De uitvaart van King-Father Norodom Sihanouk ― Barom Ratana Kot, Supreme Jewel of the Higher Realm
Marie-Claire Marx, tekst en foto’s (tenzij anders vermeld)
Cambodja, 2012-2013 (januari 2021 geactualiseerd)
Deel-1, deel-2, deel-3
Unie van Indochina
Prins Norodom Sihanouk werd op 31 oktober 1922 geboren in Phnom Penh ― als telg van het regerend koninklijk geslacht Norodom ― tijdens de regeerperiode van zijn grootvader Sisowath Monivong.
Het land Cambodja maakte destijds onderdeel uit van de onder Frans bestuur staande Unie van Indochina bestaande uit protectoraten en koloniën, waartoe ook het huidige Laos en Vietnam behoorden.
Cambodja was een speelbal van Thaise en Vietnamese rivaliserende intriges totdat in 1863 de Fransen de heerschappij overnamen. Deze beslissing om bescherming te bekomen door de Fransen tegen de buurlanden van Cambodja was genomen door koning Ang Duong, die heerste in de vroegere hoofdstad Oudong.
Protectoraat van Frankrijk
Op 11 augustus 1863 werd Cambodja een protectoraat van Frankrijk. Daardoor werd het land door de sterkere staat bestuurd en genoot bescherming van deze staat. Op 17 oktober 1887 koloniseerde Frankrijk Cambodja.
Tijdens het 90-jarig bestuur door Frankrijk ontstonden belangrijke gebouwen zoals het Koninklijk Paleis, het Nationaal Museum, Psar Thmei of Central Market (Art Deco), en vele indrukwekkende regeringsgebouwen.
Koning Norodom Sihanouk
Bij het overlijden van koning Sisowath Monivong in 1941 ging de koningstitel onder druk van Frankrijk over op de onervaren 19-jarige Prins Norodom Sihanouk.
Door werkbezoeken af te leggen en bouwwerken te openen maakte Koning Norodom Sihanouk zich zeer populair bij het volk. In de jaren 50 tot half de jaren 60 regeerde hij met vrijwel ongelimiteerde macht. Hij handelde altijd in het belang van zijn land.
Cambodja onafhankelijk in 1953
Zijn gesteld doel was het Cambodjaanse volk bevrijden van de Franse overheersing.
Na veel onderhandelen kreeg hij zijn zin in 1953 en werd Cambodja onafhankelijk, een heuglijke gebeurtenis die ieder jaar op 9 november gevierd wordt.
Norodom Sihanouk veranderde Cambodja van een slapend Koninkrijk in een moderne Zuidoost-Aziatische staat.
Norodom Sihanouk was een kleurrijk man maar ook een kameleon die zich moeiteloos aanpaste aan zijn leefomgeving als hij maar macht en invloed kon houden.
Hijzelf omschreef zich liefst als iemand met hart voor zijn volk, maar critici noemden hem vaak een opportunist van het zuiverste water.
Vele rollen
Behalve de belangrijkste leidsman van Cambodja gedurende ruim 6 decennia was Norodom Sihanouk ook zanger, saxofonist, componist, acteur en filmproducent. Frivole facetten werden gecombineerd met serieuze politiek.
Hij bekleedde de meest uiteenlopende regeringsposten:
prins, koning van 1941 tot 1955 toen hij de troon aan zijn vader King Suramarit gaf, premier, minister van buitenlandse zaken, staatshoofd zonder titel, regeringsleider in ballingschap vanaf 1979 tot hij met behulp van de Verenigde Naties in 1991 terugkeerde naar zijn vaderland, president en uiteindelijk opnieuw koning van 1993 tot aan zijn aftreden in 2004 ten voordele van zijn zoon Koning Sihamoni.
Tot aan zijn dood op 15 oktober 2012 was hij King-Father Norodom Sihanouk.
Coup in 1970
Tot de coup gepleegd door Generaal Lon Nol in maart 1970 was Norodom Sihanouk een politiek machtig man. De coup was het cruciale keerpunt dat een 4-jarige oorlog ontketende en Pol Pot’s Khmer Rouge aan de macht bracht.
