Angkor Wat en Angkor Thom
Marie-Claire Marx, verslag en foto’s
Cambodja, Siem Reap, 22-24 mei 2013
Marcel was door Population Council uitgenodigd voor een internationaal congres in Siem Reap.
Wij logeerden in Sokha Angkor Resort, een 5-sterren hotel dicht bij het oude centrum van Siem Reap gelegen. Het hotel bleek een heel groot zwembad te hebben. Alhoewel men in Cambodja niet over een verfrissende duik kan spreken — het water is warm — was het heerlijk om te zwemmen, ‘s morgens in alle vroegte of ‘s avonds na een vermoeiende dag.
Van die gelegenheid heb ik geprofiteerd om voor de 8ste keer de Angkortempels te bezoeken.
Er worden dit jaar maar liefst 4 miljoen bezoekers voor de tempels verwacht. In de laatste jaren is hard gewerkt aan de restauratie van tempels en aan het veiliger maken om de hoger gelegen terrassen van de tempels te bereiken. De oorspronkelijke stenen trappen zijn zeer steil, smal en hoog. Op handen en voeten diende men naar boven te klimmen, wat ik 10 jaar geleden gedaan heb. Nu heeft men over de stenen trappen houten trappen met veilige leuningen gebouwd. Een trap telt al vlug vijftig treden zodat men bij bezoek aan tempels al snel 1.000 treden of meer in een dag beklommen en afgedaald heeft.
De moesson
Mei is een erg warme maand. Bovendien is het regenseizoen begonnen zodat het erg vochtig kan zijn. Bij 36°C heb ik de tempels bezocht. Daarbij viel mijn keuze op de belangrijkste tempels die goed bereikbaar zijn vanuit Siem Reap.
Nationaal Museum in Siem Reap
Op 24 mei bezocht ik het Nationaal Museum in Siem Reap. Het is een ware verrijking zich te laten meevoeren in het Khmerrijk. Via audio kan men goede uitleg krijgen maar ook kaarten en teksten helpen de cultuur van het Khmerrijk te verstaan.
In de eerste zaal is een grote verzameling boeddhabeelden te zien. Dan duikt men in de geschiedenis van het Angkorrijk in chronologische volgorde.
Er is een zaal met uitleg over het ontstaan van het Khmerrijk, een galerij met goden en het geloof van de Khmers, een galerij met de belangrijkste koningen uit de Angkor-periode, een van de grootste beschavingen op aarde.
Veel aandacht is besteed aan Angkor Wat en Angkor Thom.
Beelden uit de tempels zijn hier ondergebracht. Merkwaardig is de afbeelding van een snor op vele beelden. Koningen en goden zijn behangen met gouden sieraden die in steen gegraveerd zijn.
Veel ontbrekende koppen van goden en demonen van de ‘churning of the sea’ bij de poorten van Angkor Thom zijn in het museum te zien.
Khmerrijk of Angkorrijk, Kambuja-desa
Van de 9de-15de eeuw, bloeiperiode tussen 9de-13de eeuw)
Het Khmerrijk was een beschaving op het vasteland van Zuidoost-Azië met als machtscentrum het westen van het huidig Cambodja.
Tot het Khmerrijk behoorde Cambodja maar ook delen van Laos, Thailand en Vietnam. Bovendien werden schattingen betaald door Maleisië en Birma.
De macht van de Khmer-koningen begon niet met Angkor in de 9de eeuw.
Voor die tijd waren er machtige nederzettingen in de streek. Het belangrijkste van deze koninkrijken was bij de Chinezen bekend als ‘Funan’ wat ‘berg’ in het oud Khmer betekent. De zuidelijke punt van Vietnam, de zuidkust van Cambodja en de Mekong-delta met als belangrijke haven Oc Eo maakten deel uit van het koninkrijk Funan. Door zijn strategische ligging was Funan belangrijk voor Chinese en Indische handel.
