Evert Wagenaar
Wat betreft de redactionele pagina over de Kabbalah en de Boom des Levens, wil ik graag enkele aanvullende opmerkingen maken, die tot doel hebben om duidelijk te maken dat er verschillende uitgangspunten bestaan die de principes van Kabbalah willen belichten. Daarnaast is het mijn voornemen deze publicatie als de aanvang te zien van een serie verkenningen over Kabbalah in het algemeen en de christelijke Kabbalah in het bijzonder.
De visie die in de redactionele pagina is gebruikt, is typisch herkenbaar als die van de chassidim. Uiteraard is daar niets mis mee, zeker als het gaat om de praktische toepasbaarheid van de Kabbalah en de ontwikkeling van onze spiritualiteit.
Zoals bij zovele esoterische stromingen vinden we ook binnen de Kabbalah verschillende vormen. Je zou dan kunnen denken aan de gnostische Kabbalah, aan de christelijke Kabbalah, de streng joodse Kabbalah, de chassidische en tenslotte ook aan wat je zou kunnen noemen de oer-Kabbalah. Naast vele overeenkomsten vinden we ook verschillen die het gevolg zijn van de verschillende gezichtspunten die van oudsher onderdelen vormden van de genoemde stromingen.
Oer-Kabbalah
Met deze publicatie wil ik mij vooral richten op de Oer-verschijning van Kabbalah, zoals zij is ontstaan uit de joodse eerste tempeltraditie en de vroegste christelijke traditie. Zij vormen de mystieke bron van de verschillende modernere vormen van Kabbalah.
Dat geldt voor vrijwel elke vorm van Kabbalah, de een wat meer dan de ander, maar zonder de mystiek geen Kabbalah. Dat geldt zelfs voor de streng joodse Kabbalah zoals je deze ziet in Amerika, waar ook geld, status en entertainment een rol speelt.
Deze publicatie begint daarom niet bij het verschijnen van de Zohar in 1288 te Cordova in Spanje, maar gaat veel verder terug in de tijd. Een tijd die je wellicht de periode van de mondelinge Kabbalah zou kunnen noemen.
Je kunt dat ook terug vinden in het verhaal over het ontstaan van de Zohar, waarin ons wordt verteld dat de schrijver van dit belangrijkste Kabbalistische werk Moshe de Leon zijn inspiraties op mystieke wijze ontving via Rabbi Simon ben Yochai, die destijds als banneling in de woestijngrotten de joodse religie volgens de oorspronkelijke eerste tempeltraditie van Salomo uitdroeg. We bevinden ons dan in de eerste twee eeuwen van onze jaartelling, de periode waarin zowel joden als christenen moeten vluchten om in woestijngrotten hun religie vorm te kunnen geven.
Joden zowel als christenen moesten zich verbergen; de christenen omdat zij de navolgers waren van de opstandige bedrieger Jezus de Nazareeër en de joden, omdat zij vast bleven houden aan de eerste tempeltraditie.
Daar hoor en lees je niet veel over.
De eerste en de tweede tempeltraditie
Waar gaat het over? Het gaat over het onderscheid tussen de eerste en de tweede tempeltraditie. Een onderscheid dat tot op de dag van vandaag nog steeds geldt.
De eerste tempeltraditie
De eerste tempeltraditie stamt uit 700-600 jaar v.o.j., waar koning David de opdracht kreeg een tempel te bouwen te Jeruzalem ter vervanging van de draagbare tabernakel. Uiteindelijk was het niet David, maar Salomo die deze opdracht vervulde en een tempel liet bouwen die volledig in overeenstemming was met de instructies van God, Jahweh.
Het kenmerk van deze tempel was dat ze niet alleen volledig conform deze Goddelijke instructies voor de afmetingen, de materialen en de te gebruiken sacrale voorwerpen was gebouwd, maar dat ook de Heilige zelf permanent in deze tempel aanwezig was in de vorm van de Shekinah, de Goddelijke aanwezigheid, die in de woestijn als een wolk verscheen boven de tabernakel. Deze aanwezigheid maakte de tempel tot een waarlijk Godshuis, waar de gelovigen ‘aangeraakt’ werden, zodat de Shekinah een levende ervaring werd.
Deze tempel wordt circa 300 jaar later door de Babyloniërs vernietigd en de joodse clerus wordt verbannen naar Babylon, waar ze dienst moesten doen in hun tempels. Daar leerden de joodse Levieten de kennis van de Babylonische goden en tempelpraktijken.
De tweede tempeltraditie
Circa 150 jaar later mochten de Levieten weer terugkeren uit hun ballingschap, terug naar hun joodse roots. Maar inmiddels waren zij zodanig omgeturnd dat hun eigen traditie niet meer in tel was. Zij lieten Jahweh voor wat Hij was en begonnen een min of meer eigen Godsdienst door de oorspronkelijke vormen te vermengen met de Babylonische invloeden. Zo werd onder andere de Thora kritisch doorgelicht, waarbij vooral alles wat te vrouwelijk was naar de zin geschrapt werd.
