Marcel Reyners
Plempius Vobiscus Fortunatus – Academische carrière – anekdoten en faits divers – publicaties 1 – publicaties 2
Publicaties van Plempius vervolg (volgorde: datum van eerste publicatie)
5 De Fundamentis Medicinae Libri sex, acribologia Scholastica Accurati
1638.
Dit is zijn opus magnum, voor het eerst verschenen in 1638 bij Uitgeverij Zegers in Leuven en het beleefde drie herdrukken. De herdrukken hebben een ietsje ander titel meegekregen, nl Fundamenta Medicinae.
Het zou een van de duidelijkste en complete werken zijn van geneeskunde uit de 17e eeuw. Het boek verscheen in 1638, een jaar na Descartes’ ‘Discours de la Mėthode’. Hij was er hoogstwaarschijnlijk al klaar mee toen hij eerder in hetzelfde jaar zijn correspondentie met Descartes begon, maar een deel van die uitwisseling voegde hij toe aan het gepubliceerde boek
Hij droeg het werk op aan staatsman, ridder en voorzitter van de staatsraad Petrus Roose die Plempius beschermde tegen ijverzuchtige mededingers en de tegenwerking van hooggeplaatste personen.
Banga vat het zo samen:
“De titel Fundamenta, grondbeginselen, noemen anderen Institutiones of Algemene Leerstellingen en zouden het hele vak van de wetenschap overzien. Hij begint met de vier grondstoffen, hun onderlinge menging en werking. Daarna komen de temperamenten, de humorenleer, hygiëne, ziektenleer, de symptomen, met een uitgebreide verhandeling van de polsleer, het belang van urineonderzoek, en tenslotte voorschriften over behandeling, leefregels, purgeren, aderlaten, bloedzuigers, koppen en scarificaties..”
Alles zoals bekend van Galenus en zeker Avicenna, wiens Canon hij deels vertaalde.
In de tweede editie heeft Plemp een verdediging opgenomen van Daniel Vermost die een licentiaat studie volgde aan de Leuvense universiteit getiteld: ‘Breve Apologema adversus dicteria et ineptias cujusdam Kypourou’ (Korte verdediging tegen de verzinselen en onzin van Kyper).
Kyper beantwoordde dit geschrift met ‘Responsio ad Pseud Apologema, quod Vopiscus Fortunatus Plempius secundae editioni Fundamentorum suorum Medicinae subjungi curavit’, dat hij bij zijne ‘Institutiones Physicae’ heeft gevoegd.
“In eerste instantie vond ik de ontdekking (van Harvey) niet correct, wat ik in woord en geschrift heb vermeld, maar later heb ik dat zelf heftig verworpen en afgekeurd en er me in verdiept en mijn (eerste) zienswijze zelf afgewezen in die mate zijn Harvey’s denkwijzen overtuigend en terecht: ik heb ze zorgvuldig allemaal onderzocht door eigen dissectie bij levende honden en ze juist bevonden: moge dit eveneens een waarschuwing zijn voor de beroemde Walaeus[1], hoogleraar in Leiden”.
In het voorwoord van de laatste uitgave benadrukt Plempius nogmaals dat hij de theorieën van Descartes niet deelt want: “geen katholiek mens kan hiermee niet akkoord gaan.”
Deze uitgave eindigt met een uitgebreide index van zaken en (geneeskundige) termen, met aanduiding van pagina en kolom.
De auteur geeft onomwonden zijn mening over allerlei zaken zonder de Ouden noch de Modernen te sparen; hij houdt er buitengewone meningen op na zoals: dat ouderen op natuurlijke wijze kunnen verjongen en hij verwerpt met stelligheid Descartes’ doctrine die hij niet alleen vals acht maar ook in tegenstrijd met de religie.
De Engelse arts James Prim(e)rose haalt dit werk van Plemp volledig onderuit in zijn uit 1657 daterend: ‘
“De vernietiging van de grondslagen van de geneeskunde door Vopiscus Fortunatus Plempius, hoogleraar geneeskunde aan de Academie van Leuven. Waar vierhonderd van zijn fouten kort worden aangetoond door Jacobus Primirosius, doctor in de geneeskunde.”
6 Doctorum aliquot virorum in academia Lovaniensi judicia de philisophia Cartesiana S.L. et S.A.
1653
“Beoordeling van enkele artsen aan de Universiteit Leuven over de cartesiaanse filosofie SL en SA 1653.”
Gepubliceerd in de derde uitgave van de Fundamenta en geschreven in 1652, 21ste december. Door Broeckx aangegeven als apart boek.
7 Animadversio in veram praxim curandae tartianae propositam a doctore Petro Barba, Ferdinandi Cardinalis ac Belgii Gubernatoris archiatro
1642
Opmerkingen betreffende de correcte behandeling van derdedaagse koorts, voorgesteld door Dr. Pedro Barba, kamerheer van Zijne Koninklijke Majesteit en Zeer Doorluchtige Infant Ferdinand van Spanje en Goeverneur van België.