De Borobudur
In 802 verklaarde Jayavarman II zich onafhankelijk van Java en riep zichzelf uit tot chakravartin of koning van de wereld en tot devaraja of god-koning op de heilige berg Phnom Kulen. Als jongeling zou hij aan het boeddhistische hof van de Shailendras (lords of the Mountain) in Midden-Java zijn opgegroeid. Een belangrijk bouwwerk van de Shailendra dynastie is de Mahayana boeddhistische tempel Borobudur of tempel op de berg, gebouwd tussen 750 en 850 op Midden-Java.
Jayavarman II was de grondlegger van het Khmerrijk. In alle namen van de koningen komt ‘varman’ voor wat staat voor beschermheer.
Niet alle koningen waren even succesvol. Er werden oorlogen gevoerd met rivaliserende machten in Vietnam, Thailand en Myanmar.
De bloeiperiode van het Khmerrijk
Tijdens de bloeiperiode van het Khmerrijk van de 9de tot de 13de eeuw was Angkor, heilige stad, het machtigste en welvarendste rijk in Zuidoost-Azië. Niet alleen beschikten de Khmers over zeer vruchtbare gronden maar zij waren ongeëvenaarde architecten.
Belangrijk is de bouw van waterreservoirs of barays met hydraulische systemen en de aanleg van kanalen waardoor irrigatie van de landerijen mogelijk was. De barays of meren zijn handmatig gegraven. Het water diende als bevloeiing voor de vruchtbare velden.
Bovendien blonken de Khmers uit in kunst en cultuur. Steden en tempels werden gebouwd. Alleen de tempels gebouwd in duurzaam materiaal hebben de eeuwen getrotseerd. Huizen en kastelen in hout opgetrokken zijn verdwenen.
De hoofdstad van het Khmerrijk werd regelmatig verplaatst. Dat verklaart de bouw van tempels op meerdere plaatsen in het land zoals Phnom Kulen, Roluos, Koh Ker, Lopburi in Thailand, Prasat Preah Vihear gebouwd tussen 889 en 1152 door een opeenvolging van zeven Khmerkoningen op de grens tussen Thailand en Cambodja, Angkor Wat, Angkor Thom.
Cultuur en religie in het Khmerrijk waren een mengeling van het uit India overgekomen hindoeïsme en boeddhisme met de oorspronkelijke Zuidoost-Aziatische religies waarin voorouderverering een belangrijke rol speelde. Elke koning had een god waarmee hij zich persoonlijk verbond.
De meeste tempels zijn toegewijd aan de hindoegod Shiva.
Theravada boeddhisme
Na het hindoegeloof ging Cambodja in de 15de eeuw over op Theravada boeddhisme.
Alle hindoetempels werden als boeddhatempels in gebruik genomen en vaak aangepast. Hoofden van hindoegoden werden vervangen door hoofden van boeddha’s.
Dat gebeurde ook met het beeld van Vishnu.
Angkor Wat is gewijd aan de hindoegod Vishnu
Angkor Wat is toegewijd aan de hindoegod Vishnu terwijl bij de Bayontempel van Angkor Thom boeddhistische en hindoeïstische iconen voorkomen.
Naast Shiva en Vishnu was ook de hindoegod Brahma belangrijk.
Deze goden Brahma, Vishnu en Shiva vormden een drie-eenheid. De drie-eenheid van het leven zijn groeien, bloeien en verwelken.
Brahma, de lotus en Hamsa
Brahma is de god van alles, schepper van het heelal. Zijn rijdier is Hamsa, een gans, symbool van kennis. Brahma is de priester van de goden en wordt meestal voorgesteld met een baard die op wijsheid duidt. Hij zit of staat op een lotus. Zijn vier gezichten kijken in de vier windrichtingen.
Hij wordt vaak voorgesteld in sculpturen laag op de muren maar er zijn vrijwel geen tempels aan hem gewijd zijn.
Vishnu, Laxmi en de Garuda
Vishnu is een belangrijke hindoegod die zowel bewaarder als bewaker is van leven. Zijn vrouw Laxmi is de godin van rijkdom en voorspoed. Vishnu wordt meestal met vier armen afgebeeld. Zijn attributen zijn een schelp, een strijdknots, een lotusbloem die vruchtbaarheid symboliseert en een schijf die staat voor de zon.
