Maria en haar wiegekind

Een 1400 jaar oud Kerstverhaal

Machteld Roede

Bron: verscheen tevens in Civis Mundi Digitaal # 73, 2018-12

Al neemt de secularisatie toe, met kerstmis wordt nog altijd het zoete geboorteverhaal verteld en er verschijnen weer vele mooie afbeeldingen van het kindeke en zijn devote jonge moeder Maria.
Wereldwijd wordt ook zij aanbeden, hoewel de Bijbel weinig over haar vermeldt.

Er is echter een 1400 jaar oud liefdevol verhaal over haar jeugd en opvoeding, haar uitverkoren zijn, haar zwangerschap en bevalling, en haar wonder wiegekind, dat spreekt om zijn moeder te verdedigen bij de beschuldiging van onkuisheid.
Luister maar…

De jeugd van Maria

“Toen zei de vrouw van Imraan: Mijn Heer, ik heb een meisje gebaard. En ik heb haar Maria genoemd en ik stel haar en haar nakomelingen onder Uw bescherming tegen de vervloekte satan.
De Heer nam haar met welbehagen aan [ze werd gewijd aan de tempel en verblijft daar] en zorgde dat ze goed opgroeide.
Hij vertrouwde Zacharias (Zakkaria) de zorg voor haar toe.
Telkens als Zacharias haar in het heiligdom bezocht vond hij voedsel bij haar.
Hij zei: O Maria, waar heb je dat vandaan?
Zij zei: Het komt van God. Hij geeft mateloos aan wie Hij wil”.

Zwangerschap

“Toen zeiden engelen: O, Maria, God heeft jou uitverkoren en je rein gemaakt. Hij heeft jou uitverkoren boven de vrouwen van de hele wereld. God brengt je blijde tijding. Zijn naam zal zijn: de Messias, Jezus, zoon van Maria, geëerd in deze wereld en in het hiernamaals, waar hij zal behoren bij wie dicht in Gods nabijheid zijn. In de wieg en als volwassene zal hij tot de mensen spreken, en hij zal een van de rechtvaardigen zijn.
Zij zei: Mijn Heer, hoe kan ik een zoon krijgen, terwijl geen man mij nog heeft aangeraakt en ik ben geen onkuise vrouw.
Hij sprak: Zo schept God wat Hem behaagt. Wanneer Hij iets beslist, zegt Hij daartoe slechts: ‘Wees’ en het wordt. … Als gezant van God zal hij [Jezus] zeggen … dat ik blinden zal genezen en melaatsen genezen en doden levend maak, met Gods toestemming. Vreest dus God en gehoorzaamt mij. Dit is een juiste weg.
Dus werd zij zwanger van hem en trok zich terug naar een afgelegen plek”.

Bevalling

“En de smarten van de bevalling dreven haar naar de voet van een palmboom. Zij riep: Ach, was ik maar gestorven en volstrekt vergeten.
Toen riep Gods boodschapper Gabriël: Treur niet. Jouw Heer heeft een beekje aan je voet doen ontstaan. Schud de stam van de palmboom naar je toe, dan zullen verse, rijpe dadels op je neer vallen. Eet en drink en verfris je ogen”.
[Onderzoek toont aan dat het eten van dadels zwangere vrouwen een snellere ontsluiting geeft en minder bloedverlies].

Pratend wiegekind

“Toen droeg zij haar kind naar haar volk.
Zij zeiden: O Maria, je hebt echt iets ongepasts gedaan. Je vader was toch geen slechte man en je moeder toch geen onkuise vrouw.
Zwijgend wees Maria naar haar kindje.
Zij zeiden: Hoe kunnen wij met een wiegekind spreken?
Kleine Jezus sprak: Ik ben de dienaar van God. Hij heeft mij het boek gegeven en mij gekozen als profeet. Hij heeft mij gezegend voor altijd. Hij heeft mij opgedragen mijn moeder te gehoorzamen. Hij heeft mij noch een onderdrukker noch een slecht mens gemaakt. Vrede zij met mij op de dag dat ik geboren werd, en de dag dat ik sterf, en de dag dat ik tot leven word opgewekt.

Dat was Jezus, de zoon van Maria. En dit is het ware woord”.

Toelichting

Velen zijn verbaasd te vernemen dat bovenstaande teksten komen uit de Koran, soera (hoofdstuk) over Imraan (Amram) en soera Maryam (Maria). Ik gaf een combinatie van verschillende vertalingen. Omdat de volgorde van de soera’s daarin nogal uiteenloopt heb ik de nummering van de soera’s en de verzen weggelaten.
Kader Abdolah (2008, p. 7) schreef bij zijn heel eigen vertaling van de Koran:

“Het is onmogelijk om de Koran te vertalen; de schoonheid van Mohammeds taal gaat in dat proces verloren”.