Tijdens de Vietnam-oorlog in de jaren 60 behield Norodom Sihanouk de neutraliteit van Cambodja waardoor hij als anti-Amerikaans bestempeld werd.
Zijn nalatenschap zal voor eeuwig verbonden blijven en gekleurd zijn door de zeer communistisch Khmer Rouge beweging die Cambodja verteerde van 17 april 1975 tot 7 januari 1979 toen de Vietnamezen binnenvielen. De Khmer Rouge met als leider Pol Pot, kwam aan de macht door zijn directe deelname.
Naar schatting kwamen 1,7 miljoen mensen om door moord, foltering, afmatting en verhongering.
Vele posities, weinig macht
Norodom Sihanouk was door de Khmer Rouge aangesteld als staatshoofd in 1975 maar hij gaf na nauwelijks een jaar zijn ontslag. Samen met zijn vrouw en zijn zoon Sihamoni werd hij door de Khmer Rouge opgesloten in zijn paleis.
Van zijn 14 kinderen werden er vijf gedood door de Khmer Rouge.
In 1979, toen de Vietnamezen Phnom Penh kwamen bevrijden, vluchtte Norodom Sihanouk met zijn gezin het land uit om zich in Beijing te vestigen. Hij vreesde represailles.
Nadien heeft hij vele posities bekleed met weinig macht. Toen hij in 1993 opnieuw koning gekroond werd, was hij een constitutioneel vorst.
Op 7 oktober 2004 abdiceerde Koning Norodom Sihanouk. Norodom Sihamoni ― de oudste zoon van Norodom Sihanouk en Queen Monineath ― werd het nieuwe staatshoofd van Cambodja en werd op 14 oktober 2004 koning. Zijn inauguratie vond plaats op 29 oktober 2004.
Meerdere malen tijdens zijn regeerperiode nam hij verkeerde beslissingen. Ondanks alle kritiek op zijn beslissingen, is Norodom Sihanouk voor vele Cambodjanen ― vooral voor de oudere generatie ― bijna een god.
Voor de Cambodjanen is de herinnering aan King-Father Norodom Sihanouk onlosmakelijk verbonden met de onafhankelijkheid die hij in 1953 voor het land bekwam.
Uitvaart volgens het Theravada Boeddhisme
King-Father Norodom Sihanouk stierf in Beijing op 15 oktober 2012, bijna 90 jaar oud. Volgens zijn spiritueel testament wilde hij een begrafenis volgens de riten van Theravada Boeddhisme. Het is de oudste stroming van Boeddhisme waarbij de oorspronkelijke leer en conventies van Boeddha nagevolgd worden.
Meditatie wordt benadrukt als essentieel onderdeel van het pad naar verlichting samen met moreel gedrag en wijsheid. De doelstelling van Theravada is het bereiken van het nirvana, bevrijding of verlichting, voor het individu.
Ook bij de afbeelding van Boeddha staat enkel de historische figuur “Sidhartha Gautama, de Boeddha” centraal.
Boeddhisten geloven in wedergeboorte. Bij het sterven wordt de geest bevrijd. Via gebeden en lichtofferanden wordt de transformatie van de geest geholpen naar een volgend stadium van leven.
De reïncarnatie neemt één moment en duurt maximaal 49 dagen (7 weken).
Breuk met een traditie
King-Father Norodom Sihanouk brak echter met een traditie. In zijn geestelijk testament legde hij vast dat hij niet wilde dat zijn lichaam in zittende positie in foetushouding ― die hergeboorte symboliseert ― in een urn geplaatst zou worden zoals bij vorige koningen gebruikelijk was. Hij wilde opgebaard worden in een kist.
Volgens een Angkoriaanse traditie die al meer dan 1.000 jaar oud is, kreeg de koning wel een andere naam na zijn overlijden “Barom Ratana Kot ― Supreme Jewel of the Higher Realm”.