Zijn rijdier is een Garuda, half mens half arend.
Vishnu kan verschillende gedaantes aannemen zoals o.a. Narshingha, half mens half leeuw, Rama, Krishna en Boeddha.
Shiva, Parvati en Ganesha
De belangrijkste hindoegod is Shiva. Hij is tevens schepper als vernietiger. Hij is een almachtige god.
Hij wordt vaak afgebeeld met een drietand die verleden, heden en toekomst symboliseren. Het 3de oog op Shiva’s voorhoofd geeft aan dat hij alwetend is.
Zijn vrouw is Parvati en hun zoon Ganesha. Shiva’s rijdier is Nandi, een stier.
De scheppingskracht van hindoegod Shiva wordt aanbeden als een lingam.
Bij de hindoes staan Yoni en Shiva voor de principes van man en vrouw en de hele schepping.
Vaak wordt de drie-eenheid van de hindoegoden afgebeeld in een Shiva Lingam. De basis is een vierkant en stelt Brahma-Pitha voor. Hij is de schepper en kijkt in vier richtingen. Het middenstuk is achthoekig en stelt Vishnu-Pitha voor[3]. Hij is de beschermer.
Het bovenste gedeelte, het deel wat aanbeden wordt, is cilindrisch en stelt Shiva-Pitha voor als een vuurvlam die zowel de verwoestende als de opbouwende macht van de god weergeeft.
Tijdens een ritueel wordt water of melk over de lingam gegoten. Yoni is de rand rondom de lingam en vangt de geofferde vloeistoffen op.
Volgens een legende uit het heldenepos de Ramayana zou het water van de Ganges vanuit de hemel door de dikke haren van Shiva in kleine stroompjes naar de aarde gevloeid zijn en de heilige rivier Ganges op aarde gevormd hebben.
Angkor Thom
De versterkte stad Angkor Thom werd door de grootste bouwheer van het Angkorrijk, Jayarvarman VII, gebouwd tijdens de laatste decennia van de 12de eeuw en de eerste decennia van de 13de eeuw na de val van Angkor Wat in de strijd tegen Chams (Moslims).
Na het dieptepunt in het midden van de 12de eeuw kwam er met de regering van Jayavarman VII een wonderbaarlijke omslag.
Tijdens zijn vrij lange regeerperiode van ongeveer 40 jaar breidde hij het rijk uit. De belangrijkste monumenten die tijdens zijn regering gebouwd werden zijn: Bayon tempel met Terrace of the Elephants en Terrace of the Leper King, Ta Prohm, Preah Khan, Chapel of the Hospital.
Daarnaast werden talrijke paleizen, paviljoens en huizen in hout gebouwd, wegen met pleisterplaatsen werden aangelegd, 102 hospitalen stonden ter beschikking van zijn onderdanen.
De vele huizen, ziekenhuizen en paleizen in hout opgetrokken zijn alle verdwenen.
De talrijke tempels in baksteen, lateriet en zandsteen opgetrokken, hebben de eeuwen getrotseerd.
Angkor Thom is een grote stad
Angkor Thom is een grote stad van 9 km² en is omringd door hoge muren met 5 toegangspoorten waarvan de zuidpoort en de Victory Gate de belangrijkste zijn. Bovendien was er rondom de stad een 100 m brede slotgracht waarin krokodillen leefden.
Vanuit Siem Reap rijdt men eerst langs de indrukwekkende tempel Angkor Wat.
Omwille van de lichtinval is het beter ‘s morgens Angkor Thom te bezichtigen en ‘s middags Angkor Wat.
De zuidpoort geeft toegang tot Angkor Thom.
Olifanten staan toeristen op te wachten om hen rond te rijden in de ommuurde stad. Indrukwekkend zijn de goden, deva’s en duivels, asura’s[4] die een naga[5] als koord gebruiken en de ‘churning of the sea’ uitbeelden.