Vrome moslims erkennen dan ook vertalingen van de Koran niet.
De Koran was vooral bedoeld om te worden voorgedragen. Reciteren van de Arabische teksten — met de juiste klemtonen, toonhoogtes en pauzes — is een kunst; voor wie zich openstelt ernaar te leren luisteren al versta je geen woord, rustgevend als de oude Gregoriaanse gezangen.

Ook in andere soera’s worden Maryam (Maria) en Isa (Jezus) meermaals genoemd.
Jezus is een belangrijk profeet voor Moslims. Over Maria staat in de Koran duidelijk meer dan in het Nieuwe Testament.

In de Brieven wordt ze nooit met name genoemd en in Handelingen slechts een keer. Haar naam komt niet voor in het Johannes evangelie en in Marcus eenmaal. Wel is ze duidelijk aanwezig bij Matheus en Lucas.
De Bijbel noemt haar ouders niet, wel kort haar tante Elisabeth, de moeder van Johannes de Doper. Evenmin is Maria’s jeugd in de Bijbel besproken.
Pas in de eerste eeuwen van het Christendom kwamen er meer en meer legendes over Maria.

Hier is een voortzetting in te zien van de vroegere vereringen van vrouwengodinnen, zoals van de Egyptische Isis. Afbeeldingen van haar met haar zoontje Horus doen denken aan Maria met kindeke Jezus, van Isis met echtgenoot Osiris en hun Horus aan Maria en Jozef met de kleine Jezus.
Pas vanaf de Middeleeuwen wordt Maria wijdverbreid zeer vereerd.

Bron

De hierboven weergegeven Korantekst heeft vrijwel zeker als bron het rond 145 geschreven Proto-Evangelie van Jakobus ‘Genesis Maria, Apokalupsis Iakoob’ (De afkomst van Maria, openbaring van Jacobus), waarin Maria de hoofdfiguur is, niet Jezus. Een apocrief boek, dus niet opgenomen in de erkende lijst van heilige Christelijke geschriften.

Het is zeker niet ondenkbaar dat de profeet Mohammed deze Jakobus tekst kende.
Naast de vele verzen over Maria vertoont de Koran meerdere parallellen met de Talmud en de Bijbel, zoals de verzen over Ibrahim/Abraham, Musa/Mozes, Nuh/Noach, Yusuf/Jozef, Ajoeb/Job, Yaqub/Jacob, Talut/Saul of Dawoed/David.
Dit opperen is voor Moslims echter een godslastering. Want evenals aan Mozes, is Gods heilig woord direct aan Mohammed geopenbaard.

Mohammed

In tegenstelling tot Jezus is Mohammed (circa 571–632) een historische figuur waarvan meerdere feiten zijn vastgelegd. Hij was een — naar men zegt knappe en buitengemeen charismatische — geslaagd zakenman, met veel contacten met de omwonende Joden en Christenen.
Hij was met de verschillende religies uit zijn tijd bekend. Zo verzette hij zich fel tegen de vele openbare afgodsbeelden en voerde het monotheïsme in, dat al bestond bij het Jodendom.

Hij trouwde als 25-jarige de 15 jaar oudere weduwe Khadija, een zelfstandige zakenvrouw, en was duidelijk tegen een aantal extreem vrouwonvriendelijke gebruiken uit die tijd, zoals het diepgaand besnijden, maar dit terzijde.

Hij leefde aanvankelijk in zijn geboortestad Mekka, waar hem naar verluidt vanaf 609 door engel Djibriel (Gabriël) Gods woord werd geopenbaard; pas na zijn dood na veel overleg op schrift gesteld.

In Mekka, waar hij aanvankelijk niet als profeet maar als dichter werd gezien, had hij slechts een kleine aanhang. De Mekkaanse soera’s zijn poëtisch, gaan over God, het paradijs, dag en nacht, de hemel en de sterren, en over Maryam.
Na zijn verdrijving rond 622 uit Mekka naar Medina, waar hij een leidinggevend staatsman en krijgsheer werd, worden de soera’s meer prozaïsch en dikwijls fel en oorlogszuchtig; als passages in het Oude Testament.

Conceptie

De conceptie van Jezus door de maagd Maria is een wonder, althans voor de meeste Christenen. De maagdelijke geboorte is officieel vastgelegd op het concilie van Nicea (325) en Constantinopel (381) en wordt door vrijwel alle kerken onderschreven.

Als bioloog weet ik dat het nooit een geval van parthenogenese (parthenos (Gr) = maagd) geweest kan zijn. Bij een aantal lagere diersoorten komt dit voor, bij de mens zeker niet. Maar stel dat, dan zou dit resulteren in een kind met dezelfde chromosomen set als de moeder, dus met twee X-chromosomen, dus een meisje. Maar jezus was een man…

De vele schilderijen waarop kindeke Jezus in alle glorie zijn blote piemeltje toont en zijn besnijdenis als Joods jongetje acht dagen na zijn geboorte in de tempel (Lucas 2:21) illustreren dat Christus de manlijke XY-chromosomen set bezat. Dat kan alleen na bevruchting door een XY-bevattende spermacel. Hoe kwam die Maria’s vagina binnen?

