Kolonialisme voor beginners
Fred de Haas
Ooit uit Afrika gekomen[1]
zat zij daar, de lieve schat,
die, gehuld in tricolore[2],
ook de hoofddoek[3] niet vergat.
Haar hand rust bij de naakte borst
en blauw omrankt de stoel[4],
naar de schilder wordt gevorst
met onbestemd gevoel.
We schrijven 1800
en zien een mooie vrouw;
en ja, die bakkersdochter[6]
die lijkt wel wat op jou …
Ze is hier dienster van beroep,
was ‘eigendom’ van kolonisten
en vervoerd naar Guadeloupe[7]
(alsof we dat niet wisten!).
De oude term van ‘Negerin’,
werd later ‘zwarte vrouw’
(vanaf 2019
tot ‘Madeleine’[8] herbouwd).
Tweehonderd jaar verstreken,
het was een verre reis;
ze kan worden bekeken
in ‘t Louvre van Parijs.
Noten
[1] ‘Portrait d’une négresse’ (‘Portret van een negerin’) werd geschilderd in 1800 door Marie Guillemine-Benoist (1768-1826), leerlinge van de Franse schilder Jacques-Louis David (1748-1825). De slavernij was in 1794 door de Franse Convention afgeschaft, hoewel men later pogingen heeft gedaan om deze weer in te voeren. De Emancipatie werd officieel in 1848.
Het schilderij werd geëxposeerd in de Salon van 1800 onder de titel ‘Portrait d’une négresse’. In 2019 is het tentoongesteld in het Musée d’Orsay onder de titel ‘Portrait de Madeleine’. De naam Madeleine is niet zeker. In het Grand Palais (Louvre) hanteert men de titel ‘Portrait d’une femme noire’.
[2] De kleuren van de Franse vlag zitten in de kleding verwerkt. Het suggereert dat de zwarte vrouw ook bij Frankrijk ‘hoort’.
[3] De hoofddoek werd traditioneel gedragen door dienstbodes in de Antillen.
[4] De stoel is een ‘fauteuil médaillon’ uit de tijd van Lodewijk XVI.
[5] Bron: Portrait d’une femme noire ― Marie-Guillemine Benoist, Louvre, Parijs
[6] ‘Fornarina’ betekent in het Italiaans ‘dochter van de bakker’. Bakker is ‘fornaro’ en ‘fornarina’ een verkleinwoord. Het schilderij werd gemaakt door Raffaello (Raphaël. Hoog Renaissance (1518).
[7] Een departement van Frankrijk in het Caraïbisch gebied, dat in de 17e eeuw werd gekoloniseerd.
[8] In 2019 werd het schilderij geëxposeerd in het Musée d’Orsay onder de titel ‘Portrait de Madeleine’, in plaats van onder de oude naam ‘Portrait d’une négresse’.
[9] Bron: La Fornarina (1518) ― Raffaello, Galleria Nazionale d’Arte Antica, Rome
[10] Bron: Zelfportret (1786) ― Marie-Guillemine Benoist ― Staatliche Kunsthalle Karlsruhe