Aan een zijde van de weg staan de goden, aan de andere zijde de duivels. Helaas ontbreken veel hoofden door de vernielingen tijdens oorlogen. De toegangspoort bestaat uit 3 torens met gezichtshoofden. Driekoppige olifanten met lotusbloemen in hun slurf versieren de poorten. Talrijke apsara’s, goddelijke danseressen, en goden zijn als decoraties aangebracht in bas-reliëfs.
Hart van Angkor Thom: de Bayon tempel
In het hart van Angkor Thom ligt het belangrijkste bouwwerk, de Bayon tempel, een boeddhistische tempel met hoofdingang naar het oosten.
Vrijwel alle tempels hebben de ingang op het oosten wat staat voor leven. Indrukwekkend zijn de 54 gezichtstorens met elk 4 gezichten (= 216 gezichten).
De optelsom van de cijfers geeft ons telkens het heilige getal 9.
Naast boeddhistische iconen zijn er ook talrijke hindoeïstische elementen:
- De tempel is gebouwd op een heuvel, dat is een hindoeïstische invloed.
- De tempel heeft een ronde centrale toren met 8 ingangen die de 8 spaken van het boeddhistisch wiel afbeelden, het achtvoudig pad.
- De tempel heeft een ronde vorm en is niet door een muur omringd maar door open zuilengalerijen.
- De gezichten zouden een voorstelling zijn van Avalokiteshvara, een bodhisattva die de compassie van alle boeddha’s belichaamt.
- Anderen zeggen dat de gezichten de koning uitbeelden die naar alle windrichtingen kijken als teken van zijn macht.
- Nog anderen beweren dat het de uitbeelding is van hindoegod Brahma die altijd met vier gezichten afgebeeld wordt.
- In nissen op de muren stonden boeddhabeeldjes. De meeste beeldjes zijn later vernield of omgevormd tot hindoegoden.
De 54 gezichtstorens
Van de 54 gezichtstorens zijn er op dit ogenblik 37 gerestaureerd. Het is alsof er een eeuwigdurende glimlach ligt op de sereen stenen gezichten met vrijwel gesloten ogen.
Op iedere gezichtstoren is een lotus gebeeldhouwd.
De Bayon tempel was een labyrint van kapellen en heiligdommen rond een centraal heiligdom waarin een kolossaal boeddha beeld wat op een slangentroon gezeten was, stond. Dat beeld is vorige eeuw in stukken teruggevonden en gerestaureerd. Het is nu tentoongesteld in een apart paviljoen niet ver van de Bayon tempel.
De balustrades zijn naga’s die hun kop als een brede waaier opsteken.
Sculpturen geven de heldendaden en het dagelijks leven weer
Opmerkelijk zijn de talrijke bas-reliëfs van apsara’s of goddelijke danseressen en celestial maiden of hemelse vrouwen. Vermoedelijk zijn de sculpturen van celestial maiden afbeeldingen van de twee koninginnen, vrouwen van de koning.
Jayavarman VII was eerst gehuwd met Jayaravadevi, evenals de koning een vurig aanhangster van Mahayana boeddhisme, maar huwde na haar dood met de oudere zus Indradevi. De vrouwelijke sculpturen zijn getooid met kronen en overladen met juwelen.
De mensen waren vrijwel allen ongeletterd. Daarom was het belangrijk door middel van sculpturen de heldendaden en het dagelijks leven weer te geven.
De onderste galerij van de tempel heeft vele bas-reliëfs. Oorlogstaferelen zoals waterslagen tegen de Cham, een Khmer leger in optocht en de koning gezeten op een olifant worden uitgebeeld.
Circustaferelen, afbeelding van dieren, markttaferelen, koken in open lucht zoals het grillen van vis, jagen, hanengevechten, vissen en krokodillen maar ook vrouwen met kinderen en een bevalling zijn te zien op de muren.
Zeker is dat de tempel rijk versierd was. Khmers hielden van goud. Vaak zijn de juwelen in steen gegraveerd.
Terrace of the elephants
Een ander groots bouwwerk van Jayavarman VII is het Terrace of the Elephants wat vermoedelijk zijn naam kreeg dankzij de parade van olifanten met Khmer mammoets die in de basreliëfs voorkomen.