Het Nieuwe Testament laat zich nauwelijks over de conceptie uit.

Alleen Lucas 1:35 schrijft:

“De Heilige geest zal over Maria komen … en … de kracht van de Allerhoogste zal haar overschaduwen”.

Ook Mattheus 1:20 stelt kort dat Maria’s kind verwerkt werd door de Heilige Geest. Later kritisch Bijbel onderzoek vindt (zeer kort samengevat) de vraag niet zo essentieel.
Het is geen biologische maar een religieuze, ontologische kwestie, en Jozef van Nazareth wordt wel als de biologische vader genoemd; dit maakt ook het terugvoeren via de vaderslijn van Jezus’ afstamming tot koning David (Mattheus (1: 1-17) aannemelijker.

Voor Moslims is echter het idee dat Allah een biologische zoon zou hebben een absolute gruwel.
Koranverzen ontkennen meermaals nadrukkelijk een vaderschap.
In de sjahada — de geloofsbelijdenis die een van de vijf zuilen van de islam vormt, dagelijks in de gebeden wordt opgezegd, en na uitspreken iemand tot moslim maakt — staat dan ook:

“La illaha Il’Allah — Neen, er is geen god dan God”.

En Maryam werd op de normale manier zwanger. Haar conceptie wordt zowel in de soera Imraan als de soera Maryam genoemd.
In de Koran worden vaker bepaalde zinnen op uiteenlopende plekken herhaald. Dit zou een educatieve achtergrond hebben; de veelal analfabete toehoorders konden zo de inhoud van de vele melodieuze voordrachten beter herkennen en onthouden.

In soera Imraan staat slechts:

“Wanneer Hij iets beslist, zegt Hij daartoe slechts: ‘Wees’ en het wordt.”

Soera Maryam is explicieter:

“God zond zijn geest Gabriël naar haar en hij deed zich voor als een aantrekkelijke man.
Zij zei: Ik zoek bij de Erbarmer bescherming tegen jou, als je godvrezend bent.
Hij zei: ik ben slechts de boodschapper van jouw Heer: Dat ik jou een zuivere jongen zal schenken.
Zij zei: Mijn Heer, hoe kan ik een zoon krijgen, terwijl geen man mij nog heeft aangeraakt en ik ben geen onkuise vrouw.
Hij zei: Zo is het. Uw Heer heeft gezegd: Voor mij is het gemakkelijk. Het geschiedde opdat Wij hem tot teken mogen maken voor de mensen, een genade van Ons. Het is een voldongen feit.
Toen ontving zij hem, en trok zich met hem terug op een afgelegen plaats”.

Kader Abdolah (2008, p. 94) schrijft zonder meer:

“De Engel wist Maria over te halen, verleidde haar achter de dadelbomen en maakte haar zwanger”.

We moeten tekstuele of biologische discussies over en een al dan niet kuise, maagdelijk gebleven Maria laten rusten. Het breekt de devote sfeer.
En ons laten betoveren door het midwinterfeest van de terugkeer van het licht, want dat was en is Kerstmis al sinds prehistorische tijden.
En genieten wanneer daarna meteen al zo merkbaar de dagen weer gaan lengen…

Noten

^[1] Bron: Geboorte van Maria, Oekraïens icoon (rond 1675)
^[2] Bron: Maria wordt gevoed door een dadelpalm (16^e eeuw) ― kunstenaar onbekend, Turkije
^[3] Bron: Maryam en Isa (datum onbekend) ― kunstenaar onbekend, Perzische miniatuur
^[4] Bron: (beginpagina) Surah Al-Maryam ― hoofdstuk 19 uit de Koran – Arabisch-Engelse vertaling
^[5] Bron: Isis voedt Horus (664-332 v.o.j.) ― Louvre museum, Département des Antiquités égyptiennes
^[6] Bron: Mohammed met aartsengel Djibriel (Gabriël, 1307) ― auteur onbekend, miniature illustration on vellum from the book Jāmiʿ al-tawārīkh (literally “Compendium of Chronicles” but often referred to as The Universal History or History of the World), by Rashīd al-Dīn Faḍlullāh Hamadānī, published in Tabriz, Persia; Edinburgh University Library, Scotland.
^[7] Bron: Spermacellen
^[8] Bron: Besnijding van Jezus door Luca Signorelli (rond 1500) ― Luca Signorelli The national gallery, Londen
^[9] Bron: Dadels aan een palmboom ― foto Stan Shebs