8 Antimus Coningius Peruviani pulveris Defensor repulsus a Melippo Protymo
1655
Zie hoofdstuk over Poeder van de kinabast, pulvis peruvensis, pulvis febrifugus, pulvis indicus, Jezuïetenpoeder, pulvis commitessae etc
9 Avicennae canonis liber primus et secundus ex Arabica lingua in latinam translatus. Leuven
1658
Het was Plempius die, samen met Welsch[2], als laatsten, (gedeelten uit) Avicenna’s Canon vertaalden.
Haller was vol lof over Plempius’ werk dat “getuigd van diens scherp oordeel en taai geduld”. (Juynboll). Ook Sudhoff in zijn ‘Kurzes handbuch Geschichte Medicin’ vond deze vertaling voortreffelijk.
Zoals Plempius in zijn voorwoord aangeeft, beschikte hij over talloze uitgaven, zowel in het Arabisch (een manuscript uit de bibliotheek van de Leidse universiteit, meegebracht uit het Oosten door zijn leraar Arabisch in Leiden Jacob Golius; een ander manuscript uit Aleppo via diens broer, en een “groot en magnifiek manuscript” meegebracht door Cornelius Verhaegen uit Constantinopel) alsook, uiteraard, een kopie van de allereerste vertaling uit het Arabisch naar het Latijn van de hand van Gerardus van Cremona.
Ondanks de dertig jaren die hij aan vertaling van de Canon besteedde, bevat het alleen Boek I en II en, uit Boek IV, slechts het eerste gedeelte.
Boek I beschrijft essentiële medische en fysiologische principes gebaseerd op Galenus’ geschriften, beschrijvingen van de anatomie, dieet en algemene therapeutische procedures. Dit boek is de basis van zijn Fundamenta, de cursus voor zijn studenten.
Boek II geeft een lijst van medische substanties in alfabetische volgorde en hun algemene eigenschappen.
Het eerste hoofdstuk van het vierde boek commentarieert de verschillende soorten van koortsende ziekten.
Volgens Tricot is deze vertaling, vergezeld van notities, een schitterend werk van ruim 600 bladzijden. Iedere sectie en vooral die van boek II krijgt apart notities die hij de titel ‘Scholium Plempii’ (opmerkingen van Plempius) gaf.
10 De affectibus capillorum et unguium tractatus
1662
Verhandeling over de aandoeningen van het haar en de nagels. Met name bijzondere uitwendige aandoeningen van het menselijk lichaam.
Dit werkje van 84 pagina’s in kleine druk beschrijft diverse aandoeningen met betrekking tot huis en nagels in XXX hoofdstukken. Ieder hoofdstuk begint met een kort overzicht van de behandelde onderwerpen. En, zoals de gebruikelijke volgorde, “a capite ad pedes”, van hoofd tot voeten.
Plempius toont zijn belezenheid en refereert ontelbare malen naar wat Hippocrates, Aristoteles en Galenus maar ook naar Ovidius, Cicero, Plautus, Plinius en vele anderen.
Hoofdstuk I betreft hoofd en hoofdhaar.
Hoofdstuk II handelt over de grijze haren
11 De togatorum valetudine tuenda commentatio
Brussel 1670
Vertaald door A. Kerkhoff met als titel:
HOE WORDEN WE GEZOND OUD?
EEN LEIDRAAD VOOR HEREN MET EEN ZITTEND LEVEN.
DOOR VOPISCUS FORTUNATUS PLEMP
Ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door
dr. A.H.M. Kerkhoff,
emeritus hoogleeraar aan de Universiteit Twente.
Enschede 2016
Zie voor volledige tekst:[3]
Van Houdt vermeldt dit “curieus” traktaat in zijn artikel ‘Over boeken en gezondheid, enkele gezondheidsboekjes uit de Nederlanden’
Verder vond ik via anet.be nog publicaties die Plempius betreffen:
1670 Beatus Petrus de Valle Rosia ordinis erem. S.P. Augustini […] Fortunatus Plempius […] poëta in collegio magni patris Augustini [c:stcv:12922667] – STCV. De Vlaamse bibliografie van het handgedrukte boek (anet.be)
1679 Calepinus anagramma, pelicanus […] Fortunatus Plempius […] poëta in collegio magni patris Augustini [c:stcv:12922679] – STCV. De Vlaamse bibliografie van het handgedrukte boek (anet.be)
1679 Beatus Fredericus Ratisponensis ord. erem. S.P. Augustini […] Fortunatus Plempius […] poëta in collegio magni patris Augustini
12 Munitio fundamentaorum medicinae Vopisci Fortunati Plempii adversus Jacobum Primerosium
Amsterdam, 1659
Dit werk is niet van Vopiscus maar van de hand van zijn neef Franciscus Pieterszoon Plempius
13 Loimagraphia, sive tractatus de peste
Amsterdam 1664
Dit werk werd ook ten onrechte aan Plemp toegeschreven (Broeckx en de Feller). Het is echter ook door zijn neef Franciscus Pieterz. Plempius geschreven.
