Hersenspoeling

Overal hetzelfde

Wim Lamfers

Overal zie je propagandaleuzen en portretten van de grote leider. Je kunt er niet omheen: 
‘Big brother is watching you’.^[1]

Ook al probeer je niet naar die beelden te kijken, ze zijn opdringerig aanwezig. Je leven lang hoor je dezelfde leuzen. Zo worden ze er in gestampt. Door een onontkoombare alomtegenwoordigheid dringen de ‘Führer’ en de propaganda tot in de poriën van je huid door, beheersen zij je hele leven, moet je, ook als je dat niet wilt, bij van alles steeds weer denken aan de leider en aan de verdorven politiek die je land heeft vernield.
Net als dat deuntje van de reclame dringt dat alles tot in je hersens door, terwijl je dat niet wilt. Effectieve hersenspoeling dus. Propaganda vergiftigt je leven, ja het bestaan van een heel volk. Je kunt alles alleen maar in een politiek kader zien. Alsof politiek alles is. Alsof politici allerlei problemen kunnen oplossen …

DE krant, de ‘Pravda’, heet nota bene ‘de waarheid’, terwijl je weet of minstens vermoedt dat die krant vol verdraaiingen van de waarheid staat. Maar hoe de werkelijkheid echt in elkaar zit weet je niet, omdat je tot maar weinig informatie toegang hebt. Omdat de kranten in een dictatuur amper buitenlands nieuws bevatten, het internet gecensureerd is en de propaganda de buitenwereld vooral als verdorven en vijandig voorschotelt, weten mensen in dictatoriaal geregeerde landen vaak niet hoe de wereld er in werkelijkheid uitziet.

Allerlei boeken staan op een index, net als eeuwenlang in de rooms-katholieke kerk. Ongewenste boeken en archieven worden verbrand. Door het verleden, dat continu als slecht wordt voorgesteld, te vernietigen sla je twee vliegen in één klap. De zogenaamde progressieve politiek is dus helemaal niet zo vooruitstrevend en bevrijdend als wordt beweerd, veeleer beklemmend, eng van alles beperkend.

Om de haverklap wordt beweerd dat er sprake is van economische groei. Maar je merkt het niet in je portemonnee, terwijl alles schreeuwend duur is. Alleen creatief boekhouden creëert die groeicijfers. Een derde van de bevolking kan amper rondkomen. Is dat vooruitgang? Is dat welvaart? Alom klinkt het woord opbouw, maar de grauwe dagelijkse werkelijkheid vol verval is alom zichtbaar. In wat voor absurde wereld vol verzinsels leef je eigenlijk?

Intellectuelen

Voor intellectuelen is het leven in een land vol verboden, beperkingen en gebrek aan informatie zwaar, temeer daar de verheerlijking van het proletariaat tot haatgevoelens jegens intellectuelen leidt. Kom vooral niet met je hoofd boven het maaiveld uit! Dat kost je de kop.

In boekhandels zijn steeds alleen maar dezelfde boeken te koop: boeken over de partij, boeken met de ellenlange redevoeringen van de grote leider, bijna alleen literatuur uit eigen land (voor zover die niet door de censuur is getroffen) en weinig buitenlandse literatuur. Elk boek is voorzien van een inleiding waarin staat hoe je het boek dient te lezen: je zou eens op politiek niet-correcte gedachten kunnen komen. Af en toe verschijnt er een nieuw boek, maar in zo’n kleine oplage dat je het meestal misloopt. Een schamel aanbod voor wie hun horizon willen verruimen. Onwetendheid schijnt een deugd te zijn onder dictators. Als de door het regiem gepropageerde nieuwe mens (die maar niet tot stand komt) vooral weinig ontwikkeld moet blijven, belooft dat weinig goeds.

De overheid verwacht van je dat je alleen politiek correct denkt en voelt, terwijl van alles in je tegen dat eenzijdige, beperkte politiek correcte denken protesteert. Vrijheid van meningsuiting en politiek correct denken kunnen voor je gevoel niet samengaan. Je wilt je niet laten muilkorven. Mag je zelf ook nog nadenken? Mag je zelf nog een mening hebben? Of doet jouw visie er niet toe, geldt slechts wat op de televisie wordt beweerd? Je voelt je beperkt in je vrijheid en je mogelijkheden. Hoe kan je je in een maatschappij vol verboden, opgedrongen meningen en indoctrinatie via propaganda, met onderwijs dat vooral op stampen en indoctrinatie is gericht, ooit ontplooien tot een zelfstandig denkend wezen?