Volgens Boeddhistisch gebruik mag men het lichaam van de stervende tijdens het stervensproces niet aanraken en bij voorkeur moet tot minstens enkele uren na het lichamelijk proces van sterven gewacht worden, want het stervensproces is nog niet geëindigd. Men gelooft dat de geest, het bewustzijn nog in het lichaam is. Om de geest uit het lichaam te laten ontsnappen, moet men minstens enkele uren wachten.
Opgebaard in een gouden doodskist
Op 17 oktober 2012 werd het lichaam ― opgebaard in een gouden doodskist, bedekt met geurende jasmijnbloemen ― overgebracht van Beijing naar het paleis in Phnom Penh, waar hij 3,5 maand opgebaard bleef.
De katafalk was een vergulde wagen in de vorm van een feniks, de goddelijke vogel, symbool van de reïncarnatie of herrijzenis (christenen).
De feniks, het fabeldier Fenghuan
Een feniks is een fabeldier uit de Chinese (Griekse, Egyptische, Indiase, … ) mythologie.
In de Chinese cultuur wordt het fabeldier Fenghuang (letterlijk betekent het feniks, uit de as verrijzende vogel) genoemd waarin het mannelijke (feng) en het vrouwelijke (huang) verenigd worden als yang en yin. Een feniks is het symbool van een oneindige levenscyclus, het symbool van onsterfelijkheid en wedergeboorte.
Fenghuang is een van de vier Hemelse dieren naast een schildpad, een Chinese draak (symbool van geluk) en een eenhoorn.
Iets over feniksen wereldwijd
De vogel die in sommige landen vergeleken wordt met een zwaan en in andere landen meer heeft van een pauw, reiger (Egypte) of arend, wordt afgebeeld met rode veren en een goudkleurige snavel, poten en staart. De feniks zou nestelen op de bergtoppen in Egypte, China en India. Hij bouwt een nest van aromatische kruiden zoals mirre en kaneel hoog in de bomen op de bergtoppen. De oude vogel verbrandt na een leven van ongeveer vijf eeuwen en wordt als jonge vogel direct weer herboren uit zijn as. Omdat kaneel een dure specerij is, wordt de feniks ook wel kaneelvogel genoemd.
J.K. Rowling schreef zeven Harry Potter-boeken. Het vijfde deel “Harry Potter and the order of the Phoenix” verscheen in 2003. (De Harry Potter-boeken hebben een rijke Engelse woordenschat en zijn waardevol bij het leren van de Engelse taal).
Het fabeldier door J.K. Rowling gebruikt, verwijst naar de Griekse mythologie en wordt omschreven als een scharlaken magische vogel ter grootte van een zwaan met een rood en gouden verenkleed, een gouden bek en klauwen, zwarte ogen en een staart zo lang als die van een pauw.
In de lobby van het congres van de Verenigde Staten staan 12 m hoge vergulde beelden van feniksen.
Boeddhisten en feniksen
Boeddhisten geloven in reïncarnatie. Bij de crematieplaats van Norodom Sihanouk staan feniksen die hem begeleiden bij de reïncarnatie.
Monniken die sutra’s opzegden, begeleidden het lichaam. Ruim 1 miljoen mensen was naar Phnom Penh gekomen om te rouwen om hun geliefde koning.
Strikt protocol
Tijdens de periode dat de koning opgebaard lag in het paleis werden delegaties toegelaten om afscheid te nemen.
Er was een strikt protocol. Vrouwen droegen een zwarte rok tot onder de knie en een witte bloes met mouwen tot over de ellebogen. De rouwenden werden geacht een bloemenkrans van witte bloemen neer te leggen bij de opgebaarde koning.
Voor het paleis lag een rouwregister waar veel Cambodjanen hun naam in optekenden. Kaarsen, wierookstokken en lotusbloemen werden geofferd bij de paleismuren. Er werd veel gebeden voor de overleden vorst.
Monniken hadden de dagelijkse taak te bidden bij de opgebaarde koning waarbij sutra’s op monotone toon weerklonken. Gebeden zijn erg belangrijk voor de bevrijding en de transformatie van de geest.
De vier elementen: aarde, water, lucht en vuur
Volgens Boeddhistisch geloof moet het lichaam van de dode door verschillende stappen gaan want men gelooft dat het lichaam opgebouwd is uit vier elementen: aarde, water, lucht en vuur.