Manuscripten en brieven
Volledigheidshalve moet worden vermeld dat van Plempius, buiten zijn gedrukte werken, vele manuscripten bekend zijn, bewaard in zeven volumes, beschreven in ‘Annuaire de Université Catholique de Louvain, 1863.’ door G. Monchamp.
Uit navraag bij bibliothecarissen van Leuven en Louvain-la Neuve blijkt, helaas, dat ze vernietigd zijn door de brand van de Universiteitsbibliotheek tijdens WO I.
Plemp hield er een ook uitgebreide briefwisseling op na.
Zo vermeldt Houtzager (1993) de briefwisseling met Descartes en van Beverwijck over de ontdekking door Harvey van de gescheiden bloedsomloop, een discussie die toen in alle hevigheid woedde:
“Wel gaf Plemp, na uitgebreid over dit onderwerp met Descartes en de Dordtse geneesheer Johan van Beverwijck gecorrespondeerd te hebben, in zijn boek een uitvoerige beschrijving van de experimenten door Harvey gedaan, maar zo zegt Plemp: “… sed rationem nullam video ab ipso productaquaenoscogat musteum hoc dogma accipere” (3) (… ik zie geen enkele reden, die ons dwingt deze kersverse leerstelling te aanvaarden).
In tegenstelling tot de vele geleerden in die tijd, die zich tegen de nieuwe leer van Harvey verzetten en in scherpe bewoordingen middels vlugschriften, disputationes en brieven hun fiolen van wetenschappelijke gramschap over Harvey uitstortten, is Plempius veel bezadigder en redelijker in zijn oordeel. Op aanraden van zijn Leidse confrater, de hoogleraar Johannes de Wale (1604-1649), heeft Plempius in Leuven zelf onderzoekingen aangaande de bloedsomloop verricht op levende honden.”
Met zijn collega Patin Guy, Doctor Regent en Decaan van de faculteit Geneeskunde van Parijs, Professor aan het Koninklijk College van Frankrijk wisselde hij diverse brieven, meestal in uiterst vriendelijke bewoordingen zoals bvb de aaanhef en einde van een brief gedateerd Parijs, de 28ste maart 1656 aangeeft:
“Au très distingué M. Vopiscus Fortunatus Plempius, docteur en médecine et professeur royal à Louvain.
Vôtre de toute mon âme, Guy Patin.”
Of een variant zoals in de brief van 27 juli 1656:
“Au très distingué M. Fortunatus Plempius, professeur royal de médecine à Louvain.
Guy Patin, votre entier dévoué.”
Bibliotheek van Plemp Tricot-Royer Joseph
Tenslotte een overzicht van zijn bibliotheek zoals beschreven door Tricot-Royer, die de bibliotheek “zijn wetenschappelijk arsenaal” noemt en “ons toelaat, na zo vele jaren, de ziel te peilen van een belangrijk persoon, aan wie niets vreemd bleef van wat zich in die tijd afspeelde.” De samenstelling immers geeft een idee van de persoon Plempius en over zijn belangstelling voor vele dingen en gebeurtenissen van die periode.
De cataloog van de publieke verkoop, gedrukt in 1672 bij de uitgeverij Nempaeus, werd ontdekt door Maurice Sabbe in het Plantijn-Moretus museum rond 1925. De cataloog bestaat uit 34 bladzijden. De titelpagina ontbreekt maar, handgeschreven, op pagina drie, leest men:
“Catalogus Librorum C. L. Dni Plempij vendendorum Lovanij 1672; Bibliotheca Plempij venalis Lovanij 1672 per Nempaeum.”
De cataloog bevat in totaal 1074 titels:
- 768 over geneeskunde (met als onderwerpen: algemene geneeskunde, chirurgie, gynaecologie, anatomie, fysiologie en embryologie; er zijn ook specifieke onderwerpen zoals lepra, pest.)
- 238 werken over politiek, geschiedenis en literatuur
- 8 boeken in het Italiaans en Spaans
- 23 Griekse en Latijnse boeken
- 39 werken over oosterse literatuur
En ook nog een hoeveelheid verder niet gespecifieerde werken:
“Et varii Arabici, Chaldaici et Thalmudici qui hic non exprimuntur.”
Veel informatie door: Banga, Tricot, Haan Broeckx, Allard, Kerkhoff, Vanagt, DELPHER.