Goed geschoold zijn betekent nog geen kans op een goede baan. De beter betaalde banen zijn niet weggelegd voor wie capaciteiten heeft, maar voor wie trouw is aan de partij. Dat is HET selectiecriterium. Zo geven overal middelmatige mensen leiding, met als gevolg stagnatie in plaats van ontwikkeling. Zo gaan in een dictatuur vele talenten verloren, zijn veel mensen gefrustreerd.

De propaganda verheerlijkt alleen het proletariaat. De rest van de bevolking is niet in tel. Vooraanstaande partijleiders hebben geen goede scholing en opvoeding genoten. Daarom is de woordenschat onder invloed van de ideologie versimpeld en veranderd door de invoering van partijjargon, dat velen niet begrijpen. Het taalgebruik is zo mede onder invloed van de media verarmd. Verzorgd taalgebruik is zeldzaam geworden sinds de woordenschat is verschraald in plaats van de variatie van vroeger te kennen.

Maar wie weet nog hoe het vroeger was, vóór de ‘revolutie’? De jeugd in ieder geval niet, doordat het geschiedenisonderwijs vol geschiedvervalsing zit. Alsof de geschiedenis pas recent begint: met het ontstaan van de partij en de ‘nieuwe’ samenleving. Wat weet je, als je de geschiedenis niet kent en dus geen overeenkomsten kunt zien met hedendaagse verschijnselen? Dat het er allemaal niet beter op is geworden, besef je niet als je alleen maar het hier en nu kent.

Geschiedvervalsing maakt volop deel uit van de hersenspoeling van het dialectisch materialisme. Dialectisch materialisme houdt in dat je vandaag iets beweert en over een tijdje ongeacht de feiten glashard het tegendeel. Men kan alle kanten op, als de partij dat gewenst acht. De leugen is dus geïnstitutionaliseerd en daarmee officieel goedgekeurd, wat onderstreept wordt door het veelvuldig gebruik van vervalste cijfers, vervalste statistieken, vervalste staafdiagrammen, allerlei vormen van creatief boekhouden.

Met buitenlanders spreken is verboden. Wie een buitenlander ontmoet dient dat direct aan de gevreesde staatsveiligheidsdienst te melden. Dankzij een extreem nationalisme zijn xenofobie en antisemitisme gewoon … Over de gevaren van het (vaak reactionaire) nationalisme heeft niemand het. Omdat het regiem de nieuwe mens slechts leert te haten, komen naastenliefde, vrijwilligerswerk en vertrouwen weinig voor. Kontakten met buitenlanders zouden tot het inzicht leiden dat het mensen zijn zoals wij in plaats van vijanden. Dat zou de geloofwaardigheid van de propaganda kunnen ondermijnen.

Gesprekken gaan alleen maar over het weer en over koetjes en kalfjes, dus nergens over, want niemand durft een eigen mening te uiten. Overal zijn immers verklikkers, tot vrienden en familieleden, ja je eigen man, vrouw of kind toe. Kinderen verraden zelfs hun ouders, omdat dat je patriottische plicht is en doordat kinderen door de staat worden opgevoed op crèches, scholen en verenigingen en doordat ouders door het vele werken zo moe zijn dat zij niet meer voldoende tijd met hun kinderen doorbrengen om aan opvoeden toe te komen. Omdat verraad overal op de loer ligt, is iedereen bang voor de politie en de geheime dienst. Wezenlijke zaken, basisbehoeften als vertrouwen en vriendschap komen daarom weinig voor.

Waar angst voor verraad heerst is elke vorm van oppositie organiseren is zo goed als onmogelijk, laat staan verzetsdaden plegen, omdat maar weinigen over zoveel innerlijke vrijheid beschikken dat zij aan de voortdurende angst ontkomen. Totaal met die angst van velen breken is de enige manier om sterker te zijn dan het totalitarisme, de enige manier om in een totalitaire maatschappij aan leven toe te komen in plaats van slechts moeizaam te overleven.

