Ameen Carp
De Soefi-gedachte, 2010-06
Soefisme als sociale gedachte, Soefisme als innerlijke gedachte, Soefisme als religieuze gedachte
Op een affiche in de keuken van het soeficentrum te Den Haag staat een drietal lezingen aangekondigd, die Hazrat Inayat Khan in het centrum zou geven in mei 1924. De aangekondigde lezingen gingen over drie aspecten van het Soefisme, namelijk: als religieuze gedachte, als innerlijke gedachte en als sociale gedachte.
Deze lezingen zijn nooit gegeven, want er kwam een wijziging in het reisprogramma van Inayat Khan. Hij sprak in die aangekondigde dagen in Brussel en we moeten dus raden wat de leraar had willen zeggen.
Ik wil proberen dit te doen, zoals ik het reeds eerder deed over de andere twee aspecten van het Soefisme, de sociale gedachte en de innerlijke gedachte, in respectievelijk de Soefi-gedachte van december 2008 en 2009.
Onderscheid tussen de religieuze gedachte en de innerlijke gedachte
Wat eerst opvalt is het onderscheid tussen de religieuze gedachte en de innerlijke gedachte. Het lijkt me dat bij de religieuze gedachte verstaan moet worden het verlangen naar een Ideaal Wezen, de schepper van alles wat bestaat, de volmaaktheid van liefde, harmonie en schoonheid. Kortom het verlangen naar dat Wezen, dat als God, Allah, JHWH, Brahma, Ahura Mazda bekend staat. En onder de innerlijke gedachte kan men verstaan het ontwikkelen van de latente innerlijke krachten in de mens als intuïtie, bewustwording, gevoel voor schoonheid, moraal, rechtvaardigheid, houding, verantwoordelijkheid. Bij deze ontwikkeling worden ademhalingsoefeningen, concentratie, contemplatie, meditatie, onthechting, zelfdiscipline gebruikt.
Zoeken naar een ideaal
In een zoeken naar een ideaal, komen vanzelf vragen bij de mens op: ‘Waarom ben ik geboren? Wat is het doel van deze schepping? Wat ligt er vóór de geboorte en wat daarna?’
In een antwoord hierop zegt de soefileraar:
‘De hele schepping is gemaakt om te ontwaken. Maar ontwaken geschiedt voornamelijk op twee manieren: één soort wordt geboorte genoemd, de geboorte van het lichaam, waarbij de ziel ontwaakt in de omstandigheid, dat de ziel beperkt is in het fysieke lichaam en zodoende de mens een gevangene is. De andere soort is een ander ontwaken, een ontwaken voor de werkelijkheid en dat wordt de geboorte van de ziel genoemd. God verloren in Zijn manifestatie is de toestand die wij ontwaken noemen. De manifestatie verloren in God is realisatie. In mijn ontwaken zou ik de eerste soort ‘droom’ noemen en de laatste soort ‘ontwaken’.’
Als we deze tekst tot uitgangspunt nemen, zien we dat de mens aanvankelijk gevangen zit in het lichaam met zijn zintuigen. Door die zintuigen neemt de mens de wereld om zich heen waar. Met zijn psyche (voelen en denken) neemt de mens deze wereld waar, ervaart en overdenkt die. Maar in die mens, in zijn ziel leeft het verlangen naar iets volmaakts. Iets dat de mens verheft boven alle beperkingen van het leven in een fysiek lichaam, dat vele mogelijkheden kent maar toch beperkt is. Dit verlangen van de ziel kan zo sterk worden, dat de mens zich meer en meer richt op een immaterieel bestaan. Iets dat van ijle, absolute aard is.
Onveranderlijk, eeuwig, alomtegenwoordig, alwetend
In zo’n absoluut wezen kan de beantwoording van de levensvragen worden gevonden. Wie heeft deze wereld geschapen? Wie onderhoudt deze schepping? Wie ziet en kent mij? Wie schonk mij intelligentie en het gevoel voor schoonheid, voor goed gedrag, voor de waarheid? Wie drijft mij in mijn zoeken naar inzicht?
In het zich vormen van een ideaal beeld van deze oerbron van alle leven, spreekt de verbeelding en het aanvoelen een grote rol. Want niet met het intellect wordt dat Ideaal geschapen, maar met de verbeelding, dat is het vermogen zich een beeld voor te stellen, dat de ogen niet kunnen zien en in het aanvoelen, ik voel aan en ik weet dat iets goed en juist en waar is.
Veel mensen worden door hun ouders en voorouders tot een religie geleid. Veel mensen nemen de religie aan van hun ouders, hun land, hun cultuur. Maar hoe diep gaat deze religieuze overtuiging? Is die doordacht, beproefd, onderzocht? Neemt men een religie aan omdat het zo hoort of omdat iemand die men vertrouwt en respecteert die religie aanhangt?
Wat de ware zoeker naar verbinding met zijn ideaal doet beseffen dat hij/zij dit ideaal werkelijk gevonden heeft, is het gevoel ‘thuis gekomen’ te zijn. Men voelt zich veilig, geborgen, beantwoord.
Drie belangrijke uitzichten
Het soefisme als geestelijke boodschap voor deze tijd schenkt de mens in religieuze zin drie belangrijke uitzichten:
- Geestelijke vrijheid. Men gelooft niet volgens bepaalde dogma’s, geloofsregels gemaakt door geestelijke leiders. Maar men is vrij te geloven in het Ideaal dat die zoeker aanspreekt.
- De Eenheid van religieuze idealen. Er is niet één religie, die de ware is, wiens Profeet hoger staat dan een ander. Door alle religies van de mensheid klinkt één goddelijke Broederschap, zij het dat de woorden en beelden verschillend zijn.
- Er is een goddelijke, onzichtbare leiding werkzaam in ieder mens, die de zoekende mens verder voert naar ontwaken, naar het inzien dat er één Realiteit is.
In die zin is het soefisme, ofschoon geen religie, een machtige geestelijke stroming die het religieuze gevoel in de mens aanraakt en hem/haar opwekt te zoeken en te ontwaken.
Hoe gaat de weg dan verder?
Door gebed, door dagelijkse spirituele oefeningen, door meditatie, door contact met de natuur, met de pracht van muziek, door te leren stil te zijn, voert de weg verder en verder. Naar grotere geestelijke vrijheid, naar dieper inzicht, naar nobeler gevoelens en intenties, naar grotere zelfloosheid, naar aanvaarding van het leven, de manifestatie van God.
In die zin kan men soefisme als religieuze gedachte opvatten en aanvaarden.