- Alberti Kyperi (1645) … Institutiones physicae: in fine adjecta est Confutatio pseud-apologematis, quod plempius fundamentis suis medicinae subjunxit: tomus prior org/details/bub_gb_iJvUd9erKWcC
- Allard H.J. (1873) Leden der Sociëteit van Jesus in het Haarlemse geboren. In: Bijdragen voor de Geschiedenis van het Bisdom van Haarlem, eerste deel,. (Via DELPHER).
- Allard H.J. (1885) Dr. Vopiscus Fortunatus Plempius. In: Volks-Almanak voor Nederlandsche Katholieken,
- Aloud A. Ibn Nafis and the discovery of the pulmonary circulation. The Southwest Respiratory and Critical Care Chronicles 2017; 5(17):71–73. net/publication/312645988_Ibn_al-Nafis_and_the_discovery_of_the_pulmonary_circulation
- Analectes pour servir à l’histoire ecclésiastiqu… (1903) Digital Library (mil.be)
us.archive.org/28/items/analectespourse06unkngoog/analectespourse06unkngoog.pdf - Baker G. (1818) Medical Tracts, read at the College of Physicians between the years 1767 and 1785.London. ca.archive.org/0/items/b33279780/b33279780.pdf
- Banga Jelle (1868). Geschiedenis van de Geneeskunde en vaan hare Beoefenaren in Nederland. Geschiedenis van de geneeskunde en van hare beoefenaren in Nederland, vóór en na de stichting der Hoogeschool te Leiden tot aan den dood van Boerhaave; uit de bronnen toegelicht: Banga, Jelle: Free Download, Borrow, and Streaming: Internet Archive
- Baumann E.D. (1910) Johan van Beverwijck, in leven en werken geschetst. Academisch proefschrift. org/details/b28038083
- Blok PJ en Molhuysen PC. (1924) Plemp, Vopiscus Fortunatus. In: Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6 [Plemp, Vopiscus Fortunatus], Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6, P.J. Blok, P.C. Molhuysen – DBNL
- Blumenfeld-Kosinski R. (2019) Not of Woman Born. Representations of Caesarean Birth in Medieval and Renaissance Culture. Cornell University Press. pub/not-of-woman-born-representations-of-caesarean-birth-in-medieval-and-renaissance-culture-9781501740480.html
- Broeckx C. (1855) Notice sur Roland Storms in: Annales de la Société de Medicine d’Anvers.
- Broeckx Corneille (1865) Prodrome de l’Histoire de la Faculté de Médecine de l’ancienne Université de Louvain depuis son origine jusqu’à sa suppression. Anvers.
- Broos Paul (2014). Meesters met het ontleedmes. De invloed van Vesalius op de anatomie en de heelkunde. Davidsfonds Uitgeverij.
- Broos Paul (2024). Snijden in dode lichamen. De ontdekking van het menselijk lichaam in de Lage Landen. Historiek, online historiekmagazine. Geschiedenis van de anatomie in de Lage Landen | Historiek
- Broos, Paul (2014). Meesters met het ontleedmes. De invloed van Vesalius op de anatomie en heelkunde. Davidsfonds.
- Broos, Paul (2019). Anatomia. De ontdekking van het menselijk lichaam in de Lage Landen (16e-18e eeuw), ISBN 9789462985810
- Conrad F.W. (1860) Over de verzinkingen van het Westerhoofd der nieuwe IJjdijken te Amsterdam. (over zandplempingen).
- Dalton J.C. (1884) Doctrines of the Circulation. A History of Physiological Opinion and Discovery, in Regard to the Circulation of the Blood”. org/details/doctrinescircul02daltgoog
- De Blegny N.(1682). Le remède anglais pour la guérison des fièvres: avec les observations de Monsieur le premier médecin de sa majesté… bnf.fr/ark:/12148/bpt6k57432d.image#
- De Feller F.X. (1840) deel 19 Geschiedkundig woordenboek of Beknopte Levensbeschrijvingen.
- De la Condamine Charles-Marie (1737). Sur l’arbre du quinquina. hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.32044107251456&seq=6
- De Moreau E. (1918) La Bibliothèque de l’Université de Louvain 1636 – 1914. Fonteyn Louvain. org/details/labibliothquedel00more
- De Nave, Francine (1986). Philologia Arabica: Arabische studies en drukken in de Nederlanden in de 16de en 17de eeuw. Museum Plantin-Moretus. ugent.be/en/catalog/rug01:000183159
- De Ram M. (1863) II. Anciens Statuts de la faculté de médecine de Louvain: appendice au Codex veterum statutorum Academiae Lovaniensis, avec une note sur le cérémonial et les fêtes d’une promotion au doctorat en médecine. In: Compte-rendu des séances de la commission royale d’histoire. Deuxième Série, Tome 5, pp. 391- 418. fr/doc/bcrh_0770-6707_1863_num_33_5_2770
- De Ram P., Reusens E. (1882) Analectes pour servir à l’ Histoire Ecclésiastique de la Belgique. Louvain. Bayerische Staatsbibliothek.
- Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren. Vopiscus Fortunatus Plempius. Vopiscus Fortunatus Plempius – auteur – DBNL
- Elaut en Plemp (BDNL) Kroniek, Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden. Deel 92 – DBNL
- Elaut L. (1976) Vopiscus Fortunatus Plempius en de ontwikkeling van de Nederlandse ontleedkundige vaktaal. Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, jg XXXVIII, 1976, nr 5.
- Ensie Encyclopedie over alle mogelijkheden van de naam Plemp, Plempius, Vopiscus, Fortunatus (1914): Wat is de betekenis van Plemp, Vopiscus Fortunatus (ensie.nl)
- Faculteit Geneeskunde, Katholieke Universiteit, Leuven.bib.kuleuven.be/exhibits/show/oude-universiteit-leuven/faculteiten/faculteit-geneeskunde
- Foppens JF. (1739). Bibliotheca Belgica sive Virorum in Belgio vita, scriptisque illustrium catalogus, librorumque nomenclatura. Deel 2, pag 1158 ev. Met afbeelding van Vopiscus Fortunatus Plempius be/brocade/imageviewer/universalviewer/uv.html#
- Glesinger L. History of medicine; the birth of Vopiscus Fortunatus Plempius. Scalpel, Bruxelles,1955 Jun 25;108(26):673-8.
- Gysel C. The dental teachings of the Louvain professor Vopiscus Fortunatus Plempius (1601-1671). Rev Belge Med Dent. 1976, 31(1).
- Haan P.J. (1963) Notice des manuscrits des docteurs en médecine Vander Belen, Plempius, Peeters, Rega, etc. In: Annuaire de l’université Catholique de Louvain.
- Haan P.J. Notice sur la vie et les ouvrages de V F Plempius, in Annuaire de l’université Catholique de Louvain. 9 (1845) 209-32. P 211.
- Haan P.J. Prof. Notice sur la vie et les ouvrages de Vopiscus Fortunatus Plempius, Professeur de Médecine à l’Université de Louvain. Annuaire de l’Université Catholique de Louvain. 1845. Pag. 209 -233.
- Harris A.W. (1941) Fundamental Errors in the Early History of Cinchona. Reprint from Bulletin of the History of Medicine, Vol. X. 3 and 4, October and November. us.archive.org/19/items/sim_bulletin-of-the-history-of-medicine_1941-10_10_3/sim_bulletin-of-the-history-of-medicine_1941-10_10_3.pdf
- Heiser Laurentius (1718). De Valvula Coli, dissertatio anatomica.
ca.archive.org/0/items/b30539869/b30539869.pdf
deutsche-digitale-bibliothek.de/item/OFSDA5XILOET6CYRE6C5ZZV2NGZHX76R - Hermans A. De arts Baldo en de kinabast. Pharmaceutisch Tijdschrift voor Nederlands-Indië, No 5, 1930.
- Hirsch, August, “Plemp, Vopiscus Fortunatus” in: Allgemeine Deutsche Biographie 26 (1888), S. 270-271 deutsche-biographie.de/pnd124460623.html
- Houtzager H.L. Reinier de Graaf (1641-1673). In sijn leven naukeurig ontleder en gelukkig geneesheer tot Delft. Ferring Nederland BV, 1991. Idem, gepubliceerd in Regionaal-historisch tijdschrift, 23e jaargang, nummer 3, juni 1991
- Houtzager L. (1993). Het Cartesianisme in de medische faculteit te Leuven. Scientiarum Historiae 19, 2 pag. 143-148
- Houtzager L. (1993). Medical relations between the Northern and the Southern Netherlands in the 16th and 17th centuries. Sartoniana vol 06 1993
- Houtzager H.L. Plempius en de wetenschappelijke betrekkingen tussen de zuidelijke en noordelijke Nederlanden in de 17de Tijdschr. voor Geneeskunde, 36. Nr. 14-15, 1980.