Tijdens de lange periode dat het lichaam opgebaard bleef, voltrok zich het eerste proces van vertering door aarde en water. Door de crematie wordt het lichaam ontbonden door vuur en lucht.
Voor de crematie is er een periode van wachten.
Dat verklaart waarom de koning maanden opgebaard bleef.
Strikte kledingvoorschriften
Tijdens de opbaring in het paleis kon men op aanvraag een laatste groet brengen. Er waren strikte kledingvoorschriften. Vrouwen droegen een lange zwarte rok en een witte bloes met lange mouwen. Bovendien werd een bloemenkrans voorzien als offering.
WIG (Women’s International Group) kreeg een uitnodiging om in december 2012 een laatste groet te brengen aan de stoffelijke resten. Als lid van WIG had ik alle kleding voorzien. Helaas werd de begroeting uitgesteld tot januari waardoor ik niet aanwezig kon zijn.
De begrafenisceremonie tot in de details
Die periode was ook nodig om de begrafenis tot in details uit te werken. De tradities van de monarchie zouden in ere gehouden worden.
De extravagante ceremonie was een combinatie van oude rituelen die algemeen toegepast worden in Zuidoost-Azië en koninklijke praktijken zoals die in Phnom Penh toegepast werden sinds de hoofdstad van Oudong naar Phnom Penh overgebracht werd in 1866.
De processie door de stad zou uit 11 delen bestaan. Mannelijke leden van de koninklijke familie die hun hoofden kaal geschoren hadden ten teken van rouw, zouden vergezeld gaan van ministers, hofhouding, rechters, politie, soldaten, Boeddhistische monniken, etnische en religieuze groepen en vertegenwoordigers van Vietnam en China.
Blijvend crematorium
Waar in 1960 tijdens de begrafenis van Koning Suramarit olifanten en paarden meeliepen werden deze nu vervangen door voertuigen. Er zou een crematorium gebouwd worden. Vorige crematoria waren in hout opgetrokken en werden na de crematie ontmanteld. Nu zou een blijvend crematorium in staal gebouwd worden wat later voor het publiek
opengesteld zal worden. De plaats waar het crematorium gebouwd zou worden, is erg belangrijk. Het ligt ten noorden van het paleis waardoor het park voor het Nationaal Museum een spiritueel centrum werd met de bouw van “Mount Meru, een heilige berg in de kosmologie van Hindoeïsme, Jain en Boeddhisme”.
Het betekent dat de dode overgebracht is van de menselijke wereld naar de goddelijke wereld, naar de Mount Meru die meer dan een miljoen kilometer hoog is.
Het crematorium is een rijk versierd vierkant gebouw geworden, opgetrokken in goud en bourgondisch rood. Aan elke zijde is een trap belegd met een tapijt in zwart-wit. Witte gordijnen met goudborduursel, vervangen de deuren. Het dak lijkt op een hoge smal toelopende kroon opgebouwd in etages en eindigend in een hoge spits met de koninklijke symbolen in top.
Rechtstreekse opstijging naar de volgende wereld
De noordelijke plaatsing van het crematorium betekent een rechtstreekse opstijging naar de volgende wereld. Het plaatsen van het hoofd tijdens de crematie is eveneens erg belangrijk. Het hoort naar het oosten gericht te zijn want die richting is de juiste voor de reïncarnatie. De zon komt op in het oosten.
Veiligheid
Er werd ook nagedacht over de veiligheid voor de burgers van Cambodja. Rondom het paleis waren de straten al maanden afgesloten.
Tijdens de 4-daagse uitvaart werden eveneens alle straten waarlangs de processie zou trekken, afgesloten. Grote schermen werden in stad voorzien zodat de mensen de processie en later de crematie op schermen konden volgen.
De wandelroute voor de rouwenden naar het crematorium was vastgelegd om te voorkomen dat er ongelukken zouden gebeuren.
Winkels in de omgeving van het Nationaal Museum en de site met crematorium werden gesloten en zelfs volledig met doeken behangen om kijklustigen te weren. Het was in straten waarlangs de processie zou trekken verboden op balkons te staan.