Het is gebouwd voor de Phimeanakas tempel, een lateriet en zandsteen piramide uit laat 10de, begin 11de eeuw en de Baphuon tempel, een tempelberg uit het midden van de 11de eeuw.
Achter het terras lag eveneens het paleis van de koning en een waterreservoir Sras Srei dat nu meestal droog staat.
Het terras heeft een lengte van ongeveer 350 m, 14 m breedte en is 2,5 m hoog. Wat nu overblijft is een lange wandelweg over het terras en de talrijke basreliëfs van olifanten maar ook van garuda’s en narshinga’s of narasingha’s, half mens half leeuw, afbeelding van Vishnu.
Naga’s zijn bovennatuurlijke wezens en hebben als natuurlijke vorm die van een grote oerslang. Zij kunnen andere vormen aannemen zoals van een draak. Hun grote vijanden zijn de garuda’s. Naga’s nemen vaak de functie van bewaker op zich. De naga’s, zevenkoppige slangen die regenbogen vertegenwoordigen, dienen over de hele lengte van het terras als balustrade.
Was het toeval dat in de lucht zich een grote regenboog aftekende door de breking van het licht als door een prisma?
De opbouw van organische bouwmaterialen op het terras is verdwenen.
Het terras kijkt uit naar het oosten naar het centrale plein dat diende voor publieke ceremonies en parades van troepen en spelen.
Vanaf het terras kon de koning met zijn hofhouding zijn zegevierend leger zien terugkeren wat via de Victory Gate, gelegen tegenover de hoofdtrap naar het terras, triomfantelijk binnen marcheerde. De Victory Gate is zoals de zuidpoort in de vorm van 3 gezichtstorens versierd met 3-koppige olifanten, Airavata van de Indra god. Ook hier staan goden en demonen opgesteld met naga’s als immens koord.
Vijf trappen geven van het centrale plein toegang tot het terras. Bovenaan iedere trap staan 2 zittende leeuwen met hun muilen iets geopend. Zij zijn symbolen van de koninklijke macht.
Aan weerszijden van de weg naar de Victory Gate zijn drie Khleangs of opslagruimten gebouwd in baksteen. Zij dateren uit de 11de eeuw en zijn hindoe.
Vermoedelijk hadden de Kleangs een andere functie. Ze kunnen gediend hebben als receptie of als logement voor edelen en ambassadeurs.
The Terrace of the Leper King
Noordelijk van het Terrace of the Elephants ligt het Terrace of the Leper King. Dit terras is zo genoemd naar de kopie van het beeld van de lepra koning. Het origineel staat in het Nationaal Museum in Phnom Penh.
Het beeld van de lepra koning zou een afbeelding kunnen zijn van Yama, ook Dharmaraja genoemd, god van de dood.
Hier is een dubbele muur gebouwd. Via een trap kan men afdalen en de goed bewaarde basreliëfs bewonderen. Opmerkelijk zijn twee paarden met vijf hoofden, Uchchaisrava, die voortkwamen uit de ‘Churning of the Ocean of Milk’ en door de god Indra geclaimd werden. Afbeeldingen van naga’s, strijders, koningen, goddelijke vrouwen, apsara’s, garuda’s en olifanten versieren rijkelijk de muren.
Vermoedelijk is hier Mount Meru uitgebeeld en lag deze plaats ten noorden van het paleis Val Prah Men, de plaats waar koninklijke crematies plaatsvonden.
De crematie van koning Norodom Sihanouk vond ook plaats ten noorden van zijn paleis in Phnom Penh op de plaats Veal Mean Meru.
Baphuon tempel
Zoals al vermeld ligt de Baphuon tempel achter The Terrace of the Elephants. Deze tempelberg dateert uit het midden van de 11de eeuw en was gewijd aan de hindoegod Shiva.
Het is door zijn afmetingen een imposante tempel van 100-120 m en een hoogte van 34 m zonder de centrale toren. Een lange weg met aan beide kanten water voert naar de tempel. Prachtige sculpturen van dieren zijn te zien. Het is de moeite om de vele trappen naar het 3de terras te beklimmen voor het prachtige uitzicht op de natuur.