- Jansma JR. (1919) Louis de Bils en de Anatomie van zijn Tijd. objects.library.uu.nl/reader/1874-269232?page=1
- Juynboll W.M.C.(1931) Zeventiende-eeuwsche beoefenaars van het Arabisch in Nederland. Utrecht. library.uu.nl/reader/index.php?obj=1874-300282&lan=en
- Kerkhoff A.H.M. (2016) Hoe worden we gezond oud? Een leidraad voor Heren met een zittend Leven. Enschede. utwente.nl/files/5134651/Plemp_totaal%2021-4-2017.pdf
- Kleijntjens J. (1924) Plemp Vopiscus Fortunatus. In: Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek, VI, Leiden. org/tekst/molh003nieu06_01/molh003nieu06_01_1754.php
- Kok J. (1791). Vaderlandsch Woordenboek. 24ste deel, P-R, Amsterdam. org/arch/kok_013vade24_01/pag/kok_013vade24_01.pdf
- Kämpf P. (1931) Der Arzt Baldo als Förderer der Verbreitung der Chinarinde. Schweizerischen Apotheker-Zeitungm No 38,. org/details/b30628544
- Elaut wijdde een beschouwing aan de geboren Amsterdammer (1601-1671), sinds 1633 hoogleraar te Leuven, Vopiscus Fortunatus Plempius en de ontwikkeling van de Nederlandse ontleedkundige vaktaal (Mededelingen Koninklijke Academie van Wetenschappen in België, Klasse der wetenschappen, XXXVIII, nr. 5; Brussel, 1976, 35 blz.). Vopiscus kvab.be/sites/default/files/Fondscatalogus_KVAB_0.pdf
- Le Journal des Sçavans (1758), tome 8. Paris. Plempius pag. 97 bnf.fr/ark:/12148/bpt6k571944?rk=21459;2
- Lenarduzzi CM (2018). Katholiek in de Republiek: subcultuur en tegencultuur in Nederland, 1570 – 1750. universiteitleiden.nl/handle/1887/66483
- Lijfspreuk: zie: Portrait II 4225 – Porträtsammlung der HAB
- Lindeboom G.A. (1973) Reinier de Graaf, Leven en Werken. Elmar B.V. Delft
- Lindeboom G.A. (1974) Florentius Schuyl (1619-1669) en zijn betekenis voor het Cartesianisme in de geneeskunde. Martinus Nijhoff.
- Michaud, Louis Gabriel (1862). Biographie universelle ancienne et moderne ou histoire, par ordre alphabétique, de la vie publique et privée de tous les hommes qui se sont fait remarquer par leurs écrits, leurs talents, leurs vertus ou leurs crimes. Paris pag 514 digitale-sammlungen.de/BOOKS/download.pl?id=bsb10050450
- Monchamp G. (1886) Histoire du Cartesianisme en Belgique. Mémoires couronnés Académie Royale, Bruxelles. ‘Mémoires couronnés et autres mémoires. Collection in-8°. 39. 1886’, Image 82 of 656 | MDZ (digitale-sammlungen.de)
- Monchamps G. (1903) Plemp Vopiscus Fortunatus. Biographie Nationale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts, vol 17, pag 803/4. be/Academie/documents/FichierPDFBiographieNationaleTome2059.pdf
- Narbutt S. (1879) Über den Weichselzopf plica polonica. Disssertatie, Munchen.
digitale-sammlungen.de/de/view/bsb11387850 - Nelissen M. Plemp, het anatomisch theater en Vounck. Nieuwe stukken in het Universiteitsarchief. Ex Officina, Nieuws uit de Universiteitsbibliotheek, Jaargang 27/3, 2014.
kuleuven.be/over-ons/publicaties/ex-officina/exofficina-2014-3.pdf en ook:
heron.libis.be/virtuele-leeszalen/files/original/cfd85393d2fd698619e8e1137ccfdd085804b776.pdf - Patin Guy (2022). Correspondance complète et autres écrits de Guy Patin. parisdescartes.fr/patin/
- Petrescu Lucian ( 2014). Meteors and Mixtures. Problems of hylomorphtion in Aristotelian natural philosophy. Proefschrift. ugent.be/publication/8504510
- Plempius Cornelius Gysbertus (1616) . Amsterodamun Monogrammon. us.archive.org/6/items/corneliigiselber00plem/corneliigiselber00plem.pdf
- (1938) Natural History, Volume I: Books 1-2. Translated by H. Rackham. Loeb Classical Library 330. Cambridge, MA: Harvard University Press. Pag 38
- Portal Antoine (1770). Histoire de l’anatomie et de la chirurgie. Tome 2. . pag. 517 e.v. org/details/bub_gb_9UYIF1PCfZ0C
- Rega Henri-Joseph (1721). De sympathia, seu Consensu partium corporis humani, ac potissimum ventriculi, in statu morboso: dissertatio medica. google.be/books?id=mq9bAAAAQAAJ&redir_esc=y
- Reusens E. en Barbier V. (1925) Analectes pour servir à l’ Histoire Ecclésiastique de la Belgique; Deuxième série; Tome onzieme (XXVIIe de toute la collection). bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1177770k?rk=21459;2
- Reyners M. (2021) Avicenna en de Canon van Geneeskunde in de Lage Landen.
