Japan, het land van de rijzende zon 4

Marie-Claire Marx, tekst en foto’s

Reisverslag, 19 oktober–3 november 2001

Japan 1 ― Japan 2 ― Japan 3 ― Japan 4 ― Japan 5

Kyoto en omgeving

Omdat het ons onmogelijk leek om met koffers van Shinjuku Station naar Tokyo Station te reizen op het spitsuur besloten wij vroeg op te staan de dag dat wij naar Kyoto vertrokken. Om 6:30 a.m. stonden wij op het Shinjuku Station.
Zonder problemen haalden wij om 7:30 a.m. de JR Shinkansen, de Hikari exprestrein, een intercitytrein die ons in 2 uur en 37 minuten naar Kyoto bracht.

Wij hadden gereserveerde zitplaatsen. Iedere passagier zat in de rijrichting van de trein want bij binnenkomst in het station werden de stoelen door bedienden vakkundig in de goede richting gedraaid. Opvallend waren de witte handschoenen die door de bedienden gedragen werden.

Hand- en spandiensten worden bij openbare diensten en in hotels enkel verleend door Japanners na het aantrekken van witte handschoenen. Bovendien was het verboden om in het rijtuig een GSM te gebruiken wat de rust ten goede kwam. De Shinkansen (Bullet train of Kogeltrein) treinen zijn zeer snelle treinen en worden door Japanners veelvuldig gebruikt. Het vervoer met deze treinen is zeer efficiënt.

Het treinverkeer is zeer intens in Japan. Het wachten op een trein duurde nooit lang, maar het liet ons toe Japanners te observeren op de perrons.
Wij werden binnen gevoerd in een andere wereld. Bij het vertrek van een sneltrein boog een Japanner erg diep voor een vertrekkende reiziger die door hem naar de trein gebracht was. Waarschijnlijk was de reiziger een belangrijk persoon die met respect behandeld diende te worden. Japanners groeten elkaar door naar elkaar te buigen. Hoe belangrijker de andere persoon, hoe dieper gebogen wordt. Handen schudden hoort niet thuis in hun cultuur.

Aangekomen in Kyoto namen wij een kamer in Hotel Granvia Kyoto, een luxehotel gelegen in het JR stationsgebouw. De kamer was veel ruimer dan de kamer van het Washington Hotel in Tokyo. Bovendien kregen wij op vertoon van de JR Rail Pass een gevoelige reductie, zodat de prijs van de kamer lager was dan in Tokyo.

Het was zonnig weer.

Gion

Na ons geïnstalleerd te hebben genoten wij van de lunch om nadien Gion te bezoeken, bekend om zijn geisha’s of kunstpersonen.

Geisha’s

Een geisha is een hoogopgeleide en gerespecteerde Japanse gastvrouw. De taak van een geisha is gasten te entertainen met een gesprek, zang, muziek of dans. Geisha’s werden vaak gevraagd in theehuizen om gasten te onderhouden. Kenmerkend voor een geisha is de kunstige zwarte pruik, het witgemaakte gezicht met rode lippen en vooral de mooie zijden kimono en de juwelen.
Echte geisha’s verdwijnen uit het Japanse beeld omdat hun plaats meer en meer ingenomen wordt door escortbureaus.

Gion is het uitgangscentrum van Kyoto waar ‘s avonds veel geisha’s te zien zijn. Gion is het hart van de moderne stad. In de Gion Corner genoten wij van traditionele kunst met fragmenten van klassieke Kyoto-dans, uitgevoerd door geisha’s. De Japanse kunstvormikebana of bloemsierkunst werd eveneens gedemonstreerd.

Kabuki optreden

Wij keken naar een Kabuki optreden, een populaire vorm van Japans dramatisch theater, uitsluitend door mannen opgevoerd die zeer kleurrijk gekleed zijn en dans en muziek opvoeren. Kabuki ontstond in 1603 maar sinds 1629 werd het uitsluitend door mannen opgevoerd, omdat de nieuwe dramatische dansstijl te gevaarlijk was voor vrouwen.

Niet enkel mannen speelden theater maar ook vrouwen, mooi opgedirkt en met wit gemaakt gezicht, vertoonden hun kunsten in Gion.

Bovendien zagen wij marionettentheater.

Theeceremonie

We woonden een theeceremonie bij die gegeven werd door een geisha. Het zetten van thee en het drinken van thee is een hele kunst. In Cambodja hadden wij een Japanse vriendin die ons herhaaldelijk ontving met zelfgebakken taarten en thee.