Straten waren schoongemaakt. Zelfs de bomen langs het parcours droegen een witte rouwband doordat de onderkant van de stammen van de bomen wit gekalkt werden.
Wit is de rouwkleur in vele Aziatische landen. Om die reden dragen bruiden geen witte jurk bij hun huwelijk.
De laatste reis
Op 1 februari 2013 begon de laatste reis van King-Father Norodom Sihanouk naar Veal Mean Meru tegenover het Nationaal Museum, waar een uitgebreid complex gebouwd werd voor de koninklijke crematie.
Met de begrafenis van Norodom Sihanouk werd een oude traditie voor Khmer Koningen geëerd. De traditie is gebaseerd op rituelen die sinds de begrafenis in 1960 van de laatste Cambodjaanse Koning, Suramarit, vader van Norodom Sihanouk, niet meer in praktijk gebracht werden.
In de hele stad en langs de rivier hingen alle Cambodjaanse vlaggen halfstok ten teken van rouw.
Een processie van zes km
De processie door stad over zes km was tot in details uitgewerkt. Niet minder dan 5.000 mensen namen deel aan de processie terwijl langs de straten veel rouwenden zaten, allen gekleed in wit en zwart.
Al vroeg in de morgen, voor 8:00 a.m., werd de gouden kist met het lichaam van de koning uit het paleis naar buiten gebracht terwijl rouwmuziek weerklonk.
Koning Norodom Sihamoni en zijn moeder, koningin Norodom Monineath, waren volledig in het wit in traditionele klederdracht gekleed.
Het hoofd van de koning was geschoren en hij droeg bovendien een zwarte rouwband zoals alle mannen. De gouden parasols waren vervangen door zwarte en witte.
Om de hoge trap af te dalen werd een vernuftig systeem gebruikt wat deed denken aan het hellend vlak van Ronquières.
Militairen vormden de erewacht en presenteerden het geweer.
Monniken die hun hoofden vers geschoren hadden en getooid waren in hun beste oranje gewaden met de symbolen van hun pagodes, vergezelden de doodskist. De rode loper was uitgelegd van het paleis tot aan de rivier. De gouden doodskist bedekt met witte welriekende jasmijn bloemen, werd over de rode loper op een feniks gelijkende vergulde wagen buiten de poorten van het paleis tot bij de rivier gebracht. Treurmuziek weerklonk.
Vele duizenden mensen, allen in wit-zwart gekleed, lagen geknield naast de wegen die afgezet waren voor alle verkeer. Naar schatting kwam 1 miljoen mensen naar Phnom Penh om de rouwstoet te zien. Slechts enkele duizenden waren uitgenodigd om langs de straten die door de stoet gevolgd werd, plaats te nemen. Velen droegen portretten van de overleden King-Father.
Er was enorm veel politie om de orde te handhaven. Militairen met mitrailleurs bewaakten de stoet. Cambodjaanse vlaggen hingen halfstok in het hele land.
Dozijnen naga hoofden
Kanonnen langs de rivier opgesteld tegenover het paleis vuurden 101 saluutschoten af. Inmiddels werd de gouden kist overgebracht op een rijk versierde katafalk die leek op een gouden paleis in miniatuur waaruit dozijnen naga hoofden ontsproten.
Een naga is een bovennatuurlijk wezen waarvan de natuurlijke vorm die van een grote oerslang is. Aan naga’s kent men de functie toe van bewakers.
Zowel in het Hindoeïsme, het Boeddhisme als het Brahmanisme komen naga’s voor.
Witte linten, verbonden met de naga hoofden, symboliseerden de slangenlichamen en werden in processie gedragen. Enkele mannen stonden langs de doodskist op de katafalk.
Prins Norodom Ranariddh, de oudste zoon, vergezelde zijn vader in de processie. Voor de katafalk was een gouden wagen met een imposant gouden Boeddhabeeld. Ook werd een Boeddhabeeld gedragen door een monnik.
