Infanticide, kindermoord bij mens en dier – 4

Met aandacht voor femicide

Machteld Roede

Infanticide 1 – Infanticide 2 – Infanticide 3 – Infanticide 4

China

In 1979 voerde de Volksrepubliek de strikte éénkindpolitiek in om de bevolkingsgroei af te remmen. Burgers hadden de verplichting om gezinsplanning volgens de wet te beoefenen. Overal hingen posters met een vader, moeder en één kind. Een koppel met meer dan één kind liep een groot risico op een boete of een andere zware straf. In fabrieken werd regelmatig gecontroleerd of een vrouw met al een kind wel regelmatig menstrueerde. Bleek ze weer zwanger te zijn, dan werd ze direct onderworpen aan een verplichte abortus. Ook waren er vele gedwongen sterilisaties. In 2015 werd overgegaan tot een tweekindpolitiek; sinds 2021 geldt een driekindpolitiek.

De schatting is dat als gevolg van de bevolkingsbeperkende maatregel tussen 1979 en 2015 twee tot vierhonderd miljoen geboortes zijn voorkomen. Wel zijn de censusgegevens niet volledig doordat op het Chinese platteland veel geboortes niet werden genoteerd. De lokale overheden hadden vaak geen mogelijkheden of zin om het gezinsplanningsbeleid streng door te voeren.

Femicide in China

De uitgesproken sekse ongelijkheid in het China is bekend. Hoewel hun positie sinds de opstand van 1949 verbeterde, bleven de oude patriarchale tradities van de mannelijke suprematie het leven van meisjes en vrouwen beheersen. De leringen van filosoof Confucius (vijfde eeuw v.o.j.) versterkten het denkbeeld van de vrouw als een inferieur wezen.

Vanwege de grote voorkeur voor een zoon zijn vanaf 1979 decennia lang jaarlijks minstens 500.000 meisjes geaborteerd op grond van hun geslacht, kort na de geboorte gedood, te vondeling gelegd, of al snel totaal verwaarloosd waardoor ze binnen een jaar stierf.

De Chinese censusgegevens tonen de miljoenen vermiste dochters.^[1]Er zijn schattingen dat er tussen 1980 en 2000 een 8,5 miljoen, tussen 1990 en 2010 zo’n 15 miljoen meisjes daadwerkelijk “verdwenen”.

Opmerkelijk is de scherpe toename van geregistreerde meisjes boven de tien jaar, en nog duidelijker boven de vijftien, omdat meisjes tot hun tienerjaren veelal niet werden geregistreerd. Wat ook de ware cijfers zijn, het was een schrikbarend fenomeen.

Het trok de aandacht van demologen, economen en sociologen dat de jaarlijkse Chinese seksratio’s bij de geboorte zo aanzienlijk afweken van het wereldwijde gemiddelde van 105 op 100. Zo werden in 2010 118 jongetjes werden geregistreerd op 100 meisjes. Het aantal geboren meisjes per 1000 geboren jongens daalde van 972 in 1901, 934 in 1981, tot 927 in 1991.

Zelf bezocht ik in 1995 diverse markten op het platteland. Meerdere koopvrouwen hadden hun baby’s op hun rug op een matje naast zich liggen. In China krijgen zuigelingen al heel jong een zindelijkheidstraining. Ze dragen broekjes die het kruis geheel vrijlaten. Dit maakt het mogelijk het kindje regelmatig boven de goot te houden om hun behoefte te doen. Mijn waarnemingen hebben uiteraard geen enkele statistische waarde. Maar in al de open broekjes waar ik langs liep was een kleine penis te zien. Ik wees er soms glimlachend naar, stak mijn duim even op, waarop de moeder me supertrots toelachte.

De veranderingen in de wet om twee, later drie kinderen per familie toe te staan hebben niet geleid tot de bedoelde babyboom om de snelle vergrijzing tegen te gaan. De geboortecijfers blijven laag. In 2022 en 2023 kromp de Chinese bevolking.

India

India, het op één na dichtstbevolkte land ter wereld, is nog steeds het gevaarlijkste land voor meisjes en vrouwen. Zij zijn het mikpunt van schadelijke tradities en gebruiken. Zij lopen het grootste risico om slachtoffer te worden van (seksueel) geweld, de grootste kans om verhandeld te worden als seks- of huisslaaf, ja, om vroegtijdig te sterven.

De Indiase houding ten opzichte van meisjes en vrouwen is opmerkelijk. India is immers een van de weinige landen met een al duizenden jaren ononderbroken godinnenverering. Het aanzien van hun godinnen, zoals van de verre van ingetogen godin Kali, nam nog toe in het latere hindoeïsme.

Verkrachting

Het risico op verkrachting is groot. In 2012 stierf in New Delhi een 23-jarige studente aan haar zware verwondingen, nadat ze in een rijdende bus door vier mannen werd verkracht, gemarteld, en vervolgens voor dood de bus uitgegooid, samen met haar vriend.