Op zeker ogenblik kwamen wij een filmploeg tegen met twee geisha’s in mooie kimono’s. Wij mochten filmen en foto’s maken van de geisha’s. Het grappige was dat wij door de filmploeg eveneens gefilmd werden.

Nijo kasteel

Wij bezochten tevens het Nijo kasteel dat sinds 1994 op de Werelderfgoedlijst staat en tijdens de Edoperiode toebehoorde aan het Tokugawa-shogunaat. Het keizerlijk paleis werd in 1603 gebouwd door de eerste shogun van de Edo-periode als zijn residentie.

Drieëntwintig jaar later voltooide zijn kleinzoon Iemitsu het kasteel door toevoeging van een vijf verdiepingen tellende kasteeltoren. Het kasteel werd een van de meest rijkelijk versierde Japanse paleizen. In het paleis zijn prachtige schilderingen aangebracht door de Kano-school die landschappen en dieren schilderden. Vloeren werden zodanig aangelegd dat ze zachtjes piepen bij betreden. Ze worden nachtegaal vloeren genoemd.
In de audiëntiezaal bogen (wassen) poppen die feodale heren of Daimy voorstelden voor de shogun. Dit tafereel geeft het moment weer dat de 15^e Tokugawa shogun aankondigt, dat hij de macht zal overdragen aan de keizer. Toen keizer Meiji aan de macht was en het shogunaat afschafte, werd het ontslag van de laatste shogun in 1867 in het kasteel van Nijo bekrachtigd. In 1868 werd het kasteel overgedragen aan de keizerlijke huishouding.

Na het bezoek aan Nijo Kasteel bezochten wij een Sony winkel waar wij filmmateriaal kochten. Wij genoten van koffie bij Starbucks om nadien terug te keren naar het hotel en te dineren in restaurant Le Temps van hotel Granvia Kyoto.

Nara

De volende dag was zonnig. Wij namen om 8:20 a.m. de sneltrein naar Nara waar wij een uur later om 9:20 a.m. aankwamen. De Japanners dommelden tijdens de treinreis en wiegden mee op de cadans van de trein.

Aangekomen in Nara wilden twee studentes onze gids zijn. Hun Engels was erg moeizaam te begrijpen en bovendien wisten de meisjes erg weinig te vertellen over de vele monumenten. Al vlug bedankten wij hen voor de moeite.

Het stadje Nara staat bekend om de vele eeuwenoude tempels en om de sikaherten die hier ongestoord mogen rondlopen. Al in de 8^e eeuw toen het boeddhistisch tempelcomplex Todaiji gebouwd werd, kwamen er sikaherten voor. De monniken voerden de herten en leerden de herten hun kop te buigen, iets wat de herten nog steeds blijken te doen als ze gevoerd worden. De sikaherten worden beschouwd als heilige dieren. Het zijn herbivore hoefdieren die voldoende voedsel vinden in het uitgestrekte park met graslanden, bomen die boomschors en eikels leveren, coniferen, paddenstoelen, hulst en heidestruiken. Toch kunnen de grote aantallen bezoekers het niet laten om de heilige sikaherten te voeren. De herten zijn wilde dieren die tam lijken doordat mensen de dieren voeren, vaak met meegenomen voedsel. Om te voorkomen dat de vrij rondlopende herten ziek worden, kan men speciale hertenkoeken kopen.

Wij liepen van het station naar het Nara park waar de meeste tempels staan. In het Nara park leven ongeveer 1.200 sikaherten, wilde dieren die beschouwd worden als heilige dieren, als boodschappers van goden, als beschermers van de stad.

De boeddhistische Todai-ji tempel

In de 8^e eeuw werd het boeddhistische tempelcomplex Todaiji gebouwd. Het bevat het grootste houten gebouw ter wereld, namelijk de hal van de Grote Boeddha. Hier zagen wij tevens het grootste bronzen boeddhabeeld (Daibutsu) van Japan en het grootste ter wereld van de Boeddha Vairocana (Boeddha van het verleden).

Ook bij deze tempel was een groot wierookvat in de vorm van een lotus. Water om zich te reinigen ontbrak niet. Voor de hoofdingang staat een fraai bewerkte bronzen lantaarn.
Op weg naar de tempel loopt men langs vele lantaarns. Ook deze tempel trok veel volk.

Lopend door het tempelcomplex zagen wij een enorme gong.
Het was verrassend een afbeelding van een haan, le coq wallon, te zien.
Reuzenfiguren, wachters, waren afgebeeld bij de boeddhistische tempel.Voor de tempel zaten kinderen te tekenen.

De Todaiji tempel behoort samen met zeven andere gebouwen tot de historische monumenten van oud-Nara en staat sinds 1998 op de lijst van UNESCO.