Op een andere vergulde wagen was een levensgroot portret van Koning Norodom Sihanouk te zien. Er waren meerdere vergulde wagens onder andere voor de leden van de koninklijke familie en voor de hoogwaardigheidsbekleders van CPP met Eerste Minister Hun Sen en twee andere belangrijke leden van CPP. De leden van de koninklijke familie droegen enkel wit.
Eerste Minister Hun Sen had voor bewezen diensten van Norodom Sihanouk de titel “Samdech” wat “Lord” betekent, jaren geleden gekregen. Zijn titel is Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen of Lord Prime Minister, Supreme Military Commander Hun Sen. Zijn vrouw Bun Rany maakte eveneens deel uit van de rouwstoet.
Cortege
De cortège zette zich in beweging. Het was ondanks het overheersende somber zwart en wit een kleurrijke stoet. De lijfwacht van het paleis was gekleed in rode livreien en blauwe broeken en droegen symbolen van het paleis. Zij escorteerden aan beide zijden van de straat de lange processie.
De vlagdragers openden de processie gevolgd door militairen in vol ornaat die bloemenkransen meedroegen.
Het politiekorps was goed vertegenwoordigd. Elke politieman droeg een boeket witte lotus bloemen.
Twee ongewone wagens waarop plaasteren (= plaaster of pleisterkalk) beelden stonden van dieren zoals poolberen, tijgers op rotsen, leeuwen, giraffen, olifanten maar ook haaien en watervallen en vogels gaven een kleurrijke noot aan de stoet.
Het Rode Kruis, inheemse en religieuze groepen en apsara dansers liepen mee. Meerdere muziekkorpsen brachten treurmuziek ten gehore.
Monniken liepen dicht bij de katafalk maar stonden ook opgesteld langs het parcours en baden onophoudelijk op monotone toon voor de overledene.
Langs de wandelroute wachtten Cambodjanen urenlang in de brandende zon om een laatste glimp op te vangen van hun overleden en geliefde koning. Allen droegen zwart en wit. Zij knielden met lotusbloemen en het portret van de koning in hun handen.
Funeral Procession for King Father Norodom Sihanouk[3]
Aankomst bij Veal Mean Meru
Koning Norodom Sihamoni en zijn moeder liepen niet mee in de processie maar begaven zich rechtstreeks naar de gebouwde site.
De processie arriveerde rond 12:30 p.m. bij Veal Mean. De doodskist werd opnieuw overgebracht op de vergulde wagen en naar het crematorium gereden.
Tot drie maal toe werd onder luid bidden en treurmuziek rond het crematorium gewandeld voordat de kist in het rijk versierde crematorium geplaatst werd.
Overal stonden bloemstukken en brandden kaarsen. Inmiddels was de site volgelopen met allen die hadden deelgenomen aan de processie. Opnieuw werden 101 saluutschoten afgevuurd.
Koning, koningin, familieleden, leden van de regering en monniken bestegen de trappen van het crematorium over een loper in zwart en wit. Eindeloos werd gebeden.
‘s Avonds werd vuurwerk afgestoken bij de rivier.
Afscheid door het publiek
De volgende dagen kon het publiek afscheid nemen. De straten rondom het crematorium kleurden zwart en wit. Er was een constant défilé van rouwenden langs het crematorium en rondom de site. Er was zelfs een verhoging buiten de site gebouwd om de rouwenden toe te staan de site beter te zien.
Er werd handel gedreven. Foto’s van de overleden koning gingen als broodjes van de hand.
Elke avond barstte een vuurwerk los.
De crematie op 4 februari 2013
Op 4 februari werd afscheid genomen van King-Father Norodom Sihanouk.
Al om 3:00 p.m. arriveerden de eerste genodigden in de site van het crematorium. Ongeveer 3.000 mensen zouden getuigen zijn van de crematie.
Er waren vertegenwoordigers uit vele landen zoals Japan, Thailand, Vietnam, China, Frankrijk, Indonesië, Singapore.
Monniken waren in grote getale aanwezig en baden onophoudelijk.
Eerste Minister Hun Sen met zijn vrouw Bun Rany en alle Ministers waren gekomen om afscheid te nemen van King-Father Norodom Sihanouk evenals ambassadeurs uit vele landen. De site liep vol met militairen in vol ornaat en politiekorpsen.