In een maatschappij met corporatieve en feodale trekken, waarin voor kritische, onafhankelijk denkende geesten geen plaats is en onwetendheid en een stompzinnige, onkritische instelling opeens deugden zijn, kan van een bloeiende economie, van kwaliteit, van productiviteitsstijging en van echte vooruitgang geen sprake zijn, omdat niemand zijn werk met hart en ziel doet, iedereen er de kantjes af loopt.

Verstikkende uniformiteit in plaats van creatieve diversiteit

In een uniforme maatschappij zie je overal uniformen op straat. Politieagenten, militairen en leden van de geheime dienst worden allemaal bijzonder goed betaald, net als rechters, omdat zij braaf de vonnissen vellen die hun van hogerhand worden ingefluisterd. Zo heeft het regiem een trouw kiezerskorps (om)gekocht.

In een uniforme maatschappij woont iedereen in hetzelfde type huis. Oude panden worden niet gerestaureerd, maar gesloopt. Het verleden is immers onbeduidend waar alleen de veelbelovende toekomst telt (waarvan weinig te zien is). Overal verrijzen wijken vol ‘Plattenbau’, alsof wonen in een flat ideaal is, laat staan hele wijken vol uniforme flats, ‘banlieues’. Flatbewoners zijn gemakkelijker te controleren door de organen.

Uniforme woningbouw en overal dezelfde woninginrichting leiden tot conformisme. Elke overheid geeft de voorkeur aan brave burgers. Maar een saaie bouwstijl werkt deprimerend in plaats van inspirerend. Maar in een dictatuur bestaan psychische problemen eenvoudigweg niet en is er voor getalenteerde mensen weinig speelruimte.

De enorme bureaucratie kent een papierwinkel waar geen doorkomen aan is. Overal wordt je van loket naar loket, van het kastje naar de muur gestuurd. Om moedeloos van te worden. Dat is precies de bedoeling van het wrede, mensonterende regiem: mensen ontmoedigen, omdat murw gemaakte mensen niet protesteren, maar zich braaf en gedwee schikken in hun lot.

Overal hangen camera’s, zogenaamd voor je eigen veiligheid. 
‘Big brother is watching you’.^[4]

Totalitaire controle door middel van camera’s, microfoons en verklikkers is beangstigend. Wie weet wat ze met al die gegevens doen. Dat de overheid meer over jou weet dan jij zelf, is geen prettige gedachte. Een overheid die voortdurend het eigen volk bespiedt boezemt geen vertrouwen in. De kloof tussen politici en bevolking is levensgroot. Het lijkt wel alsof overheid en volk een burgeroorlog voeren.

Waar geen vrije verkiezingen zijn is elke hoop op verandering een illusie. Alom zie je strakke gezichten, die pijn en verdriet uitstralen, bijna nooit een glimlach, omdat een dictatuur geen humor verdraagt en mensen het lachen doet vergaan. Veel families tellen mensen die door politieke zuiveringen in de gevangenis of een concentratiekamp hebben gezeten, niet omdat zij gestolen of iemand vermoord hebben, maar alleen omdat zij anders dachten dan de partij en de overheid.

Omdat een mensenleven in een dictatuur niet in tel is, is meedogenloze machtsuitoefening in de vorm van massale inzet van kanonnenvlees geen probleem. Massale sterfte ten gevolge van milieuproblematiek is evenmin verontrustend. Massale verliezen zijn slechts een kwestie van statistiek, niet van verdriet. Dus kent een dictatuur geen milieuproblemen en slechts helden. Een dictatuur kent trouwens helemaal geen problemen. Ook dat is een kwestie van hersenspoeling.

Door de overheid gewenst gedrag vertonen is het veiligst. Vooral je ware gevoelens niet tot uitdrukking laten komen in je gelaatsuitdrukking! Stel je voor dat een camera dat zou registreren. Dat zou een ramp zijn. Dus vooral niet opvallen. Vooral de schijn ophouden. Niet jezelf zijn, maar de door de overheid gewenste rol spelen in de maskerade getuige de partijcongressen vol claqueurs, rijen uniforme applausmachines in plaats van mensen met een eigen mening. Absolute gehoorzaamheid als norm en hoogste ideaal. Vrijheid bestaat niet, alleen dwang: ‘Befehl ist Befehl’.