Voor het eerst vroegen woedende Indiërs met grote demonstraties en protesten op meerdere plekken in het land massaal aandacht voor de achtergestelde positie van en de stroom gewelddadigheden tegen vrouwen en het gebrek aan strafvervolging van de daders. Er kwam een strengere anti-verkrachtingswet. In april 2018 verkondigde een presidentiële maatregel dat op verkrachten van iemand onder de twaalf jaar de doodstraf zou staan. In maart 2020 werd voor het eerst in jaren de doodstraf voltrokken door ophanging van de vier verdachten uit 2012.

Het misbruik blijft echter doorgaan. In 2022 registreerde de politie 31.516 meldingen van verkrachting, 20 procent meer ten opzichte van 2021. Zomer 2024 zijn er 100 meldingen per dag; het getal ligt zeker hoger; veelal wordt niet gerapporteerd. Augustus 2024 trok grote aandacht de brute groepsverkrachting en dood door verstikking van een vrouwelijke arts in een collegezaal. Overal in India legden artsen en verpleegkundigen het werk voor 24 uur neer.

Terzijde. Pas op voor een brave beschuldigende vinger. Ook in de Westerse wereld, in Nederland, is verkrachting een veelvoorkomend, maar niet uit te roeien kwaad.

Mortaliteit meisjes

India is zeker ook geen veilige plek voor kleine meisjes. Van de ruim twee miljoen kinderen onder de vijf jaar die er volgens Unicef jaarlijks sterven door gebrek aan basale gezondheidszorg vormen meisjes de meerderheid. India heeft één van de hoogste percentage van vrouwelijke kindersterfte ter wereld.

Een Indiaas meisje in de leeftijd van 0 tot 5 jaar loopt bijna 100% meer kans om te sterven dan een Indiase jongen. Na het spenen lopen de kleine wezentjes van weinig waarde een reële kans om te sterven door verwaarlozing, gebrek aan de juiste voeding en zorg. Getallen over ondervoeding in bijvoorbeeld Punjab toonden duidelijk een groter aantal zwaar ondervoede peutermeisjes dan jongens.

Rapporten meldden, trouwens ook voor Afrikaanse landen, minder gezondheidszorg voor meisjes. Ondanks het feit dat ze, mede gezien hun zwakkere conditie, meer en ernstiger ziek zijn dan de jongens. In ziekenhuizen in Delhi werden twee keer zoveel jongens opgenomen; ze kregen een betere en tijdige behandeling.

Het is een kwestie van prioriteiten. Tijd en geld zijn schaars, dus worden niet besteed aan dochters. Laat hen maar vroegtijdig leren te lijden en pijn te verdragen, wat nu eenmaal verbonden is aan hun lot….

Meisjes kregen dikwijls geen naam bij de geboorte. Waarom zou je, als ze toch de familie zo spoedig mogelijk verlaten om zo jong mogelijk te trouwen. Wat dit betekent voor een gevoel van eigenwaarde van het naamloze kleine ding.

Infanticide

Evenals in China werd op grote schaal de komst van een dochter voorkomen of ongedaan te maken. Statistieken meldden 122 sterfgevallen van meisjes onder 1 jaar tegenover 100 van jongens. Gegevens van volkstellingen tonen duidelijk een toenemende verschuiving in de seksratio sinds het begin van deze eeuw.

In India was infanticide echter geen gevolg van een opgelegde bevolkingspolitie. Meisjes boorlingen werden gedood om onder de zware plicht uit te komen van het betalen van een grote bruidsschat.

Gegevens van volkstellingen tonen duidelijk een toenemende verschuiving in de seks ratio sinds het begin van deze eeuw.

Pogingen van de regering om abortus te verbieden en moeders aan te moedigen hun meisjes beter te verzorgen te hadden weinig effect. Nog steeds worden meisjes zuigelingen gedood, hoewel het volgens de wet verboden is en formeel de bruidsschat niet meer verplicht is.

Door de technologie om al voor de geboorte het geslacht te bepalen steeg het aantal afbrekingen van de zwangerschap van een vrouwelijke foetus. Van de 8.000 abortussen in een Indiase kliniek waren er 7.997 van vrouwelijk geslacht.

Op het grote Internationale Vrouwencongres in Beijing in 1995 vroegen vrouwen uit India uitvoerig aandacht voor hun vele vermiste meisjes. Een Indiaas congreslid vertelde me dat haar man, een vooraanstaand gynaecoloog, weigerde abortussen uit te voeren om daarmee de komst van een dochter te voorkomen. Hij kon zich dit veroorloven omdat ze behoorden tot de hoogste kaste en werd daarom niet uit de beroepsgroep gezet.

Langetermijneffect

Zowel in China als India zijn nu de negatieve gevolgen voelbaar van de door de meisjes infanticide zwaar uit balans geraakte samenleving. Minder kleine meisjes betekent later minder bruiden. Vooral in China zijn er te weinig vrouwen in vruchtbare leeftijd. Mannen hebben moeite een partner te vinden. Huwbare vrouwen zijn zo zeldzaam geworden dat ze worden geïmporteerd. Er is zelfs verhaald dat een meisje met vier broers moest trouwen. En eindelijk wordt de waarde van althans jonge vrouwen ingezien.