Zoals alle hindoetempels werd ook deze tempel een boeddhistische tempel in de 15de eeuw. Een enorm beeld van een liggende boeddha werd op de 2de verdieping op het westen toegevoegd. Dit verklaart de instorting van een deel van de tempel en de toren aan die zijde. De ‘reclining boeddha’ is slecht bewaard.
De restauratie van de tempel begon in de jaren 50 van de 20e eeuw maar moest stop gezet worden door de machtsovername door de Khmer Rouge en het Pol Pot regime. Pas in 1995 werd de restauratie herbegonnen.
Sinds 2011 is de Baphuon tempel voor bezoekers toegankelijk.
Het is een prachtige wandeling door de natuur naar het Sras Srei waterreservoir wat droog stond en de overblijfselen van de Phimeanakas tempel die ooit met een gouden toren zou bedekt geweest zijn. Het was de hindoetempel van koning Jayavarman V gebouwd in lateriet en zandsteen.
Ta Prohm tempel
Via de Victory Gate verlaten wij Angkor Thom en rijden door prachtige natuur met hoge bomen naar andere tempels.
We bereiken Ta Prohm door koning Jayavarman VII gebouwd. Het was een tempel voor boeddhisten en Brahmanen die opgedragen was aan zijn moeder.
Een gelijkaardige tempel Preah Khan was opgedragen aan zijn vader.
Via een gezichtspoort leidt een pad tussen hoge bomen naar de verhoogde stenen weg met naga’s als brugleuningen om uiteindelijk de tempel te bereiken.
Banyan boom
Grote delen van deze tempel zijn overwoekerd door de jungle. Immense kapokbomen, die 70 m hoog kunnen worden en wurgvijgen overwoekeren de tempel. Wurgvijgen, familie van de ficus, hebben lange luchtwortels. Eeuwenoude bomen zijn met de gebouwen vergroeid en gigantische boomwortels kronkelen zich als reuzenslangen om de tempel heen en doen de muren scheuren. Enerzijds worden de muren uit elkaar gedrukt door de boomwortels, anderzijds behoeden de boomwortels het in elkaar storten van de rotsblokken waardoor de muren overeind blijven.
De wurgvijg wordt ook banyan-boom genoemd en is de boom waaronder boeddha zijn ‘verlichting’ ontvangen heeft.
Sinds de ontdekking van de tempel door Fransen in 1860 heeft men de tempel en jungle ongemoeid gelaten. Nu echter is men begonnen aan de restauratie. Sommige bomen zullen verwijderd worden.
Volgens inscripties in Sanskriet op zuilen weet men dat Ta Prohm een grote tempel was waaraan 18 hogepriesters en 615 dansers verbonden waren. De tempel bood ruimte aan 12.500 mensen.
De tempel vergaarde een aanzienlijke rijkdom van goud, parels en zijde. Bovendien waren er 260 beelden van goden.
Prachtige basreliëfs zijn te vinden op de muren van de tempel zoals de afbeelding van goden, apsara’s en celestial maiden. Naga’s ontbreken ook hier niet.
De Ta Prohm tempel was de locatie voor de film Tomb Raider met Angelina Jolie.
Sinds 1992 staat de tempel op de lijst van Werelderfgoed van UNESCO.
Angkor Wat
Deze tempel is de afspiegeling van het aards paradijs.
Angkor Wat is een hindoetempel die in het midden van de 12de eeuw gebouwd werd door koning Suryavarman II.
Het is het grootste religieuze bouwwerk ter wereld en de grootste piramide met verdiepingen op het Zuidoost-Aziatische vasteland. De maximale hoogte van het monument bedraagt 65 m en het beslaat een oppervlakte van 1 km².
De tempel is omgeven door een slotgracht die maar liefst 190 m breed is. De slotgracht is een voorstelling van de wereldoceanen. De toegangsbrug over het water is een brede stenen, lange weg waarvan de brugleuningen bestaan uit een 7-koppige slang, naga.