De boeddhistische Kofukuji tempel

Van de boeddhistische tempel Kofukuji in Nara zijn de meeste gebouwen van grote historische waarde, vooral de vijf verdiepingen tellende houten pagode met een hoogte van 50 m, waarmee de tempel de 2^e hoogste van Japan is. Kofukuji pagode is niet alleen een landmark maar tevens een symbool voor Nara.

De pagode werd in 730 voor het eerst gebouwd en werd in 1426 herbouwd. De pagode is niet toegankelijk voor publiek, evenmin als een drie verdiepingen tellende pagode die eveneens tot de tempel behoort.

Het shinto Kasuga Taisha schrijn

Niet alleen zijn er boeddhistische tempels in Nara maar ook shinto heiligdommen zoals Kasuga Taiga. Het shinto heiligdom dateert van de 8^ste eeuw en werd opgericht door de Fujiwara familie.

Volgens het shinto principe van reinheid en vernieuwing werd het iedere 20 jaar afgebroken en op identieke wijze heropgebouwd. Het werd voor het laatst herbouwt in 1863.
Kasuga Taiga is bekend om de meer dan 3.000 stenen lantaarns die langs de weg naar het heiligdom staan. In het interieur hangen bovendien enkele honderden bronzen lantaarns. Alle lantaarns worden tijdens het lantaarn festival in februari en augustus aangestoken.

De weg naar het Kasuga schrijn gaat door het Nara Park waar meer dan 1.000 herten zijn, die beschouwd worden als heilige boodschappers van shinto goden. Ze zijn in het schrijn en de omgevende bergen aanwezig. In het schrijn worden meerdere goden vereerd.

Inari, een heel belangrijke kami voor de Japanners, is een god uit de Japanse shinto mythologie. Het is de god van de rijst die voorgesteld wordt als een oude man met baard maar ook als vrouw. Inari zorgt voor een goede oogst en voor voorspoed. De boodschappers van Inari zijn vossen. Veel shinto heiligdommen zijn gewijd aan deze kami Inari.

Het heiligdom is zeer aantrekkelijk voor fotografen door de vermiljoenrode kleur die afsteekt tegen de witte muren en het houten dak. Wij liepen door een lange gang (Trede) gevormd door ontelbare vermiljoenrode torii-poorten. Een dame in kimono liep er met haar dochtertje en zoontje die eveneens in traditionele Japanse klederdracht waren. De vader was trots zijn zoon in klederdracht te laten zien. De feestgangers waren op weg naar een bruiloft.

In tegenstelling tot een boeddhistische tempel worden bij een shinto heiligdom nooit menselijke figuren afgebeeld maar wel dieren en planten.

Niet alleen is het bezichtigen van de tempels van Nara magisch, het was tevens genieten van de kleurrijke tuinen die bovendien herfstkleuren vertoonden. De wegen in de parken zijn afgezet met lantaarns en gedenkstenen. Bij het bezoek aan tempels en heiligdommen beklommen wij vele trappen in dit bergachtig gebied. Wij passeerden een kleurrijke riksja die uitnodigend wachtte op een passagier.
Vermoeid na een drukke dag waren wij blij terug in het hotel te zijn.

Helaas, Shinzo Abe, voormalig premier van Japan tijdens de periode 2012-2020, werd op vrijdag 8 juli 2022 in de stad Nara slachtoffer van een aanslag met dodelijke afloop tijdens het houden van een verkiezingstoespraak. Hij werd gezien als een conservatief politicus. Hij werd 67 jaar.

Himeji

De volgende dag reisden wij met de sneltrein in 55 minuten naar Himeji om een Japans kasteel te bezichtigen.
Het was een regenachtige dag.

Chrysanten en bonsai

Op weg naar de burcht zagen wij chrysanten en bonsai.
Ieder najaar zijn er chrysantententoonstellingen. De chrysant is de nationale bloem van Japan. De gele chrysanten stralen zonlicht en warmte uit. Op een Japans paspoort is een chrysant verwerkt.
Witte chrysanten worden gebruikt bij begrafenissen want zij zijn het symbool van lang leven en verjonging.
Zoals in België horen deze bloemen bij de dood. Worden graven niet vaak versierd met chrysanten? Jaren geleden kleurden de kerkhoven wit op Allerheiligen en Allerzielen maar nu ziet men chrysanten in alle kleuren afgewisseld met andere kleurrijke bloemen die ieder najaar op de schoongemaakte graven geplaatst worden.

