Maya Plas, tekst, illustratie en kunstwerken
1 juni 2023
Heleen kreeg wel vaker brieven maar deze keer was het een grote enveloppe, ze was nieuwsgierig, maar wachtte met het open maken totdat ze straks op de plek met het bankje aankwam en uitzicht had over het heideveld. Dwalen door dit natuurgebied hield haar lichaam in beweging en verfriste haar geest. Eerder wandelde ze hier vaak met Mia, haar dochter.
Ze had Mia van jongs af aan mee genomen. Vaak zochten ze samen naar bemoste takken, dennenappels, beukennootjes en andere bosschatten. Daar maakten ze met zwerfstenen, die ze bij de rivier vonden, een animistisch symbool van. Als het ware een mandalavorm van natuurlijke producten uit het bos.
Er was in dit bos veel wat hun gesprekstof gaf, zoals de wind die het bos in beweging zette en zaden verspreidde en in de herfst opruiming hield. Het stromende water in de oude beek die zich door de eeuwen heen een weg had gebaand door het landschap, obstakels omzeilde en alle ongerechtigheden meenam op zijn weg. Op plekken waar het water stilstond vervuilde het water en ging stinken.
Een andere keer keken ze samen naar de bomen, hoe hun takken naar het licht groeiden, soms moeizaam via een omweg. De vormen die daardoor ontstonden gaven de bomen een markante uitstraling. Beiden zagen de natuur als een levend symbool, als een metafoor voor het leven. Ze stonden erbij stil en spraken over omgaan met tegenwind en wat laat je stromen of hou je vast? Wat verspreid je en waar vind je licht? Telkens werd hun aandacht getrokken naar een natuurelement wat een zelf reflecterend gesprek op gang bracht.
De laatste jaren wandelde ze alleen door het bos en dacht terug aan de vele gesprekken. Moeder en dochter hadden een hechte band, daar was Heleen dankbaar voor! Mia studeerde aan de andere kant van het land en een enkele keer reisde Heleen naar haar toe, dan was het weer net als vroeger. Ze wisselden uit wat hen bezighield en wat hen innerlijk bewoog. Gaandeweg kreeg Mia het drukker met haar studie en haar nieuwe sociale leven. Heleen zag haar dochter minder vaak, maar ze vonden een manier om hun gezamenlijke interesse te behouden. Ze stuurden elkaar brieven met daarin een symbool, als drager van een betekenis. Een abstract teken die een kwaliteit vertegenwoordigde waarin de ontvangster zich kon herkennen of mee vereenzelvigen. Een hangertje aan een ketting, een gekopieerde afbeelding of getekend. Dit geschenk was bedoeld als teken van kracht en bemoediging en hun verbondenheid!
Toen Mia pas op zichzelf woonde in de grote stad, had Heleen haar de hand van Fatima gezonden ter bescherming van het negatieve in haar nieuwe leven. En ook om haar, ondanks hun geografische afstand, geluk en nabijheid te laten ervaren.
In de periode dat Mia twijfelde over haar studie, stuurde Heleen haar dochter een symbool dat standvastigheid en zelfvertrouwen vertegenwoordigde. En Mia op haar beurt zond haar moeder symbolen die troost boden op momenten dat Heleen zich wat eenzaam voelde. Heleen was al vroeg weduwe geworden en woonde alleen sinds Mia was uitgevlogen. Heleen had erop op aan gedrongen dat haar dochter een eigen leven ging leiden. Ze bleven in verbinding en verrasten elkaar bij lastige momenten in hun leven met symbolen die voor hen een heilzame werking hadden.
Heleen was bij het bankje aangekomen en nam plaats. Ze haalde de post uit haar tas en maakte die open. Mia had papieren gestuurd ter grootte van A4-formaat met daarbij een fleurige kaart die ze eerst las.
Lieve Mam, was de bekende aanhef. Wat ze verder las, gaf haar een gemengd gevoel. Haar dochter mocht in het kader van haar studie een reis maken door Afrika. Daar kon ze ervaringen opdoen die voor haar studierichting van belang was. Ze zou de symbolen uit de Afrikaanse cultuur en hun achtergrond bestuderen. Vaak werden speciale eigenschappen van inheemse dieren als nationaal symbool gebruikt, schreef Mia, omdat die krachten vertegenwoordigden waar een heel land zich mee kon identificeren en achter scharen.
Misschien zou haar dochter in aanraking komen met de Adinkra symbolengroep van de Ashanti uit Ghana, flitste het door Heleen heen? Ze had ooit voor haar dochter de Sankofa vogel op steen getekend, een vogel die terugkijkt naar het verleden om ervan te leren in de toekomst. In hun gesprekken waren volken ter sprake gekomen die een afbeelding van een dier als symbool in hun nationale vlag op hadden genomen. Zoals de vlag van Indonesië waarin de vuurvogel Garuda staat voor verbondenheid tussen hemel en aarde. En ook moed en standvastigheid verbeeldt plus licht, zon en warmte.
De Nederlandse leeuw, een bekend dierensymbool van kracht, niet opgenomen in onze vlag, afgebeeld op een oud wapenschild, ontdekten ze. Onze driekleurige vlag staat symbool voor eenheid en onafhankelijkheid van het gehele Nederlandse Koninkrijk. De kleur rood staat voor het volk, het wit voor de kerk, het blauw voor de adel.
Een symbool dat bij hen afschuw had opgewekt was het hakenkruis als een racistisch teken. Het was voor beiden verrijkend om kennis van symbolen uit te wisselen!
Heleen keek naar een wit papier waarop had Mia getekend, daar stonden afbeeldingen van de symbolen die ze de afgelopen jaren aan elkaar gestuurd hadden.
Ze bekeek ze aandachtig en raakte ontroerd. Ze wist nog welk symbool bij welke situatie hoorde. Er welde een gevoel van dankbaarheid in haar op omdat Mia veel moeite had gedaan ze vorm te geven.
Haar dochter kreeg een prachtige kans om kennis te maken met andere culturen en haar inzichten te verbreden. Heleen zou haar binnenkort op het vliegtuig zetten.
Mia zou terugkomen met mooie verhalen en vertellen over Afrikaanse symbolen en alles wat daar mee samenhing. En zij zou gretig luisteren en samen met haar dochter overeenkomsten zoeken tussen de Westerse en de Afrikaanse symbolen. Symbolen als verbinding tussen continenten en culturen, een interessant vooruitzicht!