Indien zij maar vermoeden dat je niet langer politiek correct bent, kijken vrienden en familieleden opeens straal langs je heen op straat. Alsof ze je niet kennen, bang als zij zijn zelf niet voor politiek correct te worden aangezien. Vervreemding van jezelf en van anderen, een van de pijnlijke gevolgen van psychologische beïnvloeding door middel van hersenspoeling, maken intermenselijke contacten oppervlakkig en breekbaar. Hersenspoeling maakt nog veel meer kapot:
hersenspoeling, vervalste in-forma-tie, misvormt een volk, voor vele generaties in plaats van met brede informatie aan de veelzijdige vorming van mensen bij te dragen.

Kritiek?

Waar angst en zelfcensuur een tweede natuur zijn, laat je het wel uit je hoofd kritiek op de politiek te uiten. Dat wekt de indruk dat bijna iedereen het met de gevoerde politiek eens is. Maar als er vrije verkiezingen zouden zijn, zou men het wanbeleid hard afstraffen, massaal de regering wegstemmen. Samenscholingen en protesteren zijn echter verboden. Men kent alleen door de overheid georganiseerde demonstraties, waaraan men verplicht moet deelnemen, op straffe van …. Proteststemmen of ergens tegen stemmen kent men niet. Men kan alleen massaal stemmen voor wat de partij gewenst acht. Niet wie stemt telt, maar wie de stemmen telt.

Minderheden kent men niet. Men kent alleen heel het volk enthousiast geschaard rond de partij. Alleen de overgrote meerderheid telt. Leden van etnische minderheden bestaan officieel niet, worden gediscrimineerd, ja zelfs vervolgd. Seksuele minderheden bestaan ook niet. Wie geen monogame hetero is heeft een groot probleem. Wie een afwijkende mening heeft of (seksueel) van de meerderheid afwijkend gedrag vertoont is volgens de autoriteiten gek. Zo iemand loopt elk moment het risico te worden gearresteerd en jarenlang in een gevangenis, een psychiatrische inrichting of een concentratiekamp te verdwijnen om te worden heropgevoed. Het risico daar te worden vermoord is eveneens levensgroot aanwezig. Je houdt je dus wel gedeisd. Je verstopt je diepste wezen voor de buitenwacht, die continu waakzaam is en kan toeslaan. Je laat nooit het achterste van je tong zien. Je leert vooral zorgvuldig te wikken en te wegen alvorens iets te beweren. Wie is de ware mens achter dat politiek correcte masker?

In feite is je land één grote gevangenis gedomineerd door een achterhaald feodaal systeem. Wie naar het buitenland vertrekt is een landverrader. Je moet dus wel heel veel lef hebben, wil je kritiek uiten of de moeizame situatie ontvluchten richting een onbekende toekomst. Ook daar zit niemand op je te wachten. Het leven in Rusland, China, Noord-Korea, Cuba etc. is uitzichtloos voor wie geen politiek correcte massamens is, maar een vrij individu wil zijn.

Ondanks allerlei pogingen om de burgers in een bepaalde richting te veranderen, is de hersenspoeling slechts ten dele geslaagd. Enthousiaste, loyale burgers te kweken is immers mislukt. Het volk stemt met de voeten: door de kantjes er af te lopen in plaats van hard te werken.

Tussen schijn en werkelijkheid gaapt een diepe, onoverbrugbare kloof. Een maatschappelijk systeem met zoveel negatieve aspecten is vroeg of laat tot mislukken gedoemd, ondanks alle repressie, omdat een mens zich nu eenmaal niet laat dwingen, laat staan hersenspoelen.

Noten

^[1] George Orwell, 1984, hoofdstuk 1.
^[2] Bron: A cartoon showing the process of brainwashing — Cesarleal
^[3] Bron: Paar im Gespräch (c. 1885) — Simon Glücklich
^[4] George Orwell, 1984, hoofdstuk 1.
^[5] Bron: Big Brother is Watching You — Frederic Guimont, affiche
^[6] Bron: Uyghur human rights demonstration protest (2015) — foto Elvert Barnes, bij het Witte Huis, US
^[7] Bron: Mihrigul Tursun, a young Uighur mother says she was tortured and subjected to other brutal conditions — foto D.A. Peterson/U.S. State dep., one of the “re-education” camps in China’s Xinjiang