De 405 gevangenen aan wie gratie verleend werd, keken toe tijdens de plechtigheden.
De koninklijke familie was volledig in het wit.
Mannelijke familieleden hadden uit respect hun hoofden geschoren.
Monniken zaten in het crematorium en baden op monotone toon. Treurmuziek weerklonk.
Koning Norodom Sihamoni en Queen Mother Norodom Monineath arriveerden om 4:30 p.m. Na het groeten van de Cambodjaanse vlag liepen zij naar de tronen die voor hen klaar stonden.
Over de zwart-witte loper
Koninklijk familieleden, hofhouding, lokale dignitarissen en buitenlands gasten liepen over de zwart-witte loper naar het crematorium en beklommen de hoge trappen om hun laatste respect te betonen aan de overleden koning. Allen maakten een diepe buiging en legden een offerande neer.
Uiteindelijk begaven de koning en koningin zich naar het crematorium. Nog eenmaal baden zij voor hun vader en man. De monniken verlieten een voor een het crematorium waarbij zij op hun knieën tot bij de koning kropen die eveneens geknield zat. Elke monnik werd een geschenk in goudpapier gewikkeld overhandigd.
Inmiddels hadden ook alle directe familieleden het crematorium verlaten waar zij een laatste groet hadden gebracht aan hun vader of familielid.
Voor de crematie begon was de doodskist in de grond verzonken en het deksel weggehaald. Het lichaam was bedekt met een doek. Koning Norodom Sihamoni en zijn moeder legden bloemen neer op het doodsbed.
Om stipt 6:00 p.m. begon de eigenlijke crematie
Duizenden lichten werden ontstoken rondom de site en op het prachtig gebouwde crematorium. Bij de trappen hielden levensgrote beelden in terracotta de wacht.
Gordijnen werden gesloten.
Koning Norodom Sihamoni en Queen Norodom Monineath ontstaken met brandende kaarsen de brandstapel van sandelhout, doordrenkt met olie, om het lichaam van de overleden koning in vlammen te doen opgaan. Het was muisstil geworden. Door de gordijnen was vuur waar te nemen.
Opnieuw barstten 101 saluutschoten los gevolgd door vuurwerk.
Een pluim rook steeg op en ontsnapte via het dak en de bovenste spits van het crematorium. De rook dreef in de richting van het koninklijk paleis en was zichtbaar bij het afsteken van het vuurwerk.
Het was een ontroerend ogenblik waarbij alle genodigden recht stonden om hun respect te betonen.
In stad was alle verkeer stil gevallen.
Na de crematie
Na de crematie zei Koning Norodom Sihamoni in zijn speech:
“May his Majesty go to paradise and Nirvana, to be close to our Buddha”
“Please, Father King, look after the Kingdom of Cambodia”.
405 gevangenen herkregen hun vrijheid. Uit handen van Koning Norodom Sihamoni ontvingen zij elk een pak ter waarde van US$100.
De Koning heeft enkel constitutionele macht. Hij vroeg de gevangenen hun dankbaarheid te betonen aan Eerste Minister Hun Sen.
Een briefje van 1.000 Riel met daarop de doodskist van King-Father Norodom Sihanouk afgebeeld, werd in omloop gebracht.
Na de plechtigheden namen de officiële gasten afscheid en liepen langs de koning en koningin moeder om een troostend woord te zeggen. Queen Norodom Monineath gaf elke gast een klein geschenk.
Verzameling van de assen
De volgende morgen verzamelde zich de koninklijke familie, hofhouding en regeringsleden in Veal Preah Meru om de assen te verzamelen. De koninklijke familie en sommige regeringsleden waaronder Eerste Minister Hun Sen, stelden zich op rondom de crematieplaats.
Er werd opnieuw gebeden. Drie brandende kaarsen werden tot 3-maal toe doorgegeven en telkens maakte men met de rechterhand een beweging rondom de vlam als om vergiffenis te vragen voor het aansteken van het vuur.
