Gea Smit
Wijsheidsweb, mei 2017
Vanuit mijn interesse voor compassie in supervisie schreef ik aan de hand van het ‘Kompassiespel: het goede leven!’ een werkstuk. Vervolgens speelde ik het spel met diverse groepen. De ervaringen die ik hierbij heb opgedaan, staan hieronder beschreven.
De workshops
Drie keer heb ik een workshop gegeven, twee keer aan een groepje van 3 personen, 1 keer aan 4 personen en 1 keer aan 5 personen. De deelnemers waren onder andere studenten, een sociaal maatschappelijk werkster, een grafisch vormgeefster, een jonge moeder, supervisoren, loopbaancoaches, mantelzorger en boerin. De eerste drie korte workshops hebben we 1 dagdeel gespeeld, waarin we steeds de eerste drie spelronden van het spel konden spelen. Tijdens de bijeenkomst met de loopbaancoaches kwamen we tot in de vierde spelronde. Met de groep van 5 personen hebben we in twee dagdelen het gehele spel kunnen spelen.
Over waardevolle spelingrediënten
Het spel start met het kiezen van een van de vier elementen aarde, water, vuur of lucht. Oude kennis is in het spel verweven door de filosofische uitspraken en beelden uit mythen en sprookjes. Aan de hand van de kleur, die je met de dobbelsteen gegooid hebt, of de kaart, die je trekt, brengt het toeval je bij het filosofisch gereedschap, een filosofische uitspraak of een beeltenis van een mythe of een sprookje, waarmee je jouw ingebrachte situatie nader kunt onderzoeken.
Observaties tijdens het spel
Het viel me op hoe twee mensen, de een in therapie en de ander in een opleiding, bezig waren geweest met het zich bewust worden van hun eigen gevoelens. Voor de een betekende dat minder denken, meer voelen. Tijdens het spel zag ik haar oplichten toen er filosofische uitspraken tevoorschijn kwamen, die ze herkende. De ander ervaarde opluchting, toen er gezegd werd dat ze misschien eens vanaf het perspectief van haar man naar de situatie zou kunnen kijken.
De een veerde op, toen ze merkte dat haar kennis van de filosofie aangesproken werd. Ze hoefde dus niet alleen maar te voelen, het onderscheid tussen helder denken en piekeren kwam in het spel naar voren. Voor een ander bood het nieuwe perspectief een ander zicht op de situatie.
Er waren grote verschillen in het leggen van de dynamische vorm (ronde 3). Daaruit kon je al meteen destilleren hoe iemand onderzoek doet, hoe klein ook.
De een had een omhoog en omlaag gaande lijn. Het was een dynamische vorm, maar weinig in de breedte. De ander had een klein cirkeltje. Door erg veel zorgtaken, was zij zelf beklemd geraakt, en dit kon je hierin terugzien. De derde had als een wervelwind een losse schuin omhoog gaande lijn, die in de lucht bleef hangen.
Het leggen van de kaartjes gaf aan hoe iemand op dit moment haar probleem onderzocht. Dit bleek overeen te komen met wat er verder in het spel gebeurde.
Over compassie en de kracht van het spel
Er waren deelnemers die aangaven meteen in de stof getrokken te worden. Dit zou betekenen dat je deelnemers veel eerder tot het diepe leren kunt verleiden, bijvoorbeeld in een supervisie- of coaching traject.
Bij alle deelnemers merkte ik een soort verbazing over dat je aangespoord wordt tot denken.
Het naar binnen kijken naar het verleden is bij veel mensen (van boerin tot loopbaancoach tot supervisor) een eerste natuur geworden. Alsof je jezelf kunt vinden en verklaren door naar binnen te kijken en te geloven dat de sleutel om jezelf te begrijpen in het verleden ligt. Het Kompassiespel stimuleert juist het denken door je af te vragen wat voor betekenis bijvoorbeeld het aan jouw toegevallen filosofisch gereedschap of landschap voor je heeft. Hierdoor speel je een actieve rol in het creëren van jezelf en je eigen wereld.