Het kasteel Himeji

Geschiedenis

Het kasteel Himeji is een van de oudste overblijvende gebouwen uit de Sengoku-periode. Het kasteel werd in de 14^e eeuw gebouwd aan de voet van het Himeji gebergte door een samurai en zou tot 1867 toebehoren aan het shogunaat. Het was een militair fort.

Slechts 12 originele kastelen hebben de tand des tijds overleefd in Japan. De meeste kastelen werden in hout opgetrokken.
Het kasteelcomplex omvat 83 gebouwen waarvan de meesten in hout opgetrokken zijn. Alle muren van de gebouwen zijn bezet met witte plaaster die brandwerend is.
Kasteel Himeji heeft een hoge stenen fundering en zorgvuldig witgekalkte muren met veel schietgaten. Het oorspronkelijke kasteel dat gebouwd werd in 1333-1346, ging meer dan eens over van de ene samurai-clan naar de andere.

Tegen het eind van de 16^e eeuw werd het kasteel zwaar gehavend door burgeroorlog. In het begin van de 17^e eeuw kreeg het kasteel zijn huidig uitzicht. In diezelfde periode werd de donjon gebouwd die schijnbaar vijf verdiepingen telt maar in werkelijkheid zijn er zeven met kelder. De hoofdtoren rees tot een hoogte van 45 m boven de grond.

De kerker of donjon van het kasteel is het belangrijkste gedeelte van het kasteel die zodanig gebouwd is dat de hele omgeving overzien kon worden en vijanden het kasteel nauwelijks konden benaderen door de smalle toegangswegen. Op het dak staat een fabeldier van 2 m hoog met het lichaam van een vis, een mythisch wezen dat de hoofdtoren tegen brand zou beschermen.

Er werd een hele reeks extra torentjes bijgebouwd en het aangrenzend grondgebied werd her-ontwikkeld. Er werden drie slotgrachten aangelegd rondom het kasteel en een uitgestrekte tuin als een spiraalvormig labyrint met veel doodlopende wegen zodat eventuele aanvallers urenlang in cirkels ronddwaalden, terwijl zij vanuit de donjon beschoten werden.

In het voorjaar moet de tuin prachtig zijn wanneer de vele kersenbomen bloeien.

Het kasteel dateert uit de tijd van de samurai (hij die dient). Rondom het kasteel stonden de huizen van de samurai maar die zijn nu verdwenen.
Het kasteel Himeiji staat sinds 1993 op de UNESCO-lijst.

In 1967 werd een deel van de James Bondfilm “You Only Live Twice” met Jean Connery hier opgenomen. Ook delen uit de film “The Last Samurai” van 2003 met Tom Cruise werden opgenomen in het kasteel van Himeji.

Ons bezoek

Van het station leidde een rechte weg naar de enorme burcht. Aangekomen in Himeji genoten wij van de natuur met prachtige bomen en vijverpartijen met kois. Het zicht op het kasteel was fabelachtig en imposant.

Het kasteel wordt vaak Witte Reiger kasteel genoemd vanwege zijn witte buitenmuren en de vergelijking met witte reigers die hun vleugels gespreid hebben. Er zouden in de omgeving veel witte reigers voorkomen.

Bij het kasteel Himeji kregen wij pantoffels en werd ons gevraagd onze natte schoenen mee te dragen in een voorziene plasticzak. Eveneens onze natte paraplu werd ingepakt. De Japanners zijn erg zuinig op het kasteel en op deze manier wordt het gebouw beschermd. Het kasteel is een ware doolhof met smalle gangen en veel trappen in hout. In de Donjon beklommen wij houten trappen wat een hele klim was van zes verdiepingen naar boven. Bij de constructie waren bomen als balken gebruikt.

De hanmaru of het gebied rond de donjon is een van de belangrijkste delen van het kasteel. In dit deel werden politieke beslissingen genomen en ontving de kasteelheer die hier met zijn gezin leefde, zijn gasten. Hier ligt ook de harakiri-maru waar samurai seppuku (harakiri, woord gebruikt bij zelfdoding door burgers) pleegden.

Onze gids vertelde tot in detail hoe een seppuku uitgevoerd werd. De samurai die seppuku of zelfmoord pleegde, sneed met een lang vlijmscherp mes zijn buik open om tenslotte een snee in zijn hart te maken. Om eerverlies te voorkomen moest pijn stoïcijns verdragen worden. De samurai die rituele zelfmoord pleegde, werd geacht geen kik te geven. Bij het plegen van seppuku werd de samurai bijgestaan door de kaishakunin die met getrokken zwaard klaar stond om de genadeslag toe te brengen en de samurai vrijwel te onthoofden om op die manier een pijnlijke lange doodstrijd met verlies van eer tot gevolg, te voorkomen. Een audiëntie was aanwezig om de samurai, in het wit gekleed, seppuku te zien plegen.

