Breukvlakken in de geschiedenis en de dynamiek van globalisering
Hoofdredactie
Ether — wegen van de quintessence — Prehistorie <—> historie en spiltijd — Spiltijd van culturen — Modern <—> postmodern — Oost <—> West – uitwisseling — Noord <—> Zuid – uitwisseling
Volgens filosofen, sociologen, maatschappij- en cultuurcritici leven we nu in een overgangsfase — een postmoderne samenleving. Naar welk ander type samenleving we evolueren is nog moeilijk te duiden, omdat we er midden in leven.
Het voorbije tijdperk van de moderniteit ging uit van een maakbaarheidsgeloof en een vooruitgangsoptimisme, een rechte lijn in de geschiedenis naar een welvarende samenleving door middel van (natuur- en sociale) technologie.
De aard van het nieuwe tijdperk ‘na’ het oude moderne era wordt met verschillende benamingen aangegeven, zoals New Age en de ontwikkeling naar een mondiale samenleving onder invloed van de dynamiek van globalisering. Dit duidt op kantelingen die nu plaatsvinden in het samenleven en samenwerken.
De nieuwe tijd …
Onder invloed van technologische, economische en digitale revoluties worden er scheuringen, fragmentatie en breukvlakken zichtbaar. Die roepen op tot een andere, wenselijke ontwikkeling: naar verbinding niet alleen van buitenaf, maar ook op het vlak van waarden en burgerschap, naar een mondiale samenleving. Denk aan de roep voor een participatiesamenleving, voor duurzaamheid en een circulaire economie.
Zo wordt er gesproken over vloeibare tijden (Bauman, 2000), waarin eens getrokken grenzen en afbakeningen tussen gebieden (zoals privé en publieke ruimte; privétijd en werktijd, …) niet meer eenduidig zijn te trekken. Hierbij valt te denken aan het ontstaan van de 24-uurs economie onder invloed van het (neo)liberale gedachtegoed, secularisering en ontkerkelijking. De historische veranderingen hebben sociaaleconomische en culturele aardverschuivingen tot gevolg, die nog niet zijn uitgewerkt en leiden tot transities op het gebied van de organisatie van het sociale domein en de inrichting van de democratische instituties en van de publieke ruimte.
Op filosofisch en spiritueel gebied wordt er wel gewezen op (een parallel tussen) kosmologische wendingen — door de beweging van de zon langs de sterrenbeelden (de overgang van het vissen- naar het Watermantijdperk — en een (gaande zijnde of een wenselijke) bewustzijnsontwikkeling. Soms wordt er ook teruggegrepen op visionaire beelden uit het verleden, zoals vermeende voorspellingen op basis van de Mayakalender (het jaar 2012); en de toekomstbeelden van Nostradamus (een Franse arts en astroloog uit de 16e eeuw). Ook los van dergelijke astrologische of kosmologische duidingen is er wel gesproken van een filosofische ontwikkeling naar een meer integratief bewustzijn (Gebser, Zwitsers filosoof) of naar een symbolisch bewustzijn (Tjeu van den Berk, filosoof en theoloog), waarin zogenaamde primitieve vormen van beeldend en mythisch bewustzijn worden geïntegreerd met rationele vormen van bewustzijn.
- Baudrillard (1992) De fatale strategieën. Vert. Maurice Nio & Kees Vollemans. Amsterdam: Uitgeverij 1001.
- Bauman, Z. (2011) Vloeibare tijden, Leven in een eeuw van onzekerheid. Zoetermeer: Uitgeverij Klement.
- Beck, U (2001) De wereld als risicosamenleving. Amsterdam: Van Gennip.
- Beek, W. van (1988) Mimese en geweld. Beschouwingen over het werk van René Girard. Kampen: Kok Agora.
- Braidotti, R. (1991) Beelden van leegte. Kampen: Kok Agora.
- Bregman, R. (2014) Gratis geld voor iedereen, En nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen. Amsterdam: De Correspondent.
- Derrida, J. (1989) Of spirit. Heidegger and the question. Chicago/ London: University of Chicago Press.
- Foucault, M. (2006). De woorden en de dingen: een archeologie van de menswetenschappen. Amsterdam: Ambo/ Anthos.
- Irigaray, L. (1992) Ik, jij, wij. Voor een cultuur van het onderscheid. Kampen: Kok Agora.
- Lyotard, J-F (1987) Het post-moderne weten. Vert. Janssen, C.& Veerman, D. Kampen: Kok Agora.
- Rizzuto, G. (2014) Mediale levenskunst, een interculturele polyloog. Brussel: ASP.