Het leren wordt gestimuleerd tijdens het spelen, doordat je je in de speelruimte begeeft met de ander en doordat de beelden en uitspraken in het spel appelleren aan een dieper gelegen wijsheid. Bovendien sluit het spel aan bij de kennis die er al is.
Compassie ontstaat in de speelruimte, waarin het contact met de medespelers vorm krijgt door te luisteren naar elkaars inbreng en door samen de beelden en uitspraken die appelleren aan een dieper gelegen wijsheid te bekijken en te beluisteren. De creatieve opdrachten in het Kompassiespel laten een persoonlijke expressie zien van de eigen ervaringen.
Compassie is gelegen in de ruimte die iedere speler krijgt, in het aanspreken van diens kennis, kunde en creativiteit en in de vrijheid om in contact met en van de ander te leren. Tegelijkertijd wordt het innerlijk kompas ontwikkeld, namelijk vanuit je innerlijk weten ontdek je welke weg je in de buitenwereld kunt betreden.
Verslag over twee avonden met het Kompassiespel
Mijn doel was meer ervaring op te doen met het begeleiden van het spel aan een groep. Het liefst zou ik dit aan een team of andere groep geven, die dit voor hun persoonlijke ontwikkeling in hun werk zouden willen doen. Helaas, kwam er geen respons. Toen ik het meisje Shanti in behandeling had, bedacht ik, dat het leuk zou zijn om met een gemêleerd gezelschap qua afkomst en leeftijd te spelen. Ze vond het leuk en ze had binnen de kortste keren een groep van vijf deels jonge mensen gevonden. Ik heb Liselot erbij gevraagd, die als grafisch vormgeefster wat voor me gaat doen. Zo zaten we met zeven mensen twee avonden in mijn praktijk het Kompassiespel te spelen. De zus van Shanti was er alleen de eerste avond, de vriendin van Shanti alleen de tweede avond.
Ik heb er 2 keer 2½ uur voor uitgetrokken. Dat bleek een goede tijd te zijn.
De start: spelen met symbolen – van buiten naar binnen…
Het begin werd moeilijk gevonden, het kiezen van een element gaat wel, het tekenen van hoe het element symbool kan staan voor waar het goede in de samenwerking onder druk staat in de door jouw ingebrachte ervaring is al een stuk moeilijker. Het filosofisch gereedschap vraagt soms uitleg, maar de spelers beginnen zelf daar ook bij te bedenken wat het voor hen zou kunnen betekenen.
Dat Shanti de kaart van Plato’s grot trok was verbeterend, gezien haar ervaringen in haar heel vroege jeugd, dat ze ergens (onder een brug?) heeft vastgezeten. Haar zus ging erop in, die wist er blijkbaar meer van en vond het wonderlijk, dat dit naar voren kwam. Shanti vond, zei ze later tegen me, dat haar zus dan weer doet, alsof het haar kaart was. Ja, dat leek inderdaad te gebeuren.
De vriend van Shanti en de enige jongen in dit gezelschap, kwam op de kaart van het Moreel Kompas terecht op de spreuk van Antisthenes. Hij had het aarde element gekozen. Nou weet ik van Alie, de begeleidster van Shanti die ook meedeed, dat die vriend enorme schulden had en die eerst moest zien kwijt te raken voordat Shanti en hij een reis naar India zouden kunnen maken. De uitspraak: ‘Je moet genot najagen dat na de inspanning komt en niet ervoor …’, leek me uiteraard passend voor hem. Hij koppelde er zelf het gesprek aan vast dat hij gehad had met iemand, die gaat beoordelen of hij voor een pgb in aanmerking komt. En naar later bleek, had hij dat gesprek niet goed voorbereid. Hij koppelde het niet meteen aan zijn schulden, maar aan deze ervaring.
Soms wennen aan een filosofische benadering …
Angelique zei na de eerste avond dat ze het ontzettend spannend vond, al die beelden en symbolen en hoe ieder daar zijn eigen verhaal bij vertelt.