Westerse wereld

In de huidige westerse wereld worden incidenteel jonge kinderen gedood. Het risico is het grootst wanneer de moeder jong en ongehuwd is of leeft met een jonge stiefvader. Er is geen duidelijk verband met het geslacht van het kind.

Al voor en tijdens de geboorte hechten moeder en kind en vervolgens piekt het knuffelhormoon oxytocine tijdens borstvoeding. Zo’n 10 procent jonge moeders mist echter het roze-wolk-gevoel en kan zich daar schuldig door voelen. Een postpartum of postnatale depressie kan heftig zijn. Of de omstandigheden, zoals een verstoorde relatie met de vader of de onmogelijkheid voor het kindje te zorgen. Hoe onvoorstelbaar het moge klinken, een vrouw die net is bevallen kan besluiten zich zo vlug mogelijk van het kindje te ontdoen.

Exacte getallen over opzettelijk overleden pasgeborenen zijn moeilijk te geven. De kans op ontdekking is niet zo groot. Een zuigelingskelet bestaat alleen nog maar uit kraakbeen en vergaat snel; sporen zijn vlug uitgewist. De omvang van babydood wordt daarom aangeduid als ‘dark number’ of ‘ongeregistreerde criminaliteit’.

Meer dan eens is het overlijden wat later dan pal na de geboorte het gevolg van paniek. Zoals wanneer een oppas of jonge stiefvader het aanhoudende gehuil van het kindje niet weet te hanteren. Het door elkaar rammelen van de baby, met botbreuken en ernstig hersenletsel tot gevold, kan fataal zijn. Zo’n reactie is uitzonderlijk voor de biologische vader. Aangetoond is dat zodra mannen de zorgtaak voor kinderen op zich nemen hun hormoonsystemen en brein zich aanpassen, waardoor ze minder agressief, en meer zorgzaam worden.

Nederland

In Nederland komen jaarlijks gemiddeld zo’n tien tot vijftien gevallen van infanticide aan het licht. Ook hier is een juiste schatting van een niet-natuurlijke dood niet te geven. De moeder heeft tijdens haar zwangerschap over het algemeen geen gebruik gemaakt van zwangerschapslessen of gesprekken met verloskundige en/of ziekenhuis.

Uitzonderlijk was het eind januari 2006 door spelende kinderen gevonden vastgevroren levenloze pasgeboren baby’tje, Sem Vijverberg genoemd. Na hernieuwde aandacht in de media en een met oog op ontdekking het door Xander de Buisssoné gezongen liedje Er is nog hoop, werd september 2022 een verbijsterde onderwijzeres gearresteerd. Door DNA-onderzoek was zij aangewezen als de biologische moeder van de vondeling. Zij blijft verklaren zich totaal niets van een zwangerschap, geboorte of moord te herinneren, ook in de rechtszaal november 2024.

Ook haalde de media het trieste verhaal van een Syrische vader die zijn veertien weken oude zoontje zo hevig aanpakte dat het jongentje niet meer te redden was. Bij de rechtbank is gewezen op een posttraumatisch stress stoornis bij de vader.

Het doden van oudere kinderen na seksueel misbruik valt buiten deze infanticide-beschouwingen.

Tot slot

Infanticide is een niet te onderschatten fenomeen in zowel de dierenwereld als bij de mens. Het is van oudsher bij vele culturen getolereerd om ondervoeding van de groep te verminderen.
Het klinkt buitengemeen cru — hoe triest het laten sterven van een ongeboren of pasgeboren meisje ook is — het kan een humane handeling zijn, wanneer zo wordt voorkomen dat een uiterst ongewenst meisje lijdt door ondervoeding en verwaarlozing, onbehandelde ziekten en pijn, zware kinderarbeid en misbruik, en veel te jong moederschap.

Noten

^[1] Zie: vice.com/nl/article/kzeaxv/wat-gebeurde-er-met-de-dertig-miljoen-verdwenen-meisjes-in-china, geraadpleegd op 18 december 2024.
^[2] Bron: Sex ratio at birth in mainland China, males per 100 females (1980–2010) — Poston, D.L., Jr., et al “China’s unbalanced sex ratio at birth, millions of excess bachelors and societal implications” Vulnerable Children and Youth Studies 6(4):314-20 doi:10.1080/17450128.2011.630428, geraadpleegd op 18 december 2024
^[3] Uit: One step forward, two back — India’s uneven progress in correcting gender imbalance (2017) — door Menaka Rao
^[4] B R Sharma and Nidhi Relhan, Misuse of prenatal diagnostic technology for sex-selected abortions and its consequences in India, December 2007, Public Health 121(11):854-60, DOI:10.1016/j.puhe.2007.03.004