Ook werd er gesleuteld aan de Godsnaam, waarbij het uitspreken van Jahweh (YHVH) verboden werd. In plaats daarvan werd de naam Adonai (Heer) ingevoerd. Hiermee werden de geheime krachten van de oorspronkelijke Godsnaam vergeten en werd uiteindelijk ook de aanwezigheid van God als de Shekinah vergeten. Concreet betekent dit ― tot op de dag van vandaag ― dat de Shekinah niet langer binnen het joodse volk aanwezig is en dat het Heilige der Heiligen in de door de heidense romeinse koning Herodes inmiddels herbouwde tempel, leeg is. En dat is nog steeds zo.
Ook de tweede tempel werd verwoest en tot groot verdriet van de huidige orthodoxe joden niet meer herbouwd. Daarmee is de Shekinah, de Goddelijke aanwezigheid uit het hart van het Joodse geloof verdwenen, zodat er alleen een exoterische buitenkant overblijft. En nog steeds zien we het resultaat daarvan:
strijd, oorlog, landje pik, onderdrukking in naam van Adonai die immers het aan de voorvaderen beloofde land heeft toegezegd.
Verzet tegen de tweede tempel traditie
De joden die zich niet aan deze tweede traditie onderwierpen werden vervolgd. In die zelfde tijd verschijnt Jezus als Christus en zoon van God, die wordt veroordeeld als bedrieger en ter dood veroordeeld aan het kruis. Ook zijn volgelingen worden vervolgd en deze beide groepen vinden elkaar in hun verzet tegen de tweede tempel traditie, met als belangrijkste strijdpunt de afwezigheid van de Shekinah.
Wat houdt dat strijdpunt in?
De Shekinah is niets minder dan de vrouwelijke, dus ontvankelijke, vorm van God (YHVH). Het gaat om de gevoelde aanwezigheid van de Heilige, die symbolisch tot uitdrukking wordt gebracht door het Heilige der Heiligen als de bovenste ruimte van de tempel van Salomo. Deze ruimte is door middel van een sluier afgesloten en mag alleen door een gezalfde hogepriester worden betreden. Daarmee was de hele tempel een symbool geworden, een levend symbool met de levende aanwezigheid van God, de Shekinah.
De Boom des Levens
Wij mensen, wij zijn ook een tempel, een levende tempel, die net zo goed is opgebouwd volgens de zelfde Goddelijke instructies. We vinden deze instructies op perfecte wijze terug in het model van de Boom des Levens. Wanneer wij deze instructies gaan gebruiken als leidraad voor ons bestaan, dan zijn wij ook deelgenoten geworden van die eerste tempeltraditie. Kabbalah en haar prachtige mystieke vormen van de Boom des Levens helpen ons daarbij.
Daarbij gaat het er niet om mooie lijstjes met de technische beschrijvingen ‘van buiten’ te leren, maar we moeten die Boom des Levens in onszelf voelen, hoe die Boom een levende ervaring wordt in ons bestaan. Natuurlijk is kennis daarvoor onontbeerlijk, maar slechts als middel en niet als doel.
Dit alles begint bij de onderste sephirah ― malkuth ― de sephirah die verbonden is met de aarde en die in ons de verblijfplaats is van de Shekinah.
In malkuth komen de drie bomen bij elkaar, de drie bomen die tezamen de hele Boom des Levens vormen:
- de linkerboom, de boom van gerechtigheid en differentiatie;
- de rechterboom van wijsheid, liefde en barmhartigheid en
- de middenboom, de boom van het bewustzijn, van middelaarschap, zodat hemel en aarde verbonden worden en de aarde een weerspiegeling wordt van de hemel.
Wanneer de mens in staat is de Boom des Levens in zijn/haar levende ervaring te verwezenlijken zal deze mens de zin van het leven als Gods beeld en gelijkenis hebben gerealiseerd.
Daarmee zal deze mens de in de schepping voorziene taak op zich kunnen nemen: middelaar te zijn tussen hemel en aarde en de schepping te voltooien. De nieuwe mens en de nieuwe aarde zullen verschijnen. En dat de Shekinah terugkeert en haar plaats inneemt op de middenboom en in malkuth. Zodat het hemels huwelijk in de innerlijke mens tussen moeder Binah en dochter Shekinah in malkuth kan gaan plaatsvinden, waardoor de Zoon ― Christus in ons ― in tiphereth daadwerkelijk middelaar wordt tussen hemel en aarde, het paradijs.
Noten
[1] Bron: Tombe van Rabbi Shimon Bar Yochai – foto Israël Zeller, Meron, Israël
[2] Bron: Boom des Levens (1652) ― Athanasius Kircher
[3] Bron: Tree of Life Kabbalah Hebrew ― Image result for spelling in Hebrew letters of Malkuth, @pngkit.com