Alie is sociaal maatschappelijk werkster. Ik merkte bij haar hetzelfde wat ook bij de loopbaancoaches speelde. Alle opleidingen en bijscholingen zijn vooral gericht op wat je zelf ervaart, dat je er niets van begrijpt, als je op een meer filosofische wijze naar je ervaringen kunt kijken. Ze had vooral moeite met de eerste avond en zei dat als ze meer voorkennis had gehad, ze het beter had kunnen volgen.
Terwijl de jonge mensen er meteen volop ingingen. Leuk was dat! En, zoals altijd, als je een tekening laat maken, zie je daar zo’n eigenheid inkomen. De zus van Shanti tekende een rode stip, het zogenaamde derde oog. Dit had voor haar te maken met hoe ze anders was geworden, nu ze net moeder was.
De avond was om toen ieder zijn dynamische figuur ging leggen. Ik heb hen gevraagd er een foto van te maken en de avond erop zijn we begonnen met het leggen van hetzelfde figuur. Omdat ik dacht niet genoeg tijd te hebben, heb ik alleen tijd genomen om naar elkaars figuur te kijken, zonder er verder uitleg aan te gaan geven. Ik merkte dat het daardoor toch niet zo erg leefde. De persoonlijke aandacht voor ieders figuur geeft er meer betekenis aan.
Sprekende beelden van thematisering, beproeving en ontmoeting
De beelden van de thematisering en later van de beproeving en de ontmoeting roepen veel op bij de deelnemers. Het spel wordt er heel levendig door en er werd bijv. besproken hoe je levend het moeras uit moet komen. Met een ladder of met de zevenmijlslaarzen van Klein Duimpje. Heerlijk, om op zo’n manier met elkaar te praten. Shanti vroeg zich af, waarom ik het leuk vond om de heks te ontmoeten? Ik was blij met de heks in het treurwilgenwoud, dan kon ik heksendrankjes maken, heksendansjes doen en weer wegvliegen op m’n bezem. Ze vond het maar niks, kon zich daar niet iets leuks bij voorstellen. Toen merkte ik hoe verschillend we allemaal toch zijn en ook welke vooronderstellingen ik zelf heb, nl. die heks, dat vindt iedereen toch geweldig? Nee dus.
Liselot koos voor de vrije vlinder en beschreef dat ze het leven zo ook zag: van bloem naar bloem vliegen. De teleurstelling was groot, toen ze in het moeras terechtkwam.
Hier zie je dan weer, hoe de beelden echt gaan leven en hoe ze weer andere beelden oproepen. Ze zei later ook dat ze het leuk vond de verhalen van de anderen te horen, maar dat ze zeker er voor zichzelf ook veel aan gehad had.
Reacties van deelnemers en de spelbegeleider
Shanti zei dat ze het “een open spel” vond. Haar vriendin schreef dat “het spelen een ervaring was die tot nieuwe inzichten in alledaagse situaties heeft geleid, heel interessant”; Alie: “… door wat ik in het spel tegenkwam in een filosofisch perspectief te zetten, ging ik er op een andere manier naar kijken”; de zus van Shanti: “het is een spel dat je meesleept in het verleden waardoor je nu in het positieve kan herleven”; de vriend van Shanti: “Het is een interessante manier om problemen te ontleden.”
Het meest frappante vond ik, dat zeker de adoptieouders van Shanti geen moeite hebben gedaan haar verhalen uit haar geboorteland voor te lezen.
Ook de vriendin met een Zambiaanse vader had daar geen moeite voor gedaan.
Het spel heeft wel hun interesse aangewakkerd om dat te gaan doen.
En ik, ik vind het heerlijk om zo met mensen bezig te zijn. Ik heb zelf meegespeeld en dat werkte beter, dan de andere keren waarin ik alleen spelbegeleidster was, ook ik moest iets van mezelf prijsgeven. Ik vond de interactie tussen alle deelnemers fijn. Ze helpen elkaar vooruit, waardoor je als spelbegeleidster minder hoeft te doen.