Eens binnen de muren van Angkor Wat heeft men een adembenemend zicht op de immense tempel. De reflectie van de tempel in de vijvers aan beide zijden van de stenen wandelweg is overweldigend, vooral bij zonsopgang.
Twee bibliotheken bij de vijvers trekken de aandacht. Zij zijn recentelijk gerestaureerd.
Het is bijna ½ km over een stenen weg met naga’s als brugleuningen voor men de tempel bereikt.
In tegenstelling tot de meeste tempels is deze hindoetempel niet aan Shiva gewijd maar aan Vishnu. Bovendien is de ingang niet op het oosten maar op het westen.
- Dat verstevigt de theorie dat Angkor Wat een mausoleum zou zijn want het westen staat voor dood terwijl het oosten voor leven staat.
- De theorie van een mausoleum wordt versterkt door het feit dat de basreliëfs op het 2de terras tegen de wijzers van de klok in bekeken worden, gebruikelijk bij oude hindoe begrafenisrituelen.
- Er zijn meerdere theorieën om te verklaren waarom de hoofdingang op het westen ligt. De hindoegod Vishnu slaapt altijd met zijn voeten naar het oosten en zijn hoofd naar het westen.
- In de hindoeïstische kosmologie woont Vishnu in het westen van het universum.
Mount Meru
Angkor Wat is een tempelberg die Mount Meru uitbeeldt, het hart van het heelal en de woonplaats van de goden in de hindoemythologie. Op het bovenste terras staan 5 torens waarvan de vier laagste de hoeken van een vierkant vormen en de middelste toren 65 m boven de grond reikt.
In de boeddhistische, hindoeïstische en jain-mythologie is Mount Meru een heilige berg, het centrum van het heelal[7].
Vermoedelijk wordt verwezen naar Mount Kailash, wat kristal of kostbaar juweel van sneeuw in hindi betekent. De berg wordt ook Mount Meru genoemd en is gelegen in Tibet. Met een hoogte van 6.718,2 m is de berg de bron van de langste rivieren in India.
De hindoes geloven dat Mount Kailash of Mount Meru de woonplaats is van de god Shiva die op de top van de berg woont, maar ook voor de boeddhisten is dit een heilige plaats.
Ook god Indra, god van oorlog, onweer en regen, houder van de bliksem, woont op de berg Meru. Hij rijdt op een reuzenolifant, Airavata met drie koppen. De berg is het pad naar de stad van Indra en het pad naar de sterren waar de dode zielen stonden te wachten op wedergeboorte.
De vier kleinste torens zijn een weergave van de continenten en de oceanen terwijl de middelste toren het huis is van de hindoegoden. Hier stond ooit een groot beeld van de hindoegod Vishnu. Nu staan er boeddhabeelden die in de 4 windrichtingen kijken.
Tempelgalerij
Tevens is Angkor Wat een tempelgalerij. Maar liefst 2.000 goden en danseressen zijn afgebeeld. Goden met hun rijdieren zijn vaak te zien in de sculpturen.
Het meest bijzondere zijn de basreliëfs op het eerste terras aan de vier zijden van de tempel aangebracht. Over een lengte van 800 m en een hoogte van 2 m worden in deze basreliëfs verhalen verteld uit beide hindoeïstische heldendichten, de Ramayana (over prins Rama, zijn broer Lakshmana en zijn vrouw Sita) en de Mahabharata (over de strijd tussen de de Kaurava’s en de Pandava’s families, neven van elkaar) en met verhalen over het hof en de historische optocht van het leger van koning Suryavarman II tegen de Cham (moslims).
De voorstelling van de ‘The Churning of the Ocean of Milk’
Een van de beroemde basreliëfs is ‘The Churning of the Ocean of Milk’.
De 91 duivels — asuras — worden aangemoedigd door de 21-koppige koning Ravana en de 88 goden — devas — worden aangemoedigd door de aap-god Hanuman. Beide groepen willen het levenselixer van onsterfelijkheid — Amrita — aan de oceaan onttrekken.
