Ameen Carp
Uit: De Soefi-gedachte, december 2011
Verlosser
Het woord verlosser komt tweemaal voor in de soefigebeden. Eénmaal in het gebed Salat (saviour) en voorts in het gebed Rasoul. Wat bedoelde Hazrat Inayat Khan daarmee? Ongetwijfeld was hij in zijn Londense tijd, toen hij voornamelijk Engelse leerlingen had die grotendeels christelijk-religieus gericht waren, met dat begrip Saviour in aanraking gekomen.
In de christelijke dogmatiek wordt immers de gedachte vastgehouden dat Jezus Christus aan het kruis gestorven is, om de mensen te verlossen van hun zonden. De gedachte van de erfzonde, nl. de verdrijving uit het paradijs na het verboden eten van de vruchten van de boom van goed en kwaad, weegt zwaar in de gedachten van de orthodox christelijke mensen. De mens als zondig mens wordt verlost door het offer van Jezus’ dood.
In het soefisme leert men respect te hebben voor de geloofsopvatting van ieder mens. Daarover gaat men niet twisten of discussiëren. Een soefi eerbiedigt de verschillen in religieuze opvattingen en probeert ieder mens te zien als een schepping van God en zal steeds trachten in harmonie te leven met ieder ander mens, hoe verschillend ook. Bekeren is iets wat het soefisme niet kent. Toch rijst de vraag waarom de soefileraar Inayat Khan deze term ‘verlosser’ overnam?
De mens is niet zondig
Het begrip zonde komt in de leringen van Hazrat Inayat Khan maar zelden voor. In het gebed Saum wordt niet over God als vergever van onze zonden gesproken, maar over de vergever van onze tekortkomingen:
In de Soefi-visie is de mens niet zondig, maar een schepping van God met een goddelijke ziel, die de mens met God verbindt. De mens is niet de drager van de last van de erfzonde, maar is een schepsel op weg van God naar God. Het is een blijde en lichte visie op de levensgang.
Natuurlijk zijn er moeilijkheden op de weg en heeft ieder mens zijn tekortkomingen, maar het is een weg naar het licht toe. Soms moeilijk, maar niet vanwege iets dat eeuwen geleden door mensen gedaan of misdaan is.
Verlossing van de menselijke onwetendheid
Waar verlost de Boodschapper, de Verlosser, de mens dan van? In de eerste plaats van de duisternis van de menselijke onwetendheid omtrent het doel en de bedoeling van het leven op aarde. De geestelijke gids maakt de zoekende mens duidelijk dat de reis op aarde bedoeld is om bewust te worden van de goddelijkheid van de eigen ziel en van de ware realiteit van het geestelijke leven.
Niet dat wat wij zien is werkelijk, maar de geest in de omhulling is werkelijk. De omhulling valt tzt weg en de geest blijft. De lichamelijke omhulling sterft en de geest van de mens, de ziel, reist verder. Dat in te zien is een geweldige ontdekking, de verlossing van een illusie, van een waanidee. Het leven in de vorm is sterfelijk, het leven in de geest is onsterfelijk. Dit is zo’n bevrijdende gedachte; dat schept ruimte en een visie op eeuwig leven!
God als levengevende geest
De Verlosser brengt de zoekende mens dichter bij de goddelijke werkelijkheid. God is niet langer een ver en vaag begrip. Een Schepper, waarmee men geen contact heeft, maar als de kern van het eigen leven, ja, van ieder leven.
De erkenning dat God als levengevende geest leeft, in alles wat bestaat, is een doorbraak in inzicht die geweldig is. Het is een openbaring, die komt als de zoeker daar rijp voor is. Het is een verlossing, dat zó te zien. Dan toont de Verlosser dat God transcendent is (geboren en buiten Zijn schepping), maar ook immanent (in Zijn schepping levend). God is overal, alomtegenwoordig en aldoordringend.
De soefi’s zijn in vroeger tijden wel pantheïstisch genoemd en zijn daarom ook vervolgd door de clerus, die noemde dat God troonde boven Zijn schepping en de gedachte dat God (of de goden) woonde op een hoge berg is niet zo vreemd.
Vroeger dacht men dat God zo hoog verheven was boven het aards gekrioel, dat Hij woonde op de Olympus of in de Himalaya, maar de huidige mens is vertrouwd met de gedachte dat God als levende geest leeft in en buiten de mens, overal, rondom en in de mens.
Inzicht krijgen in eigen ego
Ons Godsbeeld is veranderd en de mens verandert. De verlosser helpt de mens ook inzicht te krijgen in zijn eigen ego. In dat wat de menselijke individualiteit bevestigt, maar ook omtrent de gevaren van een opgeblazen ego. En de Verlosser helpt de zoekende mens de weg te vinden naar het hogere Zelf. Het is een lange en geleidelijke weg, een groeiproces, met het risico dat men onderweg ergens blijft steken, blijft hangen.
Daarom helpt de oudere broer de jongere broer, bewust van de verantwoordelijkheid die verworven inzicht geeft. Verkregen wijsheid moet doorgegeven worden. Er is de taak van overdracht aan een volgende generatie.
En nogmaals, er is steeds de taak om de geloofsopvattingen van anderen te eerbiedigen. Het is een vrije keuze om een opvatting te huldigen en een keuze om die los te laten en verder te reizen, de innerlijke roepstem te volgen!