Avicenna en de Canon van Geneeskunde – Wijsheidsweb – Quest for Wisdom - Roegiers J. De universiteiten in de Zuidelijke Nederlanden. In: De Zeventiende Eeuw. JG 13, 1997. org/tekst/_zev001199701_01/_zev001199701_01_0021.php
- Rolf van Tilburg.Voorouders (en nakomelingen) van Vopiscus Fortunatus Plempius nl/stamboom-van-tilburg-en-ferwerda/I17954.php#tab-directe-familie
- Rolleston H. (1930) History of Cinchona and its Therapeutics. An address at the Cinchona Tercentary Celebration at the Wellcome Historical Medical Museum, London, December 10. ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7945151/pdf/annmedhist148140-0015.pdf
- Rompel J. (1905) Kritische Studien zur ältesten Geschichte der Chinarinde. Feldkirch. org/details/b2486061x/page/n5/mode/2up
- Sarmiente (2008), Javier Puerto. La Primera Globalizacion Metales Preciosos,. edu/50932249/LA_PRIMERA_GLOBALIZACI%C3%93N_METALES_PRECIOSOS
- Scheltema P. (1863) Aemstel’s Oudheid of Gedenkwaardigheden van Amsterdam, vijfde deel. Amsterdam, JH Scheltema, Plemp, naam
- Schuermans LW. Hoogleeraar Plempius in: De Eendracht, Zondag 19 maart 1865, nr 19 p 422
- Singer C. (1922) The Discovery of the Circulation of the Blood. ca.archive.org/0/items/discoveryofcircu00sing/discoveryofcircu00sing.pdf
- Siraisi Nancy G (1987). Avicenna in Renaissance Italy. The Canon and Medical Teaching in Italian Universities After 1500. Princeton University Press.
- Soers M. (1641) Assertio Thesium de Tertiana. deutsche-digitale-bibliothek.de/item/R3X5PL3OWT7TB4ZKEJCCI3XSBH5VADTI
- Soers M. (1641). Repetitio de Tertiana. deutsche-digitale-bibliothek.de/item/YJCTYGKPHAXYHE7QY7NRSDVKUJU7ADSO
- Sprengel Kurt ( 1827). Versuch einer pragmatischen Geschichte der Artzneykunde, Halle.
- Sterck J.F.M (1932) Oud en nieuw over Joost van den Vondel. Verspreide opstellen. De Spieghel, Amsterdam. org/tekst/ster002oude01_01/ster002oude01_01_0014.php
- Stėvart A. (1871) Procès de Martin Etienne Van Velden. Société de l’Histoire de Belgique, Bruxelles. us.archive.org/29/items/bub_gb_BuD0Jd0i4bAC/bub_gb_BuD0Jd0i4bAC.pdf
- Stoett F.A., Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden. W.J. Thieme & Cie, Zutphen 1923-1925 (vierde druk). Verantwoording over Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden, F.A. Stoett – DBNL Zie voor verantwoording: org/tekst/stoe002nede01_01/colofon.php
- Stolk A (1973) Johan van Beverwyck, zijn werken en zijn tijd. Philips-Duphar, Amsterdam. Plemp en bloedcirculatie Deel 6, pag 47
- Temkin O. Was Servetus influenced by Ibn An-Nafis? Bulletin of the History of Medicine. Vol.8 No 5, Mei 1940, pp. 731-734. org/stable/44442739
- Thiery M en Houtzager H. (1997) Der Vrouwen Vrouwlijcheit. Erasmus Publishing, Rotterdam. pag 77
- Thiery M. Reinier de Graaf (1641-1673) and the Graafian follicle. Gynecol Surg 2009 6: 189-191 springeropen.com/counter/pdf/10.1007/s10397-009-0466-6.
- Titsingh Abraham (1750). Diana, ontdekkend het geheim der dwaazen, die zich vroedmeesters noemen. Amsterdam. google.nl/books/about/Diana_ontdekkende_het_geheim_der_dwaazen.html?id=j6NlAAAAcAAJ&redir_esc=y
- Tollebeek Voorgeschiedenis en vormverandering. Historische tijdschriften in België, 1870-1922 Revue belge de Philologie et d’Histoire Année 1998 76-4 pp. 847-870 fr/doc/rbph_0035-0818_1998_num_76_4_4303
- Torello J. Michael Servetus on “Pneuma”. J of Psychology & Clinical Psychiatry. Vol 2, issue 2, 2015. com/JPCPY/JPCPY-02-00060.pdf
- Tricot JP. Vopiscus Fortunatus Plempius, Vesalius, VI, 1,11-19, 2000 parisdescartes.fr/ishm/vesalius/VESx2000x06x01.pdf
- Tricot-Royer J (1925). La Bibliotheque de Vopiscus Fortunatus Plempius. Bruxelles, Goemare. La bibliothèque de Vopiscus Fortunatus Plempius, professeur de médecine au XVIIe siècle / par le Dr Tricot-Royer,… | Gallica (bnf.fr)
- Van der, A.A. (1852) Biografisch woordenboek der Nederlanden. Deel 1. J.J. van Brederode, Haarlem. org/tekst/aa__001biog01_01/colofon.php
- Van der, A.A. (1872) Vopiscus Fortunatus Plemp of Plempius. [Vopiscus Fortunatus Plemp of Plempius], Biografisch woordenboek der Nederlanden. Deel 15, A.J. van der Aa – DBNL
- Van Hee R. (2020) The Influence of Arabic medicine on surgery in the Lower Countries. Acta Chirurgica Belgica, February. The influence of Arabic medicine on surgery in the Low Countries (researchgate.net)
- Van Houdt, T. ‘Cornelius Giselbertus Plemp’ in: Jan Bloemendal en Chris Heesakkers, Eds., Biobibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). knaw.nl
- Van Houdt, T. Over boeken en gezondheid. Enkele gezondheidsboekjes uit de Nederlanden. Geschiedenis der Geneeskunde, nr. 3, mei 1995.