Daarbij wordt gebruikgemaakt van de honderdkoppige slang Vasuki die rond de berg Mandala of Mount Meru, die als staaf dient, gewikkeld is.
De duivels staan aan de kant van de kop en de goden aan de kant van de staart.
Om beurten trekken zij het koord (te vergelijken met een gigantische food processor).
Vishnu staat tussen de goden en demonen met onder hem een schildpad — een incarnatie van Vishnu — die de berg op zijn rug draagt om te voorkomen dat de berg zinkt.
Ongeveer 1.000 jaar gaat het karnen van The Ocean of Milk door. Daarbij komt uiteindelijk niet alleen Amrita vrij maar ook vele waardevolle dingen zoals edelstenen, apsara’s of goddelijke danseressen, de maan, de zon, het 5-hoofdig paard, de 3-koppige olifant en meerdere goden.
De kop van het serpent geeft gif af en dreigt het water te vergiftigen. De god Shiva redt de creatie door alle gif op te drinken. Vandaar zijn blauwe nek.
De goden winnen uiteindelijk het levenselixer.
In tegenstelling tot de meeste tempels is deze hindoetempel niet aan Shiva gewijd maar aan Vishnu. Bovendien is de ingang niet op het oosten maar op het westen.
- Dat verstevigt de theorie dat Angkor Wat een mausoleum zou zijn want het westen staat voor dood terwijl het oosten voor leven staat.
- De theorie van een mausoleum wordt versterkt door het feit dat de basreliëfs op het 2de terras tegen de wijzers van de klok in bekeken worden, gebruikelijk bij oude hindoe begrafenisrituelen.
- Er zijn meerdere theorieën om te verklaren waarom de hoofdingang op het westen ligt. De hindoegod Vishnu slaapt altijd met zijn voeten naar het oosten en zijn hoofd naar het westen.
- In de hindoeïstische kosmologie woont Vishnu in het westen van het universum.
Het laatste oordeel met de god Yama
Een ander belangrijk basreliëf is het laatste oordeel met de god Yama, god van de dood, als rechter. Het is een uitbeelding van 37 hemelen met luxueus leven in paleizen in de bovenste panelen en 32 hellen met scenes van straffen en lijden in de onderste panelen.
De veroordeelden worden naar de lagere regionen gebracht waar zij door folteraars gestraft werden, zoals het breken van botten of het pijnigen met nagels of het in de boeien geslagen worden of opgehangen worden. Ook aborteren van vrouwen is uitgebeeld.
Het 2de terras bestaat uit galerijen die rond 4 symmetrische vijvers gebouwd zijn. De rode kleur op de zuilen en de zoldering doet vermoeden dat veel van de rijke versiering verdwenen is.
Apsara’s en lotusbloemen zijn rijkelijk voorzien op de zoldering en de zuilen.
Talrijke boeddhabeelden staan langs de muren opgesteld.
Eens stonden op dit terras ruim 1.000 boeddhabeelden.
Noten
[1] Bron: Karta Angkor Wat area
[2] Bron: Flag of Cambodia
[3] Acht is een symbolisch-kosmisch begrip bij de Oudegyptische priesters van Hermopolis. Het religieus centrum werd achthoekig voorgesteld en symboliseerde een viertal dualiteiten van mannelijke en vrouwelijke aard. Het boeddhisme kent het Achtvoudig Pad.
[4] Asura’s behoren in de hindoeïstische mythologie tot een groep machtzoekende goden die soms onterecht als demonen worden bestempeld. De asura’s waren tegen de deva’s.
[5] Een slang gelijkend op een cobra, vaak met meerdere koppen, 7 of 9. Naga’s met 7 hoofden worden vaak als bewakers afgebeeld en vormen balustrades op de wegen naar de tempels zoals in Angkor Wat.
[6] Plattegrond Angkor Wat tempel met de slotgracht
[7] De heilige berg mag men niet verwarren met de 2de hoogste berg van Tanzania dicht bij Arusha gelegen, een van Afrika’s mooiste vulkanen met een hoogte van 4.566 m.