Water werd gegoten over de assen. Nadien begon het verzamelen van de resten en assen. Zakken werden gevuld en op een vergulde wagen hoog op een vergulde, met bloemen versierde lotus gelegd.
Uitstrooiing van de as over de rivier bij Chaktomouk
Men gelooft dat het uitstrooien van overblijfselen in de rivier de Cambodjanen voorspoed en blijdschap zal brengen. Bovendien kan het de agrarische productie verhogen. 80% van de Cambodjanen zijn landbouwers.
Twee dagen na elkaar voer de boot uit om assen van Norodom Sihanouk uit te strooien over de samenloop van de rivieren. Iedere dag werd afgesloten met vuurwerk.
Een deel van zijn as zal in een stoepa op het terrein van het koninklijk paleis ondergebracht worden. Tenslotte zal as in een diamanten urn bewaard worden in het paleis.
De nagedachtenis van koning Norodom Sihanouk
Iemand getuigde dat Norodom Sihanouk een man was met een enorm charisma.
Zijn persoonlijkheid blijft verbonden met het bekomen van onafhankelijkheid voor Cambodja in 1953. Koning Norodom Sihanouk zal de geschiedenis ingaan als diegene die Cambodja onafhankelijk maakte van Frankrijk.
Zoals in het verleden
Het is zoals in het verleden wanneer wij teruggaan tot de Angkoriaanse tijd.
King Suryavarman II is de geschiedenis ingegaan als de bouwer van Angkor Wat terwijl Koning Jayavarman VII verbonden is met de Bayon tempel.
Sommige namen blijven onuitwisbaar in het geheugen gegrift in de loop van de geschiedenis.
Niet alleen Koning Suryavarman II en Koning Jayavarman VII uit de Angkoriaanse tijd, maar ook Koning Norodom Sihanouk, Pol Pot en Eerste Minister Hun Sen hebben een belangrijke stempel gedrukt op de geschiedenis van Cambodja.
Uitvaart georganiseerd door het gouvernement
King-Father Norodom Sihanouk kreeg een grandioze uitvaart die volledig georganiseerd was door het gouvernement. Het koningshuis zelf had alles sober willen houden.
Misschien heeft Hun Sen op deze manier zijn respect voor de King-Father willen uitdrukken, iets wat hij tijdens zijn leven niet kon omdat Norodom Sihanouk gezien werd als een rivaal voor zijn macht.
“Sihanouk is the father of independence”.
“Hun Sen is the father of rebirth”.
Een artikel in de Southeast Asia Globe zegt het volgende:
“Since coming to power, Hun Sen ― the longest serving current leader in Southeast Asia ― has successfully reduced the monarchy to a ceremonial playground for the regal family and its followers”.
“…having ensured the king reigns and does not rule, the government has enjoyed a power shift that endows Hun Sen with the unofficial status of ‘real king’ …”
“It takes very little to imagine that the Cambodian monarchy will be buried shortly after Sihanouk’s mortal remains are encased”.
Zijn oudste zoon Prins Norodom Ranariddh getuigde:
“He, Norodom Sihanouk, was father of the nation, father of everything. And no one can replace him anymore. I think he’s the last great king, the last great monarch and the last father of the nation”.
Een monument ter nagedachtenis
Om hem te herdenken werd niet ver van het paleis een monument opgericht met een levensgroot bronzen beeld. Op de eerste verjaardag van zijn overlijden, op 15 oktober 2013, was er een huldiging door eerste minister Hun Sen en hoogwaardigheidsbekleders die bloemkransen neerzetten bij het monument.
Burgers waren Norodom Sihanouk niet vergeten en kwamen met velen naar het monument om lotusbloemen en wierook te offeren.
Noten
[1] Bron: King Norodom Sihanouk’s begrafeniswagen ― Pha Lina/Phnom Penh Post
[2] Bron: Cortege
[3] Final farewell to King Father Norodom Sihanouk as the coffin with his remains is transported from the Royal Palace in Phnom Penh to the Royal Crematorium. Filmed for RoyalblogNL by Marius Cirtu – see report http://gpdhome.typepad.com/royalfuner…
[4] Bron: Roi et mère
