Bram Moerland
Bron: www.thomasevangelie.info
Het Thomas-evangelie is een tekst uit de begintijd van het christendom. Die tekst was verloren gegaan maar is weer teruggevonden.
In 1945 ontdekten boeren in de buurt van het plaatsje Nag Hammadi, in Egypte, een kruik met oude teksten. Samen met nog een vijftigtal andere teksten, bevond zich in die kruik ook een koptische versie van het Thomas-evangelie.
Men neemt aan dat die kruik met oude teksten indertijd door christelijke monniken begraven werd. Ze deden dat om die teksten te verstoppen, als reactie op een brief van bisschop Athanasius van Alexandrië waarin die teksten verboden werden.
Losse uitspraken
Het Thomas-evangelie bestaat uit 114 losse uitspraken van Jezus. Zo’n uitspraak noemt men een logion. Het Thomas-evangelie heeft dus niet de verhalende vorm van de evangeliën uit het Nieuwe Testament.
De meeste logions hebben de vorm van een vraag door ‘de leerlingen’ met een antwoord van Jezus.
Wat er niet in staat
In het Thomas-evangelie wordt niet gesproken over de kruisdood en de opstanding van Jezus. Er is in het Thomas-evangelie geen enkel aanknopingspunt voor de verzoeningsleer, de opvatting dat Jezus voor de zonden van de mensheid gestorven zou zijn. Er wordt ook niet verwezen naar een eindtijd, en dus ook niet naar een terugkeer van Jezus aan het eind der tijden.
Zelfkennis
Thomas gaat over de eenheid van de mens met het goddelijke. Zelfkennis is ook kennis van die eenheid. Zie logion 3:
Als je jezelf kent,
dan zul je ook gekend worden,
en je zult beseffen
dat ook jij een kind bent van de levende vader.
Maar ken je jezelf niet,
dan verkeer je in armoede.
Dan ben je zelf de armoede.
Worden als Jezus
Het werkelijk bijzondere van Thomas is dat Jezus de mens oproept aan hem gelijk te worden:
Wie uit mijn mond drinkt, zal worden als ik, en ik als hem (logion 108)
Non-dualisme
Een veel voorkomende uitsprak is ‘de twee één maken’, zie logion 22:
Wanneer je de twee één hebt gemaakt,
wanneer je de binnenkant maakt als de buitenkant
en de buitenkant als de binnenkant
en het bovenste als het onderste,
en wanneer je het mannelijke en het vrouwelijke één maakt,
zodat het mannelijke niet meer mannelijk is
en het vrouwelijke niet vrouwelijk,
dan zul je binnengaan in het koninkrijk.
Thomas en het koninkrijk
In het Nieuwe Testament vindt men veelvuldig de verwachting dat de eindtijd nabij is en Jezus spoedig zal terugkeren om dan, aan het eind der tijden, ‘het koninkrijk’ te vestigen.
De Jezus van het Thomas-evangelie plaatst het allereerst in je eigen hart, zie logion 3:
Maar, het koninkrijk is in je hart
én in je oog.
Je kunt het leren zien in het hier en nu, zie logion 113:
Het koninkrijk komt niet door het te verwachten.
Je kunt niet zeggen: ‘Het is hier’, of ‘Het is daar’.
Nee, het koninkrijk is uitgespreid over de aarde
maar men ziet het niet.
Thomas-evangelie en vrouwen
In het Thomas-evangelie worden de meeste vragen gesteld door ‘de leerlingen’ die verder niet bij naam genoemd worden.
Het Thomas-evangelie kent echter twee logions, waarin een bij haar naam genoemde vrouw een vraag aan Jezus stelt, namelijk Maria Magdalena in logion 21 en Salomé in logion 61. Dat is minstens zeer opmerkelijk.
In logion 22 zegt Jezus dat je het koninkrijk pas kunt betreden als je het mannelijke en het vrouwelijke één maakt.
In de laatste logion vraagt Petrus aan Jezus om Maria Magdalena weg te sturen. Maar Jezus wijst hem terecht en zegt dat hij haar een gelijkwaardige positie zal geven aan die van mannen.
Datering
De datering van de oertekst van Thomas blijft de gelederen van de onderzoekers verdelen.
Je ziet aan de ene kant dat men beweert dat Thomas overgeschreven zou zijn uit de Nieuwtestamentische evangeliën, een soort samenvatting in slagzinnen daarvan. Dat standpunt werd kort nadat Thomas was gepubliceerd vooral aangehangen in kerkelijke kringen. Die overtuiging verliest in toenemende mate aanhang.
Aan de andere kant van deze discussie ziet men Thomas als een onafhankelijke traditie, los van de Nieuwtestamentische evangeliën. De oorspronkelijke tekst zou dan zelfs dateren van vóór de evangeliën uit het Nieuwe Testament.
Noten
[1] Bron: Thomas, Thomas the apostle, Russian icon from first quarter of 18th century
[2] Bron: Gospel of Thomas and The Secret Book of John ( Apocryphon of John), Codex II The Nag Hammadi manuscripts. Early Christian Gnostic texts.
