Pionieren

Ivo Beenakker

Wijsheidsweb, 2019-01

Onder ‘pionieren’ wordt mijns inziens verstaan dwarsdenkers die duurzame energie-technologie actief ondersteunen, en die bestaande machtsstructuren in de fossiele energiesector uitdagen.

In mijn promotieonderzoek onderzoek ik in dat kader innovatieve beslissingsframes van ‘policy entrepreneurs’ voor de energietransitie in woonwijken in Arnhem, Culemborg, Nijmegen, Wageningen en Zutphen.

Hoe kunnen energiesystemen circulair, duurzaam, niet-fossiel, veerkrachtig en concurrerend worden ingericht in de woonomgeving?
Hoe kan de CO2-uitstoot worden beperkt, het gebruik van duurzame energiebronnen en sociale betrokkenheid in de wijk worden gestimuleerd door middel van slimme besluitvorming?
En, hoe kan een zelf te ontwikkelen besluitvormingstool de energie-transitie versnellen?

Transitie uitdagingen

Pionieren is uitdagingen aangaan. Ga maar na.

De fossiele energie-infrastructuur zit diep verankerd in onze besluitvormingssystemen. Ik zie geregeld dat marktpartijen de duurzaamheidstransitie vaak niet kunnen of willen maken.
Een onrendabele top, keiharde kostendruk, structurele marktonzekerheden en dus hoge risico’s, het niet beprijzen van negatieve externaliteiten en het collectieve karakter van energiesystemen, zorgen ervoor dat de markt tot dusver de energietransitie zeer gebrekkig tot niet organiseert.

Overheden hebben vaak gebrekkige kennis van energiesystemen. Verder is er bij overheidspartijen vaak angst voor politiek afbreukrisico, gewenning aan het ‘control frame’ waardoor er weinig institutionele ruimte is voor experiment, en gebrek aan financiële middelen om de energietransitie in de bebouwde omgeving te ondersteunen. Nationaal gezien gaat het fossiel vrij maken van alleen al de woonwijken om ongeveer 350 miljard euro!

Voor mijn artikel over innovatieve beslissingsframes ten dienste van de energietransitie, verricht ik interviews met bewoners, ondernemers, beleidsmakers, projectmanagers van energiecoöperaties, netwerkbeheerders en woningbouwcorporaties.
Deze actoren zijn betrokken bij Wijken van de Toekomst: een netwerk van ‘policy entrepreneurs’ die als doel hebben de energietransitie in de woonomgeving in Gelderland te versnellen.

Mijn respondenten zijn echte pioniers die al zoekende, experimenterend en actiegericht fossiele energiesystemen pogen te transitioneren naar duurzame energiesystemen. Daar ligt een besluitvormingsopgave aan ten grondslag.

Transitionele besluitvorming

Pionieren als levenskunst is dan ook besluitvormingspaden begaan die nog niet betreden zijn. Pioniers of ‘policy entrepreneurs’ in Wijken van de Toekomst nemen steeds vaker verantwoordelijkheid voor de opwek en distributie van duurzame energie.
Dat gebeurt vaak in samenwerking met lokaal ge-engageerde regime-spelers. De pioniers bespoedigen de energietransitie, want zij zoeken naar een nieuw machtsevenwicht in de organisatie van energiesystemen en het nemen van beslissingen. Er lijkt een stille, maar fundamentele transitie plaats te vinden. Een machtstransitie van markt- en overheidspartijen naar zelfbewuste en verantwoordelijke burgers die de eigen lokale energiesystemen organiseren. Een machtsverschuiving die oude fossiel-georiënteerde energiesystemen afbreekt en nieuwe duurzame energiesystemen opbouwt.

Pionieren is mijns inziens een vorm van bewust, reflectief en actiegericht leven met de welwillendheid om bij te dragen aan een duurzame samenleving.

Pionieren houdt in mijn optiek ook in het uitfaseren van dominante regimestructuren die niet meer duurzaam zijn.
Dat betekent voor mij niet-duurzame besluitvormingssystemen onder druk zetten, het adaptief vermogen van innovatieve actoren stimuleren en institutionele ruimte bieden aan pioniers.

Ik vind dat de fossiele energie-infrastructuur hét voorbeeld is van een gedateerde, vervuilende en vervreemde regime-structuur.
Pionieren is dan de zoektocht naar nieuwe duurzame energiesystemen in de bebouwde omgeving die schoon, veilig en concurrerend zijn en zekerheid bieden ten aanzien van de energielevering.

Noten

^[1] Bron: Zicht op Bergen (België)
^[2] Bron: Mijnwerkers in de steenkolenmijn