- Van Meekeren, Job (1979) Heel- en Geneeskonstige Aenmerkingen. Facsimile, Librije der Geneeskonst, Stafleu ‘s Wetenschappelijke Uitgeversmaatschappij.
- Vanagt Katrien (2010). De emancipatie van het oog: V.F. Plempius’ Ophtamographia en de Vroegmoderne medische denkbeelden over het zien. Proefschrift. De emancipatie van het oog: V. F. Plempius’ Ophthalmographia en de vroegmoderne medische denkbeelden over het zien – Ghent University Library (ugent.be)
- Vanpaemel Geert (2012). The Louvain printers and the establishment of the Cartesian curriculum net/publication/290893578_The_Louvain_printers_and_the_establishment_of_the_Cartesian_curriculum
- Verbeek T. (2016) Plempius (Plemp), Vopiscus Fortunatus (1601-1671). Cambridge University Press. Plempius (Plemp), Vopiscus Fortunatus (1601-1671) – The Cambridge Descartes Lexicon
- Verbeek T. et al. (2003) The Correspondence of Rene Descartes 1643. Quaestiones Infinitae. Department of Philosophy Utrecht University, Vol XLV.
- Vincent, Jean-François and Chloé Perrot (2016) Van Horne J en Sagemolen’ s myology.
u-paris.fr/medica/bibliotheque-numerique/assets/pdf/van-horne_en.pdf
Zie ook: dn790004.ca.archive.org/0/items/BIUSante_ms00030/BIUSante_ms00030.pdf - Vopiscus Fortunatus Plempius, Portret op 47-jarige leeftijd van Paulus Pontius (vermeld op object), 1648 van Paulus Pontius naar een schilderij van Gerard ter Borch, Rijksmuseum Amsterdam, RP-P-1905-4472
- Vopiscus Fortunatus Plempius. Gravure door Theodor Matham naar schilderij (1643) van Jacob Adriaensz. Backer, Rijksmuseum Amsterdam, RP-P-OB-23.255
- Wapenschild familie Plemp (1758). Historische Geslachtswapens (wazamar.org)
- West John (2017). Ibn al-Nafis, the pulmonary circulation, and the Islamic Golden Age. com/pulmonary-circulation
- Wingens M. (2017) nl/personen/v/valckenisse-maria-margaretha-van Valckenisse
- Wingens, M., “A ‘holy nun’ in a Protestant country: Maria Margaretha van Valckenisse (1605-1658)” , in: Jürgen Beyer, Albrecht Burkardt, Fred van Lieburg en Marc Wingens (red.), Confessional Sanctity (ca. 1550-ca. 1800) Frankfurt am Main.
- Wingens, M., “Oirschot – Maria Margaretha der Engelen”, in: Peter Jan Margry en Charles Caspers (red.), met medewerking van Marc Wingens en Ottie Thiers, Bedevaartplaatsen in Nederland 2. Noord-Brabant, Hilversum, 1998, 669-677.
Noten
[1] Walaeus is een tijdgenoot van Plemp. Hij verwierp aanvankelijk ook Harvey’s ontdekking maar, door onderzoek bij meer dan honderd honden stelde hij, samen zijn Leidense collegae, proefondervindelijk vast, zoals Plemp deed, dat Harvey het bij het rechte eind had.
[2]Welsch was een Duitse arts (geboren in 1624 en overleden in 1677). In 1674 publiceerde hij een vertaling van Avicenna’s methode voor het verwijderen van Guinea wormen (dracunculus medinensis).
[3] Zie: HOE WORDEN WE GEZOND OUD? https://ris.utwente.nl/ws/portalfiles/portal/5134651/Plemp_totaal+21-4-2017.pdf
