Hoofdredactie
Ether — wegen van de quintessence — Prehistorie <—> historie en spiltijd — Spiltijd van culturen — Modern <—> postmodern — Oost <—> West – uitwisseling — Noord <—> Zuid – uitwisseling
Het rigide verschil tussen oosterse en westerse filosofie is gebaseerd op een kunstmatig onderscheid, op identificaties en constructies.
Er is over en weer tussen Oost en West steeds beïnvloeding geweest. De toeschrijving van een oosterse of westerse ‘essentie’ in het denken over de basale bestaansvragen, geeft vooral uiting aan (vermeende, wenselijke) constructies van een oosterse en een westerse culturele identiteit.
Identificaties en constructies op de Oost-West as
Steeds was er uitwisseling tussen Oost en West op politiek, economisch, filosofisch, spiritueel en religieus gebied. Uitwisseling vond plaats via handelsbetrekkingen — onder andere via de Zijderoute, een netwerk van karavaanroutes door Centraal-Azië, waarlangs gedurende vele eeuwen handel werd gedreven tussen China en het oosten van Azië aan de ene kant en het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied aan de andere kant.
Ook via politieke machtsstrijd was er uitwisseling, zoals de veroveringen door Alexander de Grote op het Perzische rijk tot in India toe (4e eeuw v.o.j.).
Er is sinds de 7e eeuw tot in onze tijd een geopolitieke machtsstrijd en van tijd tot tijd oplaaiende rivaliteit tussen de islam en het christendom.
Interessant feit is, dat het gedachtegoed van de Griekse filosoof Aristoteles — via de Arabische cultuur en wijsgeren als Avicenna — ten tijde van de Middeleeuwen weer ‘in het Westen’ in de filosofie van de kerkvaders terechtkwam.
Onder invloed van Romantisch gedachtegoed ontstond er een beeld van het Oosten, als een voor het Westen onbegrijpelijke, verre en vreemde cultuur.
Zij staat voor ‘het andere’ — het irrationele, sensuele, primitieve, vrouwelijke — tegenover de Westerse — rationele en mannelijke — bevonden identiteit. Enerzijds vormt deze beeldvorming van ‘het Oosten’ een idealisering en anderzijds juist een degradatie en overheersing; ook op filosofisch en wetenschappelijk gebied, onder de noemer van het zogenaamde ‘oriëntalisme’.
Behalve aandacht voor het verschil, zijn er steeds initiatieven en stromingen geweest die de verbinding tussen de verschillende religies en wijsheidstradities onderstrepen. Bijvoorbeeld door op ‘de liefde’ als universeel religieus motief te wijzen, onder meer door de verbindende stroming van het soefisme van Inayat Khan.
- Bor, J. & Bulhof, I. Het antwoordloze waarom. Filosoferen tussen oost en west. Kampen: Agora.
- Bulhof, N., Poorthuis, M., Bhagwandin, V. (2003) Mijn plaats is geen plaats. Ontmoetingen tussen wereldbeschouwingen. Kampen: Klement/ Pelckmans.
- Wit, H.F. de (1998; 2016) De lotus en de roos. Boeddhisme in dialoog met psychologie, godsdienst en ethiek. Herziene editie. Utrecht: Ten Have.
- Wit, H.F. de (1988) Contemplatieve psychologie. Kampen: Kok Agora.