Samoerais die niet in handen van de vijand wilden vallen, pleegden vaak seppuku op het slagveld, uiteraard zonder de aanwezigheid van een audiëntie.
Een samurai die ter dood veroordeeld werd wegens zware misdaden, kreeg de gelegenheid seppuku te plegen.

In 2013 werd een Amerikaanse film met de titel ‘47 Ronin’ uitgebracht. Door de dood van een lord of meester krijgt de samurai de naam ronin. Ook wanneer een samurai uit de gratie valt van zijn meester, wordt hij ronin.
47 Ronin speelt zich af in het begin van de 18^e eeuw in Japan.

Volgens een legende zou in het begin van de 17^e eeuw prinses Sen in het kasteel gewoond hebben.

Aan het eind van de rondleiding werden de pantoffels verzameld en mochten de bezoekers hun schoenen aantrekken voor zij in de regen het kasteel verlieten.
Wij keerden met de trein terug naar het hotel in Kyoto. Op weg naar de trein kwamen wij opnieuw langs de tentoonstelling van chrysanten en bonsai planten. Het regende zodat paraplu’s onontbeerlijk waren. Opvallend waren de prachtige chrysanten in allerlei vormen gekweekt, in reuzenformaat en in bonsai. Zoals in België behoren deze bloemen bij de dood.

Mannen vermaakten zich na een drukke werkdag achter pachinko toestellen, amusementskasten.

Het Filosofenpad in Kyoto

Het druppelde even, maar het werd vrij zonnig.
Wij namen bij het station een bus naar het Filosofenpad.

Alhoewel het oktober was en de kersenbomen niet in bloei stonden, volgden wij in Kyoto het Filosofen pad en maakten wij een prachtige wandeling van ruim twee kilometer over een wandelpad met ongeveer 450 kersenbomen dat zich uitstrekte langs een vrij smal en ondiep kanaal tussen de tempels Nanzen-ji en Ginkaku-ji.
In het voorjaar is Japan vermaard om zijn kersenbloesemfront dat oprukt van het subtropische Okinawa naar het noordelijke eiland Hokkaido. Zelfs in het najaar is de Filosofenwandeling een mooie wandeling lans een water vol karpers en een pad met kersenbomen die met hun rode en gele tinten de winter inluiden. Het snoeien van de bomen is voor de Japanners een ware kunst.

Wij genoten niet alleen van de wandeling maar ook van het zicht van de vele kois in het kanaal. Langs het pad liggen winkeltjes, restaurants en kleine tempels.

De boeddhistische Zenrin-ji tempel

Niet ver van het Filosofen pad ― dat zijn naam dankt aan een professor in de filosofie die deze weg vrijwel dagelijks bewandelde op weg naar zijn studenten ― ligt de Eikando Zenrin-ji tempel, een boeddhistische tempel die gesticht werd in 855 door de priester Shinshõ. Deze tempel is zeker het bezoeken waard in de herfst wanneer de bomen in herfsttooi zijn.

‘s Avonds is er verlichting om het herfstgebladerte en vijver goed tot hun recht te laten komen. In de hal van de tempel staat een 77 cm hoog houten Amida beeld dat wellicht vroeger dan de 12^e eeuw uitgesneden is. In het verleden was deze tempel belangrijk als leercentrum. (In de meeste tempels en heiligdommen was het verboden binnen te filmen of foto’s te maken).

Bij een van de gebouwen stond een everzwijn afgebeeld.

De zen-boeddhistische Nanzen-ji tempel

Wij bezochten de Nanzen-ji tempel met prachtige tuin, vijver en bruggetjes. Het is een zen-boeddhistische tempel opgericht in 1291.
Ook bij deze tempel was een groot vat in de vorm van een lotus om wierookstokken te offeren. De tempel is gelegen aan de voet van het beboste Higashiyama gebergte zodat de natuur prachtig is in het najaar.

Een vriendelijke Japanner wees ons de bushalte naar het winkelcentrum. Wij liepen door de winkelstraat terug naar het hotel. Op een gevel was een mannelijke pauw in volle glorie afgebeeld, pronkend met de staartveren.

Tenslotte namen wij de trein terug naar Tokyo waar wij rond 6:00 p.m. arriveerden. Een Japanner hielp ons met de bagage en wees ons de weg door het drukke station Tokyo naar Yaesu Fujiya Hotel waar wij met Rail Pass een gevoelige korting kregen.
Het diner in het hotel viel tegen.