbij zijn, oog hebben voor het meer dan het gewone van wat men normaal vindt. Dankbaar in plaats van ontevreden zijn maakt een ander mens van je, die anders tegen het leven en de dingen aankijkt.

Bidden bepaalt je bij het belang van stilte in een maatschappij met steeds meer herrie en stress. Sjabbath geeft ons het recht op stilte terug, een recht dat, tot schade van onze gezondheid, steeds minder schijnt te mogen bestaan. Alsof het recht op stilte geen fundamenteel mensenrecht is, Schiphol en Lelystad belangrijker zijn dan ons welzijn.

Bidden schept tijd voor bezinning. Even nadenken voordat je iets doet. Even nadenken over wat je in deze situatie moet doen. Even nadenken over hoe je leeft en wie je eigenlijk bent in het licht van God.

Biddend en zingend kom je tot jezelf, ervaar je een heilzaam evenwicht, ervaar je de vreugde van de sjabbath, de vreugde van de broodnodige rust als tegenwicht tegen alle onrust in ons jachtige bestaan. Op de jacht naar geluk, door ons blind te staren op welvaart lopen we het risico aan welzijn en geluk voorbij te leven. Alsmaar voortgejaagd leven wij, tot onze schade, voorbij aan waarden die fundamenteel zijn voor een goed leven.

De weldaad van de rust-dag als bron van vreugdevol samenzijn en inspiratie, als mogelijkheid om tot herbronning te komen. Herbronning om herboren intens mens, medemens te kunnen zijn. Via het alternatief van de rust-dag hervind je de ander en daarmee jezelf. Heeft een mens niet vooral dat broodnodig, wil het leven zin, een diepe waarde krijgen, wil het goede leven echt ons